Źródła powstawania prawa.

• FORMALNE - działania lub efekty prawotwórczych działań organów państwa

• MATERIALNE - wszystkie czynniki jakie mogą mieć wpływ na treść prawa (czynniki ekonomiczne, religia)

Źródła poznania prawa.

• OFICJALNE (dzienniki urzędowe)

• NIEOFICJALNE (gazety, książki)

• SAMOISTNE - mogą być podstawą decyzji stosowania prawa np. orzeczeń sądowych i decyzji administracyjnych

• NIESAMOISTNE - nie mogą samodzielnie stanowić podstawy do stosowania prawa

• ŹRÓDŁA W ZNACZENIU PODMIOTOWYM - oznaczają te organy które mogą stanowić akty prawne

• ŹRÓDŁA W ZNACZENIU CZYNNOŚCIOWYM - oznaczają działania tych organów, które polegają na stosowaniu prawa

Źródła prawa

• STANOWIENIE PRAWA (akty prawa miejscowego, konstytucja RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia)

• ZWYCZAJ

• PRECEDENS

• UMOWA

KONSTYTUCJA - ustawa zasadnicza, jest najważniejszą ustawą, o najwyższej mocy prawnej. Od pozostałych ustaw wyróżnia ją specyficzny sposób uchwalania, zmiany, nazwa

Źródła prawa obowiązującego:

PRZEPISY PRAWA EUROPEJSKIEGO

• PRAWO PIERWOTNE (traktaty)

• PRAWO WTÓRNE (dyrektywy, orzeczenia europejskiego trybunału sprawiedliwości)

Źródła prawa:

• RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE przyjęte do naszego porządku prawnego - źródła prawa stosowanego.

• USTAWY - akty prane uchwalone w określonej procedurze (procedura ustawodawcza). Uchwalane w obecności suwerena. Regulują istotne kwestie dotyczące praw obywatelskich, obowiązków obywatela.

• ROZPORZĄDZENIA - akty wyłączenie wykonawcze wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego przez organy wskazane w konstytucji jako upoważnione do wydawania rozporządzeń (prezydent RP, premier, rada ministrów, minister, KRRiT).

• AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO - akty wydawane poprzez władze na danych terenie, akty o charakterze wykonawczym i porządkowym

• ZARZĄDZENIA (akty wewnętrzne obowiązujące w danej jednostce) i DECYZJE

Sposób powstawania prawa: ZWYCZAJ ----------> PRAWO ZWYCZAJOWE (przekonanie, reguła postępowania ma charakter normy prawnej)

GLOSA - komentarz do orzeczenia

PRECEDENS - nowatorskie orzeczenie, pierwsze orzeczenie w jakieś sprawie. W naszym systemie orzeczenie nie stanowi źródła prawa. U nas - system kontynentalny. Precedens stanowi źródło prawa w systemie anglosaskim.

UMOWY

• UMOWY CYWILNO - PRAWNE zawierane pomiędzy podmiotami w obrocie gospodarczym. Nie stanowią źródła prawa powszechnie obowiązującego

• UMOWY W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM - mogą stanowić źródło prawa powszechnie obowiązującego

Struktura tekstu prawnego.

Tekst odwołuje się do dwóch aspektów.

• WEWNĘTRZNEGO (językowe, strukturalne)

• ZEWNĘTRZNEGO (funkcja komunikacji)

Tekst jest wypowiedzią mówioną lub pisaną, stanowiącą pewną całość, będącą zupełną, spójną, zaspokajającą pewną potrzebę komunikacji.

JĘZYK PRAWNY ≠ JĘZYK PRAWNICZY

JĘZYK PRAWNY - język w którym formułowane są teksty aktów normatywnych.

Uboga forma literacka.

Brak środków stylistycznych.

Ograniczona ilość złożonych konstrukcji gramatycznych.

Teksty w czasie teraźniejszym w trybie oznajmującym. (polska)

Specyficzna struktura, wyznaczenie norm prawnych.

Teksty prawne mają uprawnionego autora - osobę lub organy uprawnione do stanowienia aktów prawnych.

