Wstęp do prawoznawstwa

4 października 2008

Trzy obszary semantyczne języka:

- język potoczny

- język prawny - język tekstów prawnych

- język prawniczy - żargon prawniczy powstały przy redagowaniu i interpretowaniu tekstów prawnych

Ten klasyczny podział w dzisiejszych czasach legł w gruzach, gdyż pojawił się nowy porządek prawa - prawo unijne, które jest specyficzne, dostosowywuje prawa wewnętrzne w różnych państwach.

Prawo unijne w Konstytucji Unii stoi ponad prawem wewnętrznym państw członkowskich.

My zajmujemy się porządkiem prawa wewnętrznego.

Prawodawca - to np. Sejm, Rada Ministrów, sejmiki, gminy; tworzą oni regulacje, które mają rangę prawa

Prawa przedmiotowe, stanowione, dogmatyczne, pozytywne - ogół regulacji na terenie danego państwa (terminy techniczne)

Prawo pozytywne - ogół uregulowań społeczeństwu przez państwo nadany

Poza regulacjami i normami porządek prawny funkcjonuje i obowiązuje razem z innymi porządkami, które prawem nie są. Chodzi o różne zbiory norm które nie pochodzą od państwa i ich nie zabezpiecza - tworzą one tło dla porządku prawnego np. normy religijne lub obyczajowe.

Dzięki nim prawo jest łatwiej respektowane i łatwiej mu osiągnąć swój cel.

Może być również tak, że prawo będzie sprzeczne z normami społeczno - moralnymi np. aborcja czy eutanazja.

Grupa społeczna to specyficzny zbiór jednostek, a więc w różnych grupach istnieje różny odbiór prawa.

Czasem co innego mówi prawo, a co innego normy którymi kierujemy się. I wtedy prawu jest trudno osiągnąć swój cel - nie jest ono przestrzegane. Rola sankcji jest inna niż w pierwszym przypadku - prawo będzie starało się wymusić w nas posłuszeństwo w stosunku do prawa, a w pierwszym przypadku sami będziemy chętnie przestrzegać prawa.

Prawo nie działa w czystych, sterylnych warunkach, tylko na tle pozaprawnych systemów normatywnych, powstałych samoczynnie i samoczynnie funkcjonujących w grupach społecznych.

Ustawodawca w tekstach prawnych odsyła nas do tych norm czy wartości, choćby w Ustawie Zasadniczej. W ten sposób daje się wolną przestrzeń organom państwowym które stosują prawo, by osiągnęli swój cel kiedy prawo i normy są naruszane.

Pozaprawne systemy normatywne działają obok norm prawnych.

Relacje między porządkiem prawnym, a normami

Istnieje jedno prawo i wiele norm w państwie unitarnym, jednolitym jak np. Polska.

Federacja - to związek państw na podstawie stałej umowy np. ZSRR, Czechosłowacja; właściwością federacji jest to, że państwa składowe nie działają na równorzędnych warunkach, dlatego często rozpadają się

Konfederacja - to związek czasowy, państwa jednoczą się by zrealizować jakiś polityczny cel, a później rozpadają się

W państwie unitarnym jest jeden porządek prawny.

W federacji zależy to od umowy. Nie zawsze w jednym państwie panuje jeden porządek prawny.

Prawo ma zawsze charakter pisany; kodyfikacja to zebranie i ogłoszenie prawa- to spłata zobowiązania prawodawcy wobec obywateli, adresatów prawa, którzy wtedy nie mogą zasłaniać się nie znajomością prawa.

„Nie znajomość prawa szkodzi”

Promulgacja - ogłoszenie nowych tekstów prawnych- akt promulgacji prawa.

Prawo jest skodyfikowane i sformalizowane, zaś nie ma kodeksu, zbioru norm moralnych.

Normy społeczno-obyczajowe czasami pomagają, a czasami przeszkadzają prawu.

Sankcja zabezpiecza stosowanie prawa, jest to państwowy przymus do stosowania prawa. Państwo reaguje wobec naruszyciela prawa (reakcja skupiona).

Zbiory norm autonomicznych nie są zabezpieczone przez prawo, więc państwo w nie nie ingeruje, odcina się od tego. Nie występuje tam sankcja państwowa, ale istnieje sankcja społeczna, reakcja grupy na łamanie norm postępowania. Istnieje reakcja rozsiana grupy, a także sankcja wewnętrzna w postaci wyrzutów sumienia

Kazuistyka- prawo starożytne stosowało rozwiązania kazuistyczne

Prawo jest statyczne, a życie, które prawo reguluje jest dynamiczne (antynomia), dlatego potrzebne są nowelizacje, by życie nie odstawało od prawa.

