Działalność kuratora zawodowego
(na czym polega, czym się zajmuje, ile ma spraw)
Kurator to osoba wyznaczona przez sąd do sprawowania dozoru nad skazanym z warunkowym zawieszeniem kary pozbawienia wolności; kurator to także osoba wyznaczona przez sąd dla nieletnich, sprawująca dozór i opiekę nad nieletnim skazanym.
W ustawie przewidziano następujące stanowiska kuratorów zawodowych:
kurator;
starszy kurator;
kurator specjalista;
rodzinny kurator wojewódzki.
Zadania kuratorów
Kuratorzy sądowi w polskim wymiarze sprawiedliwości spełniają funkcję usługową. Wykonują na rzecz sądów karnych i rodzinnych liczne i zróżnicowane zadania zarówno wspierające wydawanie orzeczeń, jak i zmierzające do ich skutecznego wykonania. Przez zadania należy tu rozumieć misję, posłannictwo, świadome podejmowanie działań i wybór czynności prowadzących do realizacji celu. W zakres obowiązków kuratora wchodzą zadania wynikające z orzeczeń sądu o charakterze wychowawczo - resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym.
Funkcja służby kuratorskiej to, z jednej strony, dostarczanie sądowi wiedzy o osobie, jej środowisku i zaburzeniach w jej społecznym funkcjonowaniu, koniecznej do wydania adekwatnego orzeczenia. Z drugiej zaś strony - jest to pomoc podopiecznym sądu, czyli osobom, do których odnosi się orzeczenie, w wytworzeniu lub odtworzeniu prawidłowych mechanizmów funkcjonowania społecznego, zgodnie z ogólnie przyjętymi i obowiązującymi normami życia społecznego.
Obie ustawy, określając charakter działalności służby kuratorskiej, kontynuują długą tradycję polskiej kurateli sądowej jako służby działającej w sądzie i wykonującej na jego potrzeby czynności informacyjno - diagnostyczne, pomocowe, wychowawcze i readaptacyjne.
Mając na względzie fakt, że wszystkie działania kuratorów dotyczą sfery wolności i praw obywatelskich, w tym w szczególności naruszania życia prywatnego, naruszania tzw. miru domowego, nienaruszalności mieszkania oraz obowiązku udzielania informacji dotyczących własnej osoby, wszelkie ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie.
Ustawa o kuratorach sądowych w art. 11 wymienia zadania, które są wspólne dla zawodowych kuratorów sądowych bez względu na specjalizację.
Do zadań tych należy przeprowadzanie wywiadów środowiskowych na zlecenie sądu.
Ponadto kuratorzy mają do wykonania określone zadania organizacyjne i profilaktyczne na rzecz środowiska lokalnego. Polegają one przede wszystkim na włączaniu przedstawicieli środowiska lokalnego powołanych do pełnienia funkcji kuratorów społecznych w proces readaptacji społecznej podopiecznych sądu, na ich szkoleniu oraz organizowaniu i kontroli ich pracy w powierzonych im nadzorach lub dozorach. Drugą formą działalności organizacyjnej kuratorów jest współpraca z samorządem lokalnym i organizacjami społecznymi, które statutowo zajmują się opieką, wychowaniem, resocjalizacją, leczeniem i świadczeniem pomocy społecznej w środowisku otwartym. Ta forma działalności jest szczególnie ważna ze względu na fakt, iż oferta pomocy w wielu środowiskach jest w dalszym ciągu stosunkowo skromna. Z tego też względu ważne jest, by kurator nie tylko znał możliwości danego środowiska w tym zakresie, ale by również aktywnie włączał się w tworzenie środowiskowych inicjatyw oraz instytucji pomocowych i profilaktycznych, które mogłyby udzielić pomocy podopiecznym lub potencjalnym podopiecznym kuratorów.
Rodzaj realizowanych zadań jest kryterium decydującym o specjalizacji kuratora. Kuratorzy wykonujący orzeczenia w sprawach karnych są kuratorami dla dorosłych, a wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich-kuratorami rodzinnymi.
Miejscem realizacji zadań kuratorskich jest środowisko podopiecznych, miejsce ich pobytu. Może to być również zakład lub placówka zamknięta, np. zakład karny, placówka opiekuńczo-wychowawcza oraz leczniczo-rehabilitacyjna.
