Norma jest to wypowiedź wyrażająca wskazanie komuś jakiegoś postępowania.
BUDOWA NORMY PRAWNEJ - Hipoteza - wskazuje o kogo i w jakich warunkach ma zastosowanie dyspozycja normy prawnej, może wskazywać na czas, cechy adresata i miejsce. Ze względu na adresata możemy ją podzielić na: jednostkowe (skierowane do jednego adresata) i indywidualne (skierowane do konkretnej osoby) oraz ogólne (więcej adresatów) i generalne (adresat wskazany przez określenie jego cechy). - Dyspozycja - określa wymagany przez ustawodawcę sposób zachowania się adresata (co może, a czego nie może robić). Ze względu na dyspozycję normy możemy podzielić na: abstrakcyjne (powtarzalne, działają wielorazowo np. zakaz kradzieży) i konkretne (działa jednorazowo np. ktoś w danym dniu ma zrobić coś) -Sankcja - mówi jak zareaguje państwo na zachowanie się adresata do dyspozycji. Ze względu na stopień dolegliwości dzielimy na: karna (represyjna wymierza karę wobec winnego np. pozbawienie wolności, grzywna nagana, dot. osoby karanej); egzekucyjne (restytucyjna - przywrócenie do stanu poprzedniego tj. eksmisje przymusowe doprowadzenie); nieważności (tj. unieważnienie z punktu widzenia prawa działań zmierzających do osiągnięcia skutków prawnych z powodu niezgodności tych działań z obowiązującymi wymogami prawnymi).
PRZEPIS PRAWNY - gramatyczna jednostka zdaniowa, graficznie wyodrębniona w tekście aktu normatywnego pochodzącego od powołanego organu państwowego i ogłoszonego we właściwej publikacji urzędowej.
NORMA PRAWNA - jest to prawo obowiązujące w danym kraju, zawarte w aktach normatywnych. Ogół zwrotów językowych zawartych w aktach normatywnych nazywamy tekstem prawnym.
STOSUNEK PRZEPISU PRAWNEGO DO NORMY PRAWNEJ - 1. jeden przepis zawiera jedną normę 2. jeden przepis zawiera dwie lub więcej norm 3. jeden przepis zawiera część normy 4. przepis prawny nie zawiera normy np. wstęp do aktów normatywnych.
RODZAJE PRZEPISÓW PRAWNYCH - z punktu widzenia konkretności tzn. czy przepis zawiera hipotezę, dyspozycję lub sankcję: kompletne, niekompletne (odsyłające - może odsyłać do innego przepisu np. po to aby wiedzieć jakie powinno być pełne zachowanie; blankietowe - sankcjonuje zachowanie, które będzie w przyszłości uregulowane) z punktu widzenia związania adresatów, bezwzględnie obowiązujące (wyznacza jakąś powinność i nie dopuszcza innego sposobu zachowania się), względnie obowiązujące (są to przepisy mające charakter posiłkowy, występują w stosunkach majątkowych np. zwrot „jeśli strony nie postanowiły inaczej...")
ze względu na sposób zredagowania: nakazujące, zakazujące, zezwalające.
ze względu na zakres regulacji: generalne (ogólne - lex generalis),
szczególne (lex specialls).
TWORZENIE PRAWA
W rozwoju historycznym ze względu na sposób powstania można wyróżnić następujące rodzaje prawa: prawo zwyczajowe, precedensowe, uczonych (prawo prawnicze), religijne, stanowione, kontraktowe
AKT PRAWNY - jest to ujęty w odpowiedniej formie wyraz woli organów władzy publicznej(organów państwowych czy samorządowych) ustanawiający normy ogólne jak i działanie organu państwa lub innego podmiotu zgodnie z obowiązującym prawem w celu wywołania konkretnych skutków prawnych w konkretnym stosunku prawnym
HIERARCHIA ORGANÓW NORMATYWNYCH W RP - 1. Konstytucja(2.04.1997) i ustawy konstytucyjne (uchwala zgromadzenie narodowe). 2. Ustawa 3.Ratyfikowane umowy międzynarodowe 4 Rozporządzenie z moca ustawy 5.Rozporządzenie 6.Akty prawa miejscowego 7.Uchwały sejmu i senatu 8 Uchwały rady ministrów 9 Zarządzenia 10 inne akty normatywna(układy zbiorowe pracy)
USTAWA - rozwija postanowienia Konstytucji, jest uchwalana większością bezwzględną tzn. 1/2+1 - musi być publikowana w Dz.U. Prymat stawy wyraża się w tym, że: ustawa ustala treść wszystkich aktów normatywnych, wszystkie akty normatywne muszą się opierać na ustawach, istnieje szczególny tryb uchwalania i zmiany ustawy
tryb uchwalania ustawy - 1. inicjatywa ustawodawcza (grupa co najmniej 15 posłów lub senatorów, Komisje Sejmowe, Prezydent, obywatele - 100 tys. podpisów) 2. projekt ustawy składa się do marszałka Sejmu lub Senatu 3. w Sejmie następuje rozpatrzenie projektu ustawy (3 czytania) i uchwały (2 czytania).