Przepisy prawne to zapisane prawa, z tych praw trzeba wykształcić normy prawne, jak stosować prawo. Przepisy mają byt gramatyczny, normy logiczny. Adresat musi wiedzieć jak zachować się, kiedy i jakie są konsekwencje jego zachowania jest to byt normy prawnej.

Starzeją się przepisy nie normy prawne. Z biegiem lat przepisy są inaczej interpretowane, gdyby normy były spisane, również by się starzały.

Przepisy prawne muszą być generalne i abstrakcyjne, dzięki temu obejmują wszystkie przypadki złamania go.

Norma to kompletny i logiczny sposób rozumienia prawa. Musi mieć swoją hipotezę. Norma prawna ma mieć dyspozycje, co zakazuje, co nakazuje i podana ma być sankcja.

Mogą istnieć różne relacje między przepisem prawnym, a normą prawną:

1. przepis = norma prawna

2. 1 przepis formułuje część 1 normy (reszty szukamy w innych przepisach)

3. 1 przepis formułuje kilka norm prawnych (kilka kawałków, kilku norm)

4. Przepis nie formułuje żadnej normy prawnej (taki przepis zawierać może np charakterystyki ustrojowe, choćby konstytucje, definicje ustawowe, czyli precyzyjne wyjaśnienie zwrotu użytego wcześniej, czy prawa nie doskonałe)

Prawa niedoskonałe- ustawa opatruje normę sankcją nie możliwą do wykonania np. prezydent będzie odpowiadał przed Bogiem i historią (konstytucja kwietniowa)

5 października 2008

Norma musi zawierać: hipotezę, dyspozycje, sankcje.-> 3-członowa norma; jednak nie zawsze wiemy kiedy zastosować sankcje, ale jest ona bardziej czytelna

Definicja ustawowa- definicja legalna- jednolita.

Rozumienie, pojmowanie norm prawnych:

Najpierw musi spełnić się hipoteza normy, aby doszło do dyspozycji. Gdy nie dojdzie do dyspozycji podmiotowi grozi sankcja. Np. gdy pada deszcz, noś parasol, bo zmokniesz.

Koncepcja normy sprężonej: w jednej normie prawnej 2 normy i 2 dyspozycje; wtedy wiemy kiedy zastosować sankcje, ale zagrożenie (sankcja) jest mało widoczna

Funkcje sankcji: represyjna, prewencyjna.

Norma- reguła ustanowionego postępowania. Pojedyncza norma prawna jest abstrakcyjna i generalna.

Norma posiada:

1.uzasadnienie aksjologiczne - aksjologia- nauka o wartościach; Norma jest oparta o jakieś wartości które ustalił ustawodawca, za pomocą języka opisującego rzeczywistość wartościuje ją (wartość)

2. uzasadnienie tetyczne - normę tą wydał uprawniony podmiot, a zrobił to z zachowaniem odpowiednich, przewidzianych procedur (procedury)

3. uzasadnienie teleologiczne - cel do jakiego norma została ustalona (cel normy)

Podział norm i przepisów prawnych

Kryterium: 1.treść normy prawnej, 2.zasięg obowiązywania, 3. stopień konkretności lub konkretności, 4. moc stosowania, 5. stopień ogólności czy szczegółowości, 6. czy rozstrzygają o obowiązywaniu innych norm czy też tego nie czynią

1.Treść normy prawnej wyróżniamy tutaj:

Przepisy prawa materialnego- określają zależność między podmiotami prawa, a przepisami prawa materialnego (kodeks normy prawa materialnego)

Przepisy prawa formalnego- mówią co w każdej sytuacji powinno się zrobić np. jaką inicjatywę, procedury ma wszcząć poszkodowany (kodeks postępowania)

2.Zasięg obowiązywania: TERYTORIALNY

a) ius universale - normy uniwersalne- obowiązują na terenie całego państwa

b) ius particulare - na wydzielonych częściach (gmina, powiat, województwo)

PERSONALNY

1. powszechnie obowiązujące

2. zindywidualizowane- obowiązujące pewną grupę lub pojedynczego adresata (np. karta nauczyciela)