Zadania i funkcje kuratora
Do głównych zadań kuratora należy:
1) Sprawowanie nadzoru (kurateli):
jako środka tymczasowego wobec nieletnich;
jako środka wychowawczego wobec nieletnich orzekanego samoistnie;
w przypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia z zakładu poprawczego;
jako środka ograniczenia władzy rodzicielskiej;
jako środka wobec osób, co do których sąd orzekł obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu.
2) Sporządzanie wywiadów środowiskowych we wszystkich sprawach i stadiach postępowania.
3) Wykonywanie szczególnych czynności zlecanych przez sąd (np. przeprowadzenie czynności wyjaśniających w postępowaniu z nieletnimi, współorganizowanie pomocy postpenitencjarnej, doprowadzenie do placówki itp.).
4) Kierowanie i praca w ośrodku kuratorskim.
5) Prowadzenie kontroli:
pracy kuratorów społecznych przez kuratorów zawodowych;
przebiegu wykonania środków wychowawczych;
sytuacji społeczno-prawnej małoletnich będących pod opieką lub kuratelą.
6) Szkolenie kuratorów społecznych.
Podstawowym celem działalności kuratora jest sprawowanie długoterminowych nadzorów orzekanych w sprawach o ograniczenie władzy rodzicielskiej oraz w sprawach nieletnich. Kuratela to wychowanie nieletniego na świadomego i uczciwego obywatela. Działalność wychowawcza określona została jako zmierzająca do wszechstronnego rozwoju osobowości i uzdolnień nieletniego oraz do kształtowania i utrwalania w nim społecznie pożądanej postawy i poczucia odpowiedzialności.
Kuratela ma mieć charakter wychowujący. Kurator powinien więc stale realizować zadania wychowawczo-opiekuńcze wobec nieletniego i rozwiązywać problemy jego środowiska wychowawczego.
Podmiotem oddziaływań kuratora w świetle przepisów prawnych ma być małoletni i nieletni, dzieci wymagające pomocy socjalnej i opieki, dzieci i młodzież wymagająca wzmożonej działalności opiekuńczo-wychowawczej, terapeutycznej i resocjalizacji. Kurator powinien również sprawować pieczę nad osobami dorosłymi, alkoholikami, rodzinami niewydolnymi wychowawczo i rodzinami patologicznymi.
Do zadań, jakie powinien wykonać kurator sądowy z chwilą powierzenia mu nadzoru, należą:
zaznajomienie się z orzeczeniem oraz z aktami sprawy nieletniego;
niezwłocznie nawiązanie kontaktu z nieletnim, jego rodziną i środowiskiem (szkoła, zakład pracy nieletniego);
poczynienie niezbędnych starań, aby nieletni przestrzegał porządku prawnego, a zwłaszcza nie popełnił przestępstwa oraz stosował się do orzeczenia sądu, uczęszczał do szkoły, przygotowywał się odpowiednio do swoich uzdolnień do zawodu lub wykonywał społecznie pożyteczną pracę;
udzielenie nieletniemu niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu trudności życiowych, w kontynuowaniu nauki lub w przygotowaniu się do zawodu, w uzyskaniu pracy i w razie konieczności poddaniu się leczeniu;
podejmowanie starań o wykonywanie przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego;
składanie sądowi, nie rzadziej niż co 3 miesiące, pisemnych sprawozdań o zachowaniu się nieletniego, z tym jednak zastrzeżeniem, że sprawozdanie należy niezwłocznie złożyć w razie stwierdzenia, że nieletni popełnił przestępstwo, nie stosuje się do orzeczenia sądu lub w inny sposób narusza porządek prawny;
Do obowiązków kuratora w sprawach opiekuńczych należy:
wykonywanie czynności zleconych przez sędziego;
sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem obowiązków rodzicielskich przez rodziców, którym władzę rodzicielską w ten sposób ograniczono oraz udzielanie tym rodzicom pomocy w wychowaniu dziecka;
wskazywanie kandydatów na opiekunów;
kontrolowanie sytuacji dzieci, nad którymi ustanowiono opiekę i udzielanie pomocy w zakresie tej opieki;
Kurator sądowy sprawuje również nadzór nad osobami mającymi obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu. Jest on uprawniony do:
podejmowania wszelkich starań, aby osoba zobowiązana do poddania się leczeniu zastosