Test Matryc (TMR) Raven
Podstawy teoretyczne
Badania pokazujące istotne korelacje między rozwiązywaniem różnorodnych zadań na różnicowanie wrażeń zmysłowych a ocenami z przedmiotów szkolnych (początek XX w.)
Test Matryc Ravena oparty jest na dwuczynnikowej teorii inteligencji Spearmana.
Dwuczynnikowa teoria inteligencji Spearmana
I czynnik - „inteligencja ogólna” (tzw. czynnik g) jest zaangażowana w każde zadanie intelektualne. Mierzy „moc” albo „energię” o podłożu neurologicznym, która kieruje zdolnościami potrzebnymi w funkcjonowaniu intelektualnym.
II czynnik - „inteligencja specyficzna” (tzw. czynnik s) opisuje każdą szczególną zdolność potrzebną do wykonania konkretnego zadania.
czynnik g
Zdolności reprodukcyjne to zdolności przypominania sobie i posługiwania się kulturowym zasobem jasno sprecyzowanej, zwerbalizowanej wiedzy (odpowiednik cattellowskiej i.skrystalizowanej)
Zdolności edukcyjne to zdolności uzyskiwania nowego wglądu, dostrzegania sensu w chaosie, wychodzenia poza dostarczone informacje, tworzenia nowych pojęć, przede wszystkim niewerbalnych, które umożliwiają poprawne myślenie. Zdolności te są względnie niezależne od doświadczenia (odpowiednik cattellowskiej i.płynnej)
Edukcja relacji i korelatów
Test Ravena umożliwia pomiar zdolności edukcji relacji i korelatów (wnioskowania o zależnościach i korelatach).
Polega ona na ujmowaniu logicznych relacji między elementami, np.:
edukcja relacji „wysoki i niski” - zadanie: odnaleźć relację między elementami ("przeciwieństwo")
edukcja korelatów „wysoki” i „przeciwieństwo” - zadanie: odnaleźć drugi element, który powiązany jest z pierwszym relacją „przeciwieństwo” („niski”)
Prawa noegenezy Spearmana
Proces percepcji form przebiega w trzech fazach, których analizę można przeprowadzić równolegle z trzema prawami noegenetycznymi Spearmana.
I prawo noegenezy - „rozumienia wrażeń” jest to tzw. globalna percepcja. Polega na bezpośrednim uświadomieniu wrażeń dostarczonych przez zmysły. To „rozumienie wrażeń” nie jest oparte na żadnym procesie myślowym, ale jest oczywiste z samej swojej natury.
II prawo noegenezy polega na wykrywaniu związków zachodzących pomiędzy danymi spostrzeżonymi elementami (uświadomionymi w poprzedniej fazie).
III prawo noegenetyczne, zgodnie z nim mając pewne elementy wrażeń oraz związek jaki zachodzi pomiędzy nimi, można wykryć nowe współzależne elementy występujące w danej percepcji. Jest to prawo wnioskowania na podstawie korelacji
Teoria percepcji form
W Teście Matryc Ravena widoczny jest wyraźny wpływ teorii percepcji form.
Osoba badana ujmuje globalnie każdą matrycę - zadanie jako bardziej lub mniej złożoną całość.
Na proces percepcji, występujący podczas rozwiązywania zadań Testu Matryc, składa się spostrzeganie (globalne, analityczne i syntetyczne), które stanowi podstawę procesu myślenia
Między percepcją a myśleniem zachodzi ścisły związek. Poznanie rzeczywistości rozpoczyna się od wrażeń i spostrzeżeń, które zdobywane są podczas obserwacji i działania.
Myślenie stanowi wyższy stopień poznania rzeczywistości, w której następuje odzwierciedlenie ogólnych cech i stosunków zachodzących między zjawiskami i przedmiotami oraz uogólnienie i wyprowadzenie ogólnych prawidłowości, zasad, wniosków
Rys historyczny
Test Matryc Ravena opublikowano w 1938 roku (wersja Standard). Pomimo stałych transformacji, podstawowe założenia pozostają niezmienione.
TMR w wersji dla Zaawansowanych stworzono do badania osób ponadprzeciętnie zdolnych (1947).
W 1962 roku dokonano jej rewizji i ta forma testu stosowana jest do dziś.
Jeden z najbardziej znanych testów na świecie i najczęściej stosowanych w praktyce psychologicznej
Wersje Testu Matryc
Wersja Standard (TMS) do badania osób o przeciętnym poziomie zdolności;
5 serii po 12 zadań o rosnącej trudności;
brak limitów czasowych;
rewizja w 1956;
oryginał stosowany łącznie ze Skalami Słownikowymi Mill Hill
Wersja Kolorowa (TMK) do badania dzieci od 3r.ż., ludzi starszych i os. o obniżonej sprawności intelektualnej.
3 serie (A, Ab, B); A i B takie same jak w TMS, tylko z kolorowym tłem
Bez limitu czasowego
Wersja zeszytowa i układankowa
Rewizja 1956 (ostatnie zadania z serii B drukowane dokładnie tak samo jak w TMS)
Oryginał stosowany równolegle ze Skalą Słownikową Crichton.
Charakterystyka psychometryczna
Wyniki w TMZ mogą stanowić pewną podstawę przewidywania osiągnięć szkolnych, ale jedynie dla uczniów gimnazjum.
Większy związek z ocenami z matematyki niż z j. polskiego.
Wiek, płeć i kierunek studiów a wyniki TMZ
Powyżej 25 r.ż. lekka tendencja spadkowa
Niewielka statystyczna przewaga mężczyzn, przeciwnie do wyników uzyskanych w badaniach Ravena (1988)
Zależność od kierunku studiów:
najwyższe: k. ścisłe i techniczne
niższe: k. ekonomiczne, lekarskie i przyrodnicze
względnie najniższe: k. humanistyczne i artystyczne
Charakterystyka psychometryczna
Pozycje TMZ nie tworzą skali; to pula niejednorodnych zadań o zróźnicowanym poziomie trudności.
Wysoka rzetelność i trafność
Procedura badania
Badania indywidualne i grupowe
Instrukcja
Seria próbna
Seria właściwa
Interpretacja wyników
Stopień I - osoba "wybitna intelektualnie", ≥ 95 centyl
Stopień II - "zdecydowanie powyżej przeciętnej w zakresie zdolności intelektualnych"
≥ 75 centyl;
II+ >90 centyl
Stopień III - osoba "intelektualnie przeciętna";
wynik między 25 a 75 centylem
III+ ≥ 50 centyl
III- < 50 centyl
Stopień IV - osoba "znacząco poniżej przeciętnej w zakresie zdolności intelektualnych"; ≤ 25 centyl
IV- ≤10 centyl
Stopień V - osoba "intelektualnie upośledzona"; <5 centyl