3. Stopień konkretności

1. konkretne (kompletne)- formułuje dyspozycje normy

2. blankietowe- nie formułuje dyspozycji normy, w miejscu brakującej dyspozycji zawierają upoważnienie jakiegoś organu państwowego by w przyszłości ją podał

prawodawstwo delegowane- nie zawiera rozpisania partytury jej wykonania np. sejm upoważnia danego ministra do wydania rozporządzenia (rozporządzenie mogą wydawać wszystkie organy wykonawcze, nie jest przypisane do konkretnego organu, musi mieć jednak upoważnienie z ustawy, nie podlega ono subdelegacji - nie można tego przekazać komuś innemu.) Źródłem prawa są prawa powszechnie obowiązujące, choćby Konstytucja, uchwały rady ministrów

3. odsyłające- nie formułuje dyspozycji normy, w miejscu brakującej dyspozycji zawierają informacje gdzie ta dyspozycja jest podana

1. Moc stosowania

1. ius cogens - bezwzględnie obowiązujące, dyspozycja jest zredagowana w sposób kategoryczny

2. ius dispositiwum - względnie obowiązujące, dyspozycja jest zredagowana w charakterze rekomendacji

2. Stopień ogólności czy szczegółowości

1. lex generalis- przepisy ogólne

2. lex specialist - przepisy szczegółowe

Akt normatywny nie ma przepisów uchylających, trzeba przyjąć, że ustawodawca stosuje zasade: prawo wydane później uchyla prawo wcześniejsze.

Wyjątek: prawo wcześniejsze ogólne, nie uchyla prawa szczegółowego późniejszego.

3. Czy przepisy rozstrzygają o obowiązywaniu innych norm czy też tego nie czynią

1. Derogacyjne- uchylanie przepisów dotychczas obowiązujących

2. Kolizyjne- częściowe uchylanie, te ważniejsze są wymieniane

3. Przepisy intertemporalne (przejściowe) - czyste , uchylają dotychczasowe normy prawne i nie wprowadzają nowych; przez dwa lata po usunięciu danego przepisu można jego żywotność przywrócić

Akt normatywny - jest to oficjalny dokument pisany, który prawo ustanawia. Zawiera normy prawne, podlega promulgacji (publikacji)

Tekst jednolity aktu normatywnego - akty prawne są wielokrotnie nowelizowane i wtedy prawo staje się mało czytelne i wtedy wydawca jeszcze raz publikuje stary tekst z jego wszystkimi nowelizacjami

Struktura aktu prawnego (normatywnego): nagłówek i grupy przepisów prawnych

Nagłówek musi zawierać 3 informacje:

1. określa rodzaj aktu prawnego (ustawa, rozporządzenie, uchwała, ustawa konstytucyjna- dokonuje zmian w ustawie zasadniczej), wiemy w jakim miejscu hierarchii prawa on jest

2. podany jest termin uchwalenia (np. uchwała z dnie xxx) w celu identyfikacji w praktyce stosowania, zdradza nam to termin publikacji i termin kiedy wchodzi w życie (2 tygodnie od publikacji, chyba że inny termin jest podany w treści aktu)

3. hasłowo ogłoszony tytuł aktu prawnego, w lakoniczny sposób określony podmiot; tytuł ma nam dawać orientacje czego dotyczy akt

Dalej może być preambuła, a potem grupy przepisów prawnych.

19 października 2008

Stosunek prawny- specyficzna forma stosunku społecznego (jakieś relacje w społeczeństwie, sieć powiązań między ludźmi) , zachowania podmiotów nie są dowolne, tylko przez prawo określone, porządek prawny, abstrakcyjne modele, stworzone na użytek każdego, by mogły istnieć w życiu codziennym realnie i rzeczywiście

Siłą sprawczą która może przekształcić stosunki abstrakcyjne w rzeczywiste jest zdarzenie prawne- jakaś postać zdarzenia faktycznego z którym prawo łączy konsekwencje, skutek w postaci wygaśnięcia, powstania lub zmiany treści stosunku prawnego

Czynności prawne- mogą mieć charakter czynności prawnej jednostronnej (np. testament),2-stronnej, wielostronnej

Aby powstał, wygasł, lub uległ zmianie jakiś akt prawny musi mieć miejsce fakt, lub działanie.

Akt administracyjny- decyzja administracyjna; podmiotem stosunku prawnego są osoby fizyczne, fiskus, organy państwowe, osoba prawna.