Osoba interpretatora - osoba znająca prawa, posiadająca odpowiednią wiedzę.

STRUKTURA TEKSTU PRAWNEGO

RODZAJ AKTU PRAWNEGO

TERMIN WYDANIA

TYTUŁ AKTU PRAWNEGO

PREAMBUŁA - określa genezę, cele regulacji, polityczna deklaracja ustawodawcy

CZĘŚĆ ARTYKUŁOWANA

• PRZEPISY OGÓLNE - regulują to co jest wspólne dla wszystkich przepisów szczegółowych, czasami obejmują definicję i wyjaśnienia

• PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE - rozdział, dział, materia objęta regulacją prawną

• PRZEPISY PRZEJŚCIOWE - stosunek do przepisów starych

• PRZEPISY KOŃCOWE - karne, uchylające, mogą zawierać termin wejścia w życie, przepisy derogujące (uchylenie części normy prawnej i zastąpienie jej nową)

PODPIS OSOBY UPOWAŻNIONEJ

Każdy akt prawny jest złożony z przepisów prawnych, a zbudowany z:

artykułów, ustępów, §, punków, liter - są to jednostki techniczne podziału tekstu prawnego.

PRZEPIS PRAWNY - jest stanowiący całość gramatyczną zwrot językowy zawarty w tekście aktu prawnego.

Różne rodzaje podziału przepisów.

• NAKAZUJĄCE - z pośród wszystkich możliwych zachowań wyróżniają jedno i postanawiają, że w danej sytuacji należy zachować się w sposób wskazany w tych przepisach.

• ZAKAZUJĄC - takie z pośród wszystkich możliwych zachowań wyróżniają jedno i postanawiają, że w danej sytuacji tak zachować się nie wolno

• UPRAWNIAJĄCE - przewidują dla danej oznaczonej klasy podmiotu możliwość wyboru określonego sposobu zachowania, przy czym zachowanie to nie jest dla nich obowiązkiem, a więc zachowaniem nakazanym lub zakazanym.

• PRZEPISY BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE (przepisy imperatywne) IUS COGENS - przepisy których działanie, nie może być ani wyłączone, ani ograniczone lub też zmienione wolą stron.

• PRZEPISY WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE (przepisy dyspozytywne) IUS DISPOSITIVUM - przepisy które stosuje się tylko wtedy gdy strony nie przyjęły innych postanowień albo nic nie postanowiły w danej kwestii.

• PRZEPISY OGÓLNE - LEX GENERALI - reguła powszechna, znajdująca powszechne zastosowanie

• PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE - LEX SPECIALIST - ustanawiają wyjątki od postanowień reguły powszechnej.

• PRZEPISY KONKRETNE - bezpośrednio wskazują konkretne zachowanie

• PRZEPISY BLANKIETOWE - formułują fragment normy prawnej i zapowiadają uzupełnienie normy przez inny organ

• PRZEPISY ODSYŁACZE - przepisy polegające na tym, że w celu uniknięcia powtórzeń odsyła się do innych przepisów.

• PRZEPISY PRAWNO - MATERIALNE - regulują wzajemne zależności pomiędzy podmiotami prawa

• PRZEPISY PRAWNO - FORMALNE - określają tryb procedowania

• PRZEPISY PRAWNO - FORMALNE - przepisy proceduralne

• PRZEPISY PRAWNO - MATERIALNE - przepisy pozostałe

• IUS UNIVERSALE - prawo obowiązujące na całym terytorium danego państwa

• IUS PARTICULARE - prawo obowiązujące na wyodrębnionej części danego państwa

• PRZEPISY PROSTE - to takie które określają skutki prawne jednego tylko stanu faktyczne

• PRZEPISY ZŁOŻONE - określają skutki prawne dwóch lub więcej stanów faktycznych

PRZEPISY DEROGACYJNE - uchylają obowiązywanie innych przepisów

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE - takie które regulują i ustalają czy stany faktyczne powstałe pod rządami starego prawa mają być rozstrzygane wg starego lub nowego prawa

PRZEPISY KOLIZYJNE - stosujemy wówczas kiedy mamy do rozstrzygnięcia sprzeczność pomiędzy gałęziami lub systemami prawa

• PRZEPISY ABSTRAKCYJNE - odnoszą się do zachowania powtarzającego się

• PRZEPISY KONKRETNE - określają jednorazowe zachowanie się.