I czytanie - obejmuje uzasadnienie projektu, pytania posłów i odpowiedzi projektodawcy oraz debatę w sprawie ogólnych zasad projektu ustawy
czytanie - obejmuje sprawozdanie Komisji o projekcie ustawy, przeprowadzenie debaty, zgłoszenie poprawek I wniosków
czytanie - obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania Komisji (jeśli projekt został skierowany do Komisji), a jeśli nie czytanie to obejmuje przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek zgłoszonych w II czytaniu, obejmuje również głosowanie. Większości glosowania: zwykła (kiedy więcej za niż przeciw), kwalifikowania (2/3 głosów za), bezwzględna (1/2+1 za), względna (przechodzi ten kto ma więcej głosów)
ROZPORZĄDZENIE - wydaje się na podstawie ustawy celem jej rozwinięcia. Wydaje: Prezydent, RM Premier, Ministrowie. Aby mogło być wydane musi być publikowane w Dz.U.
ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY
- może uchylić ustawę, RM może go wydać jeśli ma zgodę nadaną przez Sejm większością bezwzględną musi być publikowane w Dz.U.
UCHWAŁY SEJMU I SENATU - mogą mieć charakter prawotwórczy (zawierać normy prawne) lub nie prawotwórczy (np. uchwała powołująca osobę na jakieś stanowisko). Są publikowane w MP, niektóre w Dz.U. UCHWAŁA RM - są ważniejsze niż uchwały Sejmu i Senatu, do ich wydania nie musi być delegacji ustawowej. Mogą być wydawane na podstawie norm kompetencyjnych. Publikowane w MP. Uchwala RM może być uchylona przez inną uchwałę RM wydaną później.
ZARZĄDZENIE - wydaje Prezydent i Ministrowie na podstawie Ustaw, Uchwal i Rozporządzeń. Do ich wydania musi być delegacja ustawowa, jeśli w ustawie nie pisze w jakiej formie, to minister wydaje zarządzenie, a jeśli pisze np. w formie rozporządzenia to minister musi wydać rozporządzenie. Prezydent wydaje: zarządzenia wykonawcze - wymagają delegacji ustawowej, zarządzenia samoistne - na podstawie norm kompetencyjnych -> publikowane w MP.
PRZEPISY GMINNE - akty normatywne wydawane przez samorządy gminne, RG na podstawie upoważnienia może wydawać uchwały o charakterze wykonawczym i porządkowym. Zarząd gminy może wydawać zarządzenia porządkowe, ale tylko w sytuacjach nie cierpiących zwłoki i potwierdzone przez Przewodniczącego RG.
PRAWO MIEJSCOWE - tworzy Je zatwierdzony organ administracji ogólnej -wojewoda. Wydaje on rozporządzenia wykonawcze i porządkowe. Rozporządzenia wykonawcze wydaje na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie, rozporządzenia porządkowe wydaje się w razie zagrożenia bezpieczeństwa w danym województwie. Publikowane w woj. Dzienniku Urzędowym.
DZIAŁALNOŚĆ PRAWOTWÓRCZA MSWIA - wydaje rozporządzenia I zarządzenia. Każdy projekt przechodzi przez Biuro Prawne MSWIA. Biuro to bada czy nie ma sprzeczności, potem podpisuje je minister. Rozporządzenia publikowane są w Dz.Urz. a zarządzenia w MP oraz Dz.Urz. MSWiA.
AKTY PRAWNE W YDAWANE PRZEZ KGP - zarządzenia na podstawie Ustawy o Policji, instrukcje i rozkazy.
OBOWIĄZYWANIE AKTU NORMATYWNEGO W CZASIE - 1) moment początkowy (z dniem ogłoszenia, z chwilą wydania lub uchwalenia, po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia - vacatio legis, może działać wstecz, gdy wiąże się z korzyściami) 2) moment końcowy kiedy zostanie odwołany przez inny akt, może wskazywać do kiedy obowiązuje, utrata mocy na skutek niestosowania)
Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia
Zwykle ustawodawca zamieszcza na końcu aktu normatywnego przepisy (klauzule derogacyjne) w których wyszczególnia uchylone akty normatywne czy poszczególne przepisy
OBOWIĄZYWANIE AKTU NORMATYWNEGO W PRZESTRZENI - 1) zasada terytorialności (ustawa karna stosowana do wszystkich obywateli i cudzoziemców, którzy znajdują się na terytorium danego państwa - wyjątek: Immunitety) 2) zasada narodowości podmiotowej (ustawę stosuje się do obywateli polskich, którzy popełnili przestępstwo za granicą) 3) zasada narodowości przedmiotowej (stosuje się do cudzoziemców, którzy popełnili przestępstwo poza terytorium) 4) zasada represji wszechświatowej (przestępstwa ścigane przez wszystkie państwa - terroryzm, handel ludźmi)
BUDOWA AKTU NORMATYWNEGO
Tytuł - rodzaj aktu (ustawa, dekret, rozporządzenia), data wydania, przedmiot regulacji.
Treść aktu - a) wstęp (preambuła, arenga) - występuje nie zawsze, wskazuje na cel, powody wydania danego aktu (ratio legis) b) przepisy ogólne -określone zasady ogólne wspólne dalszym przepisom danego aktu. ustalają zakres stosunków normatywnych oraz zakres stosunków podlegających wyłączeniu spod jego działania, zawierają wyjaśnienia wyrażeń c) przepisy szczegółowe, czyli prawa materialnego, o organach wykonawczych, postanowienia aktu I tryby postępowania, zawierają sankcje d) przepisy przejściowe - regulują oddziaływanie nowego prawa na stosunki powstałe podczas obowiązywania starych przepisów e) przepisy końcowe - są tu zawarte klauzule derogacyjne (uchylające) moc prawną innych aktów, klauzula wykonawcza, czas obowiązywania.
KODYFIKACJA - jest to całościowe, względnie wyczerpujące uregulowanie najczęściej w drodze ustawy lub dekretu z mocą ustawy jakiejś problematyki z obszernej dziedziny życia w miejsce uchylonych wielu aktów normatywnych пр. КС dla gałęzi PC.
KONSOLIDACJA - oznacza zespolenie w jednym akcie normatywnym dwu lub więcej uchylonych aktów normatywnych regulujących niejako w sposób rozproszony określoną dziedzinę stosunków społecznych.
UNIFIKACJA - polega na rozciągnięciach mocy obowiązującej jednego aktu normatywnego z jakiejś dziedziny na obszar całego państwa w wyniku czego obowiązujące przed unifikacją na podstawie poszczególnych jednostek terenowych akty normatywne w danej dziedzinie tracą moc.
TEKST JEDNOLITY - ma charakter obwieszczenia, że dawna ustawa w której następnie wprowadzono zmiany niektórych przepisów lub dodano nowe przepisy ma taką a taką kolejność i numerację poszczególnych przepisów, jest on ogłoszony, gdy liczba zmian w akcie normatywnym jest znaczna, gdy jest kilkakrotnie nowelizowany.
delegacja ustawowa (upoważnienie ustawowe). Delegacja może być obligatoryjna lub fakultatywna. Musi być opublikowane w Dz.U.
PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ
1maja 2004stała się członkiem unii
Porządek wspólnotowy oparty jest na następujących zasadach
Po pierwsze prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo wobec prawa państw członkowskich
Po drugie bezpośrednie obowiązywanie i stosowanie prawa wspólnotowego oraz jego bezpośredni skutek
Po trzecie hierarchia źródeł prawa wspólnotowego w obrębie poszczególnych kategorii źródeł
Po piąte jednolitość prawa wspólnotowego
Źródła prawa wspólnotowego
Prawo pierwotne
Prawo wtórne
Umowy międzynarodowe
Zasady ogólne prawa wspólnotowego
Prawo pierwotne -u podstaw prawa wspólnotowego leży tzw prawo pierwotne zwane prawem statutowym
Elementy prawa pierwotnego- 1 tzw traktaty założycielskie wspólnot(Europejska wspólnota stali i węgla -traktaty paryskie) , traktaty Rzymskie(EWG) 2 traktaty zmieniające traktaty założycielskie(traktat Mastrich Amsterdamski 3 tzw traktaty budżetowe
Wtórne prawo wspólnotowe-są to:
1 Rozporządzenia ma zasięg ogólny i obowiązuje co do wszystkich jego elementów nadaje się do bezpośredniego zastosowania w każdym państwie członkowskim
2 Dyrektywa określa cel natomiast państwo członkowskie określa sposób wprowadzania takiej dyrektywy , są wiążące dla państwa co do oczekiwanych skutków, natomiast pozostawiają państwu wybór zastosowanych form i środków, jednakże wprowadzają ograniczenia czasowe.
SYSTEM PRAWA W ZNACZENIU OGÓLNYM - całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie uporządkowane w odp. Sposób.
ZASADY SYSTEMU PRAWA - te normy obowiązującego prawa, które posiadają charakter zasadniczy. Przesłanki na których opiera się uznanie zasadniczego charakteru normy: 1) miejsce normy w hierarchicznej struktur/e systemu prawa (każda norma zawarta w konstytucji jest zawsze zasadą natomiast w ustawach zwykłych zasad tych należy szukać w części ogólnej i przepisach ogólnych 2) rola normy w konstrukcji instytucji prawnej 3) za kryterium oceny, czy dana norma jest zasadnicza może służyć jej stosunek do innych norm - ta norma która stanowi podstawę dla innych norm jest uznawana za zasadę systemu prawa. Wyróżnia się zasady dla całego systemu prawa np. praworządności, humanizmu oraz zasady właściwe dla danej gałęzi prawa np. zasada prawdy materialnej w procesie karnym lub zasada dobra dziecka w prawie rodzinnym.
CECHY SYSTEMU PRAWA - I) niesprzeczność - sprzeczność uchyla się za pomocą wydania aktu normatywnego za pomocą reguł kolizyjnych (norma wydana wcześniej uchyla normy wydane później, norma szczególna uchyla normę ogólną norma wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu. II) zupełność - zakłada, że dany ogól norm nie zawiera braków nazywanych lukami. Nie może być lak, że prawo coś nakazuje, a jednocześnie zabrania. Luki prawne: to taki stan rzeczy, gdy dla konkretnego stosunku społecznego, który nie jest obojętny z punktu widzenia prawnego, brakuje normy dającej się wyprowadzić w drodze wykładni. 1) swoista luka w prawie (ustawodawca nie zakończył procesu prawodawczego wbrew wyraźnej zapowiedzi) 2) konstytucyjna (pomimo zakończenia procesu legislacyjnego nadal nie można ustalić norm regulujących pewną kwestię) 3) aksjologiczna (podlega ocenie Interpretatora.
Gałęzie prawa wewnętrznego w Polsce 1- prawo konstytucyjne 2-prawo administracyjne 3-prawo finansowe 4-prawo karne 5-prawo karne procesowe 6-prawo cywilne 7-prawo cywilne procesowe 8-prawo rolne 9-prawo pracy 10- prawo międzynarodowe prywatne
SYSTEM PRAWA W UJĘCIU POZIOMYM (TREŚCIOWYM) - jest podział na gałęzie prawa: prawo konstytucyjne, karne, cywilne itp. Podziału tego dokonujemy na podstawie następujących kryteriów: metoda albo sposób regulacji, podmiot regulacji.
SYSTEM PRAWA W UJĘCIU PIONOWYM (HIERARCHICZNYM) - ogól norm hierarchicznie uporządkowanych. Normy zawarte w konstytucji, ustawach, rozporządzeniach, jest to system norm prawnych będących treścią różnych aktów normatywnych, określających stosunek pomiędzy normami różnego rzędu. Normy niższego rzędu mają podstawę w normach hierarchicznie wyższych. Zakres ich regulacji wyznaczają normy wyższego stopnia, nie mogą być sprzeczne z normami wyższego stopnia.
SYSTEM ŹRÓDEŁ PRAWA - całokształt aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie
KRYTERIA PODZIAŁU SYSTEMU PRAWA NA GAŁĘZIE - I. Przedmiot regulacji
Metody regulacji (cywilnoprawna, administracyjno prawna, prawno karna)
Kryterium podmiotowe (np. część wojskowa w systemie prawnym)
IV. Ze względu na zasięg terytorialny.
PODZIAŁ SYSTEMU PRAWA NA GAŁĘZIE PRAWA W RP - 1) zasadnicza gałąź prawa (ukształtowany hierarchicznie kompleks norm prawnych, regulujących określoną kategorię stosunków społecznych według określonej metody regulowania prawnego - prawo państwowe, administracyjne, cywilne, rolne, pracy) 2) kompleksowe gałęzie prawa (systematyka dokonywana na podstawie rodzajów stosunków i wynikającej z nich metody regulacji, lecz ze względu na określone dziedziny działalności ludzkiej; gałąź kompleksowa zawiera normy z różnych gałęzi prawa podstawowego np. prawo górnicze, wyznaniowe, wodne)