1.BUDOWA PRZEPISU
Przepis składa się z poprzednika, następnika, zwrotu warunkowego(czasami go nie ma) i funktora normotwórczego.
przykłady:
-KC art.14§1
Poprzednik: czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności prawnych
Następnik: jest nieważna
-KPA
P: Gdy postępowanie stało się bezprzedmiotowe, N: organ umarza je
”Gdy”- zwrot warunkowy. Zawsze po nim występuje poprzednik
-KPC
P: Po doręczeniu apelacji stronie przeciwnej N: sąd I instancji przedstawia niezwłocznie akta sprawy sądowi II instancji.
-przerobić tekst tak, by wstawić zwrot warunkowy- jest łatwiej
Gdy apelacja zostanie doręczona stronie przeciwnej….
-Art.91 KC
P: warunkowo uprawniony N: może wykonywać wszystkie czynności, które zmierzają do zachowania jego prawa”
-Art.. 497 KC
N: przepis artykułu poprzedniego stosuje się odpowiednio P: w razie rozwiązania lub nieważności umowy wzajemnej
„w razie”- zwrot warunkowy
-Art.354 KPC §2
N: postanowienie o umorzeniu może zapaść na posiedzeniu niejawnym, P: jeżeli powód cofnął wniosek
Funktory normotwórcze; przykłady
-Art.58 KPA
P: w razie uchybienia terminu N: należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego P: jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy
„w razie”, jeżeli”- zwrot warunkowy
„należy”- Funktor normotwórczy
-Art. 424 KPC
Od tego samego orzeczenia strona może wnieść tylko jedną skargę
„może”- funktor normotwórczy
-Art. 33 §2
Pełnomocnictwo powinno być złożone na piśmie
„powinno”- funktor normotwórczy
-Art.82 KPA
Świadkami nie mogą być osoby niezdolne do komunikowania swoich spostrzeżeń
Można spotkać się z przepisami, które nie zawierają funktora normotwórczego
np. -Art. 336 §5 KPK
Do wniosku dołącza się do wiadomości sądu listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów
Gdy nie ma funktora, wtedy musimy sami go dodać w myśli. Czasem nie wiadomo, którego zwrotu użyć(może, musi, czy powinien). By wstawić go poprawnie trzeba wiedzieć czy istnieją inne przepisy regulujące daną sprawę i je znać. Kiedy nie wiadomo co wstawić, to należy:
*wstawiać słowo „POWINIEN”, bo w zależności od sytuacji znaczy ono coś innego
* jeżeli przepis dotyczy organu państwowego, to najczęściej wstawia się funktor „MUSI”
* jeżeli przepis dotyczy jakiegoś podmiotu( np. mnie) to najczęściej można wstawić słowo „MOŻE”
Przykłady:
-Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia
w tym przypadku „wchodzi” oznacza „musi wejść”, bo wynika to ze sposobu, w jaki są uchwalane akty prawne (inne przepisy)
-Przyjmujący skargę potwierdza wniesienie skargi, jeżeli zażąda tego wnoszący
w tym przypadku „potwierdza” znaczy „musi potwierdzić” (organ państwowy)
-Art. 336 §5 KPK
Do wniosku dołącza się do wiadomości sądu listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów
-KC: Owoce opadłe z drzewa właściciela na grunt sąsiedni nie stanowią jego własności
W tym przypadku właściciel „musi” się pogodzić z tym, że te owoce należą do sąsiada
2. OBOWIĄZEK
Obowiązek prawny - polega na tym, że przepis prawa ustanawia dla danej klasy adresatów nakaz lub zakaz określonego zachowania się (działania lub zaniechania) (np. Administrator forum jest zobowiązany do powiadomienia użytkowników o planowanej zmianie regulaminu korzystania z forum). Niewypełnienie obowiązku powinno lub może pociągnąć za sobą przewidziane przez prawo ujemne dla adresata skutki prawne.
Rozróżniamy dwa przypadki:
a) gdy niewypełnienie obowiązku „powinno”= „musi” pociągnąć za sobą skutki
prawne, np. Kto wbrew obowiązkowi wyprowadzania swojego psa na
spacer, nie robi tego, podlega karze grzywny lub pozbawienia wolności do trzech miesięcy.
b) gdy niewypełnienie obowiązku „może” owe skutki prawne pociągnąć -
wtedy, gdy odpowiedni przepis prawa od decyzji określonego podmiotu
uzależnia to, czy ten, kto nie zastosował się do obowiązku, ma ponieść ujemne skutki prawne, czy też nie
np. Lekarz, ,który postąpił tak jak w art.2 lub 3 podlega karze grzywny, pod warunkiem, że odpowiedni wniosek, zostanie wniesiony do sądu.