Budowa przepisu prawnego:

• POPRZEDNIK - wymienia, wskazuje albo określa okoliczności z którymi należy wiązać skutki prawne

• NASTĘPNIK - ustala skutki prawne jakie powinny być wiązane z okolicznościami wskazanymi w poprzedniku.

Poprzednik może rozpoczynać się od słów: JEŻELI, W RAZIE, W WYPADKU

Następnik może rozpoczynać się od słów: POWINIEN, MOŻE, JEST UPRAWNIONY

Funktor normotwórczy łączy poprzednik z następnikiem w zdaniokształtną całość.

Zasady techniki legislacyjnej.

Technika legislacyjna - reguluje i wskazuje w jaki sposób należy konstruować akty prawne.

ZASADY SYSTEMATYKI WEWNĘTRZNEJ AKTU NORMATYWNEGO - regulują kwestię budowy tekstu prawnego, kolejność przepisów, sposób redagowania.

DYREKTYWY SYSTEMATYKI ZEWNĘTRZNEJ - wskazują zasady regulowania relacji aktu normatywnego do innych aktów prawnych.

Cztery rodzaje dyrektyw systematyki zewnętrznej:

• DYREKTYWY SYSTEMATYKI PIONOWEJ - zajmują się relacjami hierarchicznymi między aktami normatywnymi różnego szczebla.

• DYREKTYWY SYSTEMATYKI POZIOMEJ - regulują kwestie związane z ustaleniem zakresu podmiotowego i przedmiotowego aktu normatywnego.

• DYREKTYWY ADRESATA PRZEPISU i WARUNKÓW JEGO ZASTOSOWANIA - zasady ustalania adresata przepisów; regulują zasady określania warunków zastosowania przepisów.

• DYREKTYWY JĘZYKA AKTU - regulują zasady poprawnego formułowania przepisu.

Akt normatywny powinien możliwie wyczerpująco normować daną dziedzinę spraw nie pozostawiając poza zakresem swojego zastosowania istotnych fragmentów tej dziedziny.

W akcie normatywnym należy unikać wyjątków.

Akt normatywny nie powinien wykraczać poza swój zakres przedmiotowy i podmiotowy.

Akt normatywny nie powinien zmieniać ani uchylać przepisów, które nie należą do jego zakresu przedmiotowego lub podmiotowego.

Akt normatywny nie może być sprzeczny z aktami normatywnymi wyższego rzędu.

Ustawy i inne akty normatywne należy konstruować z uwzględnieniem wiążących norm prawa międzynarodowego

Reguły do aktów wykonawczych.

Akt wykonawczy nie powinien powtarzać przepisów ustawy.

Akt wykonawczy nie może przekazywać zawartego w ustawie upoważnienia do wydawania aktu wykonawczego innemu organowi (ZAKAZ SUBDELEGACJI)

Akty wykonawczy powinien zawierać jedynie przepisy do wydania których uprawnia go ustawa.

Przepisu upoważniające do wydania aktu wykonawczego muszą wskazywać podmiot upoważniony oraz formę aktu do którego wydania upoważniają. Powinny również wyraźnie określać sprawy przekazane do unormowania.

Nie może być tak, że przepisy upoważniające zawierają upoważnienie do wydania aktów wykonawczych w stosunku do kilku ustaw.

Przepisy upoważniające mogą upoważniać kilka osób do wydania wspólnie aktu wykonawczego.

Zasady obowiązujące przy przepisach odsyłających.

Niedopuszczalne jest odesłanie do przepisów, które już zawierają odesłanie.

W ustawie można odsyłać do przepisów tej samej ustawy lub innych ustaw, ale niedopuszczalne jest odesłanie do przepisów aktu wykonawczego.

Reguła adresata i warunków zastosowania przepisu.

Jeżeli norma ma być adresowana do każdej osoby fizycznej, to adresata tej normy należy wskazać słowem KTO.

Jeżeli norma ma być adresowana wyłącznie do pewnej grupy osób (grupy podmiotów) to adresata tej normy należy wskazać za pomocą określenia rodzajowego.

Jeżeli norma ma znajdować zastosowanie zawsze to w przepisie nie określamy okoliczności zastosowania.

Jeżeli norma ma znajdować zastosowanie wyłącznie w określonych okolicznościach to również należy je wskazać przez określenie rodzajowe (adresat: żołnierz, osoba; sytuacje: w razie pożaru, w razie awarii)

Reguły języka aktu normatywnego.

Akt normatywny należy redagować tak, aby dokładnie i w sposób zrozumiały wyrażał intencje prawodawcy. Należy je redagować zwięźle i syntetycznie, unikając zbędnej kazuistyki - tworzymy ogólne zasady.

W aktach normatywnych wykonawczych należy posługiwać się pojęciami które zostały użyte w katach upoważniających.

W aktach normatywnych nie należy umieszczać wypowiedzi, które nie służą wyrażaniu norm prawnych, a w szczególności uzasadnień sformułowanych norm (apeli, postulatów, upomnień)

Zdania należy budować zgodnie z przyjętymi regułami języka polskiego.

Należy unikać zdań wielokrotnie złożonych czy zdań długich.

W aktach normatywnych należy unikać posługiwania się neologizmami i zapożyczeniami z języków obcych jeżeli mają swoje odpowiedniki w języku potocznym.

W aktach normatywnych należy posługiwać się przede wszystkim określeniami pochodzącymi z języka potocznego w ich powszechnym znaczeniu.

Do oznaczeń jednakowych pojęć należy używać jednakowych określeń, a różnych pojęć nie powinno oznaczać się tymi samymi oznaczeniami.

Pojęcia ostre i pojęcia nie ostre

• POJĘCIA OSTRE - to takie które pozwalają rozstrzygać o każdym obiekcie czy podpada pod dane pojęcie czy też nie.

• POJĘCIA NIE OSTRE - to takie które nie pozwalają rozstrzygać o każdym obiekcie czy podpada pod dane pojęcie też nie.

Pojęcia otwarte i zamknięte

POJĘCIA ZAMKNIĘTE - wyznaczają wszystkie kryteria stosowalności danego terminu tak, że organ stosujący prawo nie może go zastosować w żadnych innych nie podanych przez normodawcę okolicznościach.

Zasady definiowania:

• nie jest powszechnie zrozumiałe

• jest wieloznaczne

• nie ostre i pożądane jest ograniczenie nieostrości

Jeżeli w akcie normatywnym ustalono znaczenie w drodze definicji to w obrębie tego akty nie wolno posługiwać się tym określeniem w innym znaczeniu.

Jeżeli dane pojęcie ma być zdefiniowane w jednym znaczeniu w całym akcie normatywnym to definicję należy zamieścić w przepisach ogólnych.

Jeżeli jakieś pojęcie ma być używane w danym znaczeniu tylko w obrębie przepisu to jego definicję należy zamieścić w bezpośrednim sąsiedztwie tych przepisów.

Język prawny częścią języka potocznego.

WYKŁADNIA lub INTERPRETACJA PRAWA - zespół czynności zmierzających do ustalenia prawidłowego znaczenia przepisu prawnego (w rozważaniu apragmatycznym - to efekt tych czynności)

INTERPRETACJA (SENSU LARGISSIMO) w najszerszym znaczeniu sposób poznania i objaśnienie wszelkich przedmiotów kulturowych.

INTERPRETACJA (SENSU LARGO) wykładnia to, to samo co proces rozumienia tekstu prawnego. Każda analiza przepisów. Wykładni dokonuje się zawsze.

INTERPRETACJA (SENSU STRICTO) mówimy o wykładni tylko wtedy gdy znaczenie przepisu budzi wątpliwości w myśl zasady:

CLARA NON SUNT INTERPRETANDA

Przedmiotem analizy może być część przepisu.

Etapy procesu wykładni.

• ETAP WSTĘPNY - ustalenie czy znaczenie przepisu budzi wątpliwości. Jeśli nie to przechodzimy do dalszych etapów. Jeśli budzi wątpliwości to przechodzimy do etapu drugiego.

• ETAP DRUGI - ustalenie właściwego znaczenia przepisu. W tym celu posługujemy się dyrektywami wykładni pierwszego stopnia (reguły służące ustaleniu właściwego przepisu - dyrektywy wykładni: językowej, systemowej, funkcjonalnej), Jeżeli zastosowanie tych reguł doprowadzi do jednoznacznych wykładni to formułujemy decyzję interpretacyjną. Jeśli nie ma jednoznacznych wyników to przechodzimy do etapu trzeciego.

• ETAP TRZECI - stosujemy dyrektywy wykładni drugiego stopnia (reguły preferencyjne), które pozwolą na rozstrzygnięcie kolizji interpretacyjnych. Jeżeli nie to przechodzimy do etapu czwartego.

• ETAP CZWARTY:

1. jeżeli etap trzeci dał pozytywne wyniki formułujemy wnioski

2. jeżeli etap trzeci nie dał rezultatów sami formułujemy wnioski.

Przepisy prawa należy interpretować w zgodzie z zasadami prawa konstytucyjnego.

Podstawową wykładnią jest WYKŁADNIA JĘZYKOWA. Granice wykładni wyznacza wykładnia językowa. Do wykładni systemowej i funkcjonalnej sięgamy tylko w uzasadnionych przypadkach.

Nie dopuszcza się wykładni prawotwórczej.

Wykładnia jest zbędna jeżeli mamy ustalone orzecznictwo sądowe co do interpretacji wykładni.

Podział wykładni ze względu na moc wiążącą.

• WYKŁADNIA AUTENTYCZNA - wykładni dokonuje ten sam organ który ustanowił daną normę.

• WYKŁADNIA LEGALNA - wykładni dokonuje organ upoważniony przez prawo do interpretowania przepisów prawa.

• WYKŁADNIA OPERATYWNA - wykładni dokonują sądy i inne organy uprawnione do stosowania prawa w toku rozpoznawania indywidualnych spraw.

• WYKŁADNIA DOKTRYNALNA - wykładni dokonują przedstawiciele doktryny prawniczej.

Podział wykładni ze względu na zakres.

• WYKŁADNIA LITERALNA - brzmienie językowe zgodne z literą prawa.

• WYKŁADNIA ROZSZERZAJĄCA - wykładnia szersza od wykładni językowej

• WYKŁADNIA ZAWĘŻAJĄCA - wykładnia węższa od wykładni językowej

Wykładnie:

• JĘZYKOWA

• SYSTEMOWA

• FUNKCJONALNE

Wzięte osobno rzadko prowadzą do jednoznacznych wniosków i nie stanowią argumentu, że norma ma jakieś znaczenie.

Wykładnie te nie są bezwzględnie obowiązujące - są to wskazówki.

Od większości reguł istnieją wyjątki. Wybór decyzji interpretacyjnej, w oparciu o te dyrektywy powinien opierać się na rozważaniu wszystkich za i przeciw.

Wykładnia językowa (jest wykładnią podstawową - zasada pierwszeństwa):

• WYKŁADNIA SEMANTYCZNA - dotyczy wszystkich rezultatów rozumienia określonego tekstu prawnego.

• WYKŁADNIA SYNTAKTYCZNA - obejmuje kontekst gramatyczny i składniowy danego języka.

• WYKŁADNIA PRAGMATYCZNA - odwołuje się do zewnętrznych relacji jakie zachodzą między językiem a podmiotami posługującymi się językiem w procesie porozumiewania się.

Wykładnie: systemowa i funkcjonalna pełnią tylko rolę subsydiarną.

Od wykładni językowej możemy odstąpić i oprzeć się na wykładni systemowej jeżeli przemawiają za tym istotne racje (istotne normy systemowe, zwłaszcza gdy normy miałyby wyższą moc prawną).

Tak samo możemy odstąpić od efektu wykładni systemowej i oprzeć się na wykładni funkcjonalnej (istotne normy funkcjonalne)

Wolno odstąpić od literalnego znaczenia przepisu tylko gdy znaczenie to prowadzi do absurdalnych z punktu widzenia społecznego konsekwencji lub pozostaje w oczywistej sprzeczności z powszechnie obowiązujących normami moralnymi.

DYREKTYWY WYKŁADNI JĘZYKOWEJ.

Normie należy przypisać takie znaczenie jakie ma ono w języku potocznym, chyba że ważne względy przemawiają za odstąpieniem od tego znaczenia.

Jeśli na gruncie języka potocznego można przypisać normie kilka różnych znaczeń to należy wybrać to które jest najbardziej oczywiste.

Jeśli prawodawca nadał określonym wyrażeniom znaczenie swoiste to należy je rozumieć właśnie w takim znaczeniu.

Ustalając znaczenie literalne przepisu należy brać pod uwagę inne przepisy, wolę ustawodawcy oraz cele regulacji prawnej (REGUŁA HARMONIZOWANIA KODEKSU)

Tym samym zwrotom nie należy nadawać różnych znaczeń, różnym zwrotom nie należy nadawać tych samych znaczeń.

Nie wolno interpretować przepisów tak, aby pewne ich fragmenty okazały się zbędne.

DYREKTYWY WYKŁADNI SYSTEMOWEJ

Wykładnia systemowa nakazuje nam uwzględnienie pozycji przepisu prawnego w akcie prawnym i pozycji aktu prawnego w systemie prawnym.

Wszystkie normy prawne powinny być interpretowane:

• w sposób zgodny z zasadami prawa

• uwzględniający zasady konstytucyjne

• w zgodzie z przepisami prawa międzynarodowego

• w zgodzie z przepisami prawa europejskiego

Nie należy interpretować przepisu w sposób prowadzący do ich sprzeczności z innymi przepisami

Nie wolno interpretować przepisów prawa w sposób prowadzący do luk.

Interpretując przepisy należy uwzględniać ich miejsce w systematyce zewnętrznej i wewnętrznej aktu normatywnego.

DYREKTYWY WYKŁADNI FUNKCJONALNEJ

WYKŁADNIA FUNKCJONALNA - to taka która obejmuje reguły nakazujące, uwzględniając kontekst społeczny, ekonomiczny i polityczny systemu prawnego.

Dyrektywy wykładni funkcjonalnej:

Interpretując przepis należy brać pod uwagę konsekwencje społeczne, ekonomiczne do jakich będzie prowadzić interpretacja. Wybrać taką interpretację, która doprowadzi do konsekwencji najbardziej korzystnych. Interpretując przepisy należy brać pod uwagę cele regulacji pranej i wolę prawodawcy.

WNIOSKOWANIE PRAWNICZE

Wnioskowania dokonujemy gdy nasz stan faktyczny nie jest objęty uregulowaniem żadnego przepisu prawnego.

wnioskowanie PER ANALAGIAN (z podobieństwa)

ARGUMENTUM E SIMILE

Czy jest przepis czy nie ? Jeżeli nie to podejmujemy próbę znalezienia podobnej sytuacji.

wnioskowanie A FORTIORI (z silniejszego)

wnioskowanie A CONTARIO (z przeciwieństwa)

Jeżeli pewien stan rzeczy spełnia przesłanki A, to pociąga za sobą konsekwencje B.

Stąd wnioskujemy, że jeżeli stan rzeczy nie spełnia przesłanek A, to nie pociąga za sobą konsekwencji B.

Tylko w przypadku gdy A i B są połączone za pomocą słów TYLKO, WYŁĄCZNIE, JEDYNIE.

Zasady stosowania zasad wnioskowania.

Wnioskowanie z analogii (PER ANALOGIAN) w przepisach karnych - NIE, chyba że na korzyść oskarżonego - podobnie w przepisach podatkowych.

Wnioskowanie z analogii (PER ANALOGIAN) nie stosujemy w przepisach nakładających obowiązki - chyba, że na korzyść obowiązanego.

W przepisach procesowych stosujemy wnioskowanie PER ANALOGIAN i A CONTRARIO.

W prawie cywilnym stosujemy wnioskowanie PER ANALOGIAN i A CONTRARIO.

PRAWO PODMIOTOWE

Pozytywnie oceniana sytuacja jednostki w społeczeństwie.

Przeciwstawia mu się prawo przedmiotowe czyli całokształt obowiązków, norm czy przepisów prawnych o cechach generalności i abstrakcyjności, które są podstawą decyzji jednostkowych wydawanych przez organy orzekające.

Prawo podmiotowe - prawo przysługujące określonym podmiotom.

Prawo podmiotowe (w prawie cywilnym) suma uprawnień, określających granice uprawnień uprawnionego.

Prawa podmiotowe występują w stosunku cywilnym - jedna osoba ma uprawnienia, a druga obowiązek.

Prawo podmiotowe - złożona sytuacja prawna wyznaczona podmiotom przez obowiązujące normy i chroniące prawne uznane interesy tych podmiotów. Na sytuację tę składają się dowolne zachowania podmiotów z którymi sprzężone są zawsze obowiązki innych podmiotów.

Uprawnieniom przysługuje kompetencja do żądania by organ państwowy dysponujący przymusem doprowadził do zrealizowania obowiązków sprzężonych z prawem podmiotowym.

Podział praw podmiotowych.

• BEZWZGLĘDNIE SKUTECZNE - przeciwko każdej osobie ERGA OMNES (wobec wszystkich) - obowiązek nie ingerowania w sferę praw określonych prawem podmiotowym spoczywa na wszystkich. Treść określają przepisy ustawowe. Podmioty praw nie mają możliwości kreowania praw.

• WZGLĘDNIE SKUTECZNE - tylko względem oznaczonej osoby np. wierzytelności (stosunki zobowiązaniowe)

• PRAWA AKCESORYJNE - zwane NIESAMOISTNYMI - ich cechą jest więź funkcjonalna z innymi prawami. Ich treść zależy od innych praw. Mają na celu umocnienie innych praw (hipoteka, poręczenie)

• PRAWA ZWIĄZANE - podmiotem może być tylko podmiot określonego prawa wolnego. Nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu prawnego (służebność gruntowa)

Prawa akcesoryjne i związane - ich cechą jest zależność od innych praw

PRAWA MAJĄTKOWE i NIEMAJĄTKOWE - podstawą rozróżnienia jest typowy interes jaki realizują te prawa (prawa rzeczowe, majątkowe małżeńskie, majątkowe autorskie, wierzytelności opiewające na świadczenia pieniężne)

Do praw majątkowych zaliczamy prawa rodzinne (alimenty),

Do praw niemajątkowych zaliczamy prawa osobiste - nieodłącznie związane z każdą osobą - dobra osobiste (godność ludzka)

PRAWA ZBYWALNE i NIEZBYWALNE (przenoszalne i nieprzenoszalne)

Możliwość zmiany podmiotu uprawnionego. O tym czy to jest prawo przenoszalne czy nie decydują normy prawne.

Najczęściej niezbywalne są prawa majątkowe.

Nabycie prawa podmiotowego może mieć charakter pierwotny lub pochodny (od innej osoby)

ANALOGIA IURIS (wnioskowanie z prawa - z zasad prawniczych)

ANALOGIA LEGIS (wnioskowanie z przepisu prawa)

A MAIORI AD MINUS ( większego do mniejszego) jeżeli ktoś uprawniony jest do czynienia czegoś większego, tym bardziej jest uprawniony do czynienia czegoś mniejszego. Jeżeli wolno nam więcej to wolno nam mniej

A MINORI AD MAIUS (z mniejszego do większego) jeżeli jest zabronione to co mniejsze, to tym bardziej nie wolno czynić czegoś co sięga jeszcze wyżej

---