Nie każde orzeczenie sądowe ma postać zdarzenia prawnego.:

• orzeczenie deklaratoryjne - nie tworzy nowej rzeczywistości prawnej ale stwierdza jej istnienie

• orzeczenie konstytutywne- tworzy nową rzeczywistość prawną np. rozwód małżonków, pociąga za sobą ustanie małżeństwa i powstanie nowych uprawnień i obowiązków byłych małżonków

czynność prawna- oświadczenie woli danej osoby zmierzające do wywołania skutku prawnego - zdarzenia prawnego

czyny niedozwolone niezamierzone- prawem zabronione np. kradzież, a później zadość uczynienie krzywdy, złodziej dokonując czynu nie myślał o zadość uczynieniu , nie zamierzała tego

czyny dozwolone, niezamierzone - np. znalezienie portfela, oddanie go właścicielowi i otrzymanie znaleźnego; nie mieliśmy zamiaru go znaleźć; nie jest to zabronione

Elementy tworzące stosunek prawny - podmioty:

1. osoba fizyczna- człowiek

2. osoba prawna

3. organ państwowy

4. Skarb Państwa (fiskus)

1.osoba fizyczna - osoba z odpowiednimi kwalifikacjami: zdolność prawna, zdolność do czynność prawnych, zdolność do działań prawnych

Zdolność prawna - możliwość nabywania przez podmiot praw i zaciągania zobowiązań, możliwość tą nabywamy w momencie urodzenia do 14 roku życia, po ukończeniu 14 lat nabywa częściową zdolność do czynności prawnych - może zaciągać zobowiązania w pewnych typach stosunków prawnych, a pełną zdolność po ukończeniu 18 lat ( jeśli nie jest ubezwłasnowolniony) - może on nabywać prawa i zaciągać zobowiązania

Zdolność prawna - możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań

Zdolność do czynności prawnych - możliwość nabywania praw przez własne podmioty działań w drodze czynności prawnych

Pełna zdolność prawna - możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań przez własne podmioty działań w drodze czynności prawnych, a także w ramach czynów dozwolonych i niedozwolonych

2. osoba prawna - to ten podmiot stosunku prawnego, który nie jest osobą fizyczną, organem państwowym ani Skarbem Państwa ( państwo - miasto w starożytności uznawane jest za pierwowzór osoby prawnej), zawsze tworzą ją ludzie i majątek

1. organy państwowe - strukturalna i wyodrębniona część aparatu państwowego empiryczno socjologiczno: osoba lub grupa osób, która została wyposażona przez państwo odpowiednie kompetencje władcze dzięki czemu osoba ta lub grupa osób może działać w imieniu i na rachunek państwa

4. Skarb Państwa - obecnie zinstytucjonalizowana prokuratoria generalna, reprezentuje interesy państwa

Przedmiot stosunku prawnego - mogą być rzeczy lub dobra niematerialne (patenty, wynalazki, prawa autorskie), rezultatem jest jakieś uprawnienie

15 listopada 2008

Czynność prawna powoduje stosunek prawny.

W przypadku stosunku cywilno-prawnego podmiot osoba prawna musi mieć skończone 18 lat (w przypadku kobiety 16 - jeśli kobieta w wieku 16 lat za zgoda sądu wyjdzie za mąż jest uznawana za osobę pełnoletnią, nawet gdyby rozwiodła się); stosunku administracyjno-prawnego 18lat; stosunku karno-prawnego 17lat.

Cech stosunku prawnego:

- relacji między podmiotami uregulowanymi przez prawo:

- jeżeli jest to prawo administracyjne dochodzi do stosunku administracyjno-prawnego, prawo prywatne chroni interes prywatny, podmioty mają równą pozycje (prawa, obowiązki, autonomie)

- jeżeli jest to prawo publiczne i mamy do czynienia z instytucja państwową brak równorzędności, urzędnik jest nad petentem

Przedmiot stosunku prawnego: rzeczy materialne (ruchomości i nieruchomości) i niematerialne - zachowanie podmiotu, obowiązki i uprawnienia podmiotów (umowa cywilno-prawna ma charakter 2-stronny).

Rodzaje norm społecznych:

1. norma obyczajowa -dyspozycja: co wypada, a co nie wypada, sankcja jest ostracyzm grupy

2. norma moralna- dys.: co jest dobre a co złe, sankcja: ostracyzm, wyrzuty sumienia

3. norma prawna- dyspozycja: co jest zakazane a co dozwolone, sankcja państwowa: karna, egzekucyjna, nieważności

Zewnętrzne

- międzynarodowe

Wewnętrzne w państwie

(nie tylko granice geograficzne ale też np. wody terytorialne, placówki dyplomatyczne

Zdarzenia prawne

Porządek prawa

Fakty-grupa niezależna od woli podmiotu np. śmierć, upływ czasu

Inne czyny- nie zamierzające ale wywołujące skutek prawny

Czynności zmierzające do wywołanie skutku prawnego (element zamiaru)

Działania

Akty administracyjne

Orzeczenia sądowe

Czynności prawne

Czyny niedozwolone

Czyny dozwolone

---