3. RODZAJE PRZEPISÓW PRAWA
a) Zakazujące: występują w części szczegółowej KK. Zwykle zakaz jest zbudowany przy użyciu sów „nie wolno”, „nie może”. Zakazują jeden sposób zachowania się. Np.
-Art. 176 Kodeksu Pracy: Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych
-Art. 190 KSH: wspólnikowi nie wolno pobierać odsetek od wniesionych wkładów
-Art. 864 KPC: sprzedaż nie może nastąpić wcześniej niż w siódmym dniu
b) Uprawniające: dają możliwość wyboru określonego sposobu zachowania, przy czym zachowanie to nie jest obowiązkiem
- Sąd może podać treść wyroku do publicznej wiadomości
-Art. 96 KSH: każdy partner ma prawo reprezentowania spółki samodzielnie
-Art. 874 KPC: z ważnych powodów każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki przez sąd
c) Nakazujące: nakazują tylko jeden sposób zachowania się
-Art. 102 KC: Po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik obowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument
- Przedsiębiorca składowy jest obowiązany dokonywać czynności konserwacyjnych
-Art. 89 §1 KPC: Pełnomocnik jest obowiązany przy pierwszej czynności dołączyć odpis pełnomocnictwa
„Czystych” sytuacji jest w ustawach bardzo mało. Jest wiele przepisów, gdzie pojawia się czasownik w formie oznajmującej. Inspektor musi podjąć decyzją czy wybrać opcję „musi” czy „może”, np.:
-Art. 219 KSH: Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki.
-Prokurator wnosi sprzeciw do organu właściwego w sprawie wznowienia postępowania
-Gdy sąd ogłasza wyrok, wszyscy wstają
-z treści nie wynika czy to jest przepis uprawniający czy nakazujący
d) Ius Mogens: reguła bezwzględni stosowana, np.:
- przeniesienie aktu własności wymaga aktu notarialnego = nawet, gdy strony umówią się między sobą, że nie dokonają tego wraz z notariuszem, to działa przepis ius cogens, czyli umowa jest nieważna
-Dla ważności testamentu potrzeba obecności dwóch świadków = gdy spadkodawca napisze oświadczenie, że nie chce świadków, to przepis ius cogens i tak obowiązuje, tzn. że jego oświadczenie woli nie ma mocy unicestwiania postanowień ustawy.
e) Ius dispositivum: regułą względnie stosowana. Strony mają prawo takiego sprecyzowania umowy, aby obie mogły z niej czerpać korzyści, (o ile nie są zakazane przez prawo)
Przykładami są: najem, pożyczka, sprzedaż, zamiana, poręczenie, darowizna, umowa ubezpieczeniowa, umowa zlecenie, umowa o dzieło, leasing
Strony mogą kształtować według własnego uznania treść. Jeżeli coś postanowią, to będzie to stosowane przed przepisami prawa. Przepisy prawa będą regulować kwestie, tylko z braku odmiennej umowy. Zwroty charakterystyczne dla tej grupy to: „jeżeli strony nie postanowiły inaczej”, „jeżeli z woli stron nie wynika nic innego”
f) Lex generalis: przepis, który ustanawia regułę ogólną; lex specialis: reguła o charakterze wyjątkowym(wyłącza dla danego przypadku jakieś okoliczności)
REGUŁA DEROGACYJNA: „ Lex specialis derogat legi generali” - przepis o charakterze wyjątkowym uchyla regułę szczególną
np.:
- kto zabija podlega określonej karze (generalis)
-jeśli zabiła matka swoje dziecko w połogu podlega mniejszej karze (specialis)
-kto zabija pod wpływem silnego wzburzenia podlega mniejszej karze (specialis)
-kto zabija pod wpływem współczucia podlega mniejszej karze (specialis)
- kto zabija prezydenta, albo kilka osób na raz podlega większej karze (specialis)
-każdy wezwany na świadka musi się stawić i złożyć zeznania (generalis)
-osoba najbliższa może odmówić składania zeznań (specialis)
-można odmówić zeznań, które narażają składającego na odpowiedzialność karną (specialis)
g) Odsyłające: unika się przez nie powtarzania tych samych postanowień. Same w sobie nie posiadają rodzaju skutków prawnych lub nie formułują pełnego określenia sposobu należytego zachowania się. Odsyłają do innych przepisów.
Nie powinny wprowadzać NIEPEWNOŚCI
h) Blankietowe: odsyłają do grupy przepisów z tego samego lub innego aktu prawnego, albo do całego innego aktu prawnego, np.:
- Art. 906 §1 KC: Do renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży
- Art. 141 KPK: Minister określi w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady..
Przepisy blankietowe wprowadzają NIEPEWNOŚĆ przepisów
i) Ogólne- każdy przepis w ustawie
j) Jednostkowe: np. wyrok sądu dotyczący konkretnej osoby i do niej zastosowany
k) Generalne (powszechne): są takie rodzaje zachowań, które może popełnić każdy, np. kto zabija człowieka podlega karze. Adresatem tych przepisów może być każdy podmiot, nie musi spełniać określonych cech. Przepisy te na początku zawierają formułę „kto”(zabija, kradnie etc.)
l) Indywidualne: odnoszą się tylko do niektórych podmiotów, nie może ich popełnić każdy np.: *matka, która zabija dziecko, * funkcjonariusz publiczny, który bierze łapówkę, *nieletni
ł) I stopnia: wszystkie przepisy w ustawach
m) II stopnia: mówią o wejściu w życie innych przepisów
4. UPRAWNIENIE A KOMPETENCJE
a) Uprawnienie: jest atrybutem człowieka, który ma swoje prawa i może, ale nie musi ich dochodzić. Większość uprawnień jest egzekwowana za pomocą aparatu państwa.
b) Kompetencja: atrybut tylko ORGANÓW ( np. państwa).Kompetencja jest uprawnieniem organów ale też jego obowiązkiem.
Uwaga: jeżeli w przepisie występuje sformułowanie: „sąd może”, to wydając decyzję MUSI JĄ UZASADNIĆ, jeśli decyzja jest negatywna musi wskazać, które przesłanki zostały przez podmiot niespełnione.
5. SANKCJE
Sankcje są szczególnym rodzajem skutków prawnych o charakterze negatywnym. Rodzaje sankcji:
a) represyjne: zmierzają do tego, by odpłacić komuś za coś złego, co zrobił. Występują w prawie karnym.
rodzaje kar: * grzywna *pozbawienie wolności *ograniczenie wolności
b) egzekucyjne: zmierzają do tego, by przywrócić stan pożądany przez prawo, np.:
-sąd oddał pod opiekę dziecko matce, a faktycznie przebywa z ojcem. Wtedy matka nie może sama odebrać dziecka, musi to zrobić KOMORNIK(tylko organ państwa może egzekwować dane zachowanie)
- przymusowe odebranie własności pieniężnej
- przymusowe egzekwowanie, by ktoś nie naruszał mojego posiadania za pomocą grzywny: sąsiad chodzi po moim ogrodzie, nie podoba mi się to, więc zgłaszam sprawę do sądu, który nakazuje sąsiadowi nie chodzić po moim terenie. Sąsiad niestety tego nie przestrzega, więc trzeba wezwać komornika, który będzie egzekwował wyrok sądu przez nałożenie grzywny.
UWAGA: czasem skutek sankcji egzekucyjnej i represyjnej jest taki sam(nałożenie grzywny), różnią się one CELEM, który chcemy osiągnąć nakładając jedną z nich.
c) nieważności: są charakterystyczne dla prawa cywilnego. Jeżeli czynność zostanie wykonana w sposób wadliwy, to jest ona nieważna, uznaje się ją za niebyłą, np.:
- sprzedaż nieruchomości- by tego dokonać potrzebny jest akt notarialny. Umowa pomiędzy zbywcą i nabywcą nic nie daje, nie jest faktem prawnym. Mieszkanie w świetle prawa nadal należy się zbywcy.
- OSOBY UBEZWŁASNOWOLNIONE - ich czynności prawne zawsze są nieważne
Na zaliczenie obowiązuje:
- pierwszy rozdział
-wnioskowanie prawnicze
Sami mamy przerobić:
- stosunek prawny
-sposoby powstawania prawa (przeczytać to na następne ćwiczenia)
-obowiązywanie prawa (przeczytać to na następne ćwiczenia)
-stosowanie prawa bez ideologii stosowania prawa
-stanowienie prawa
Na następnym wykładzie ma być:
- wykładnia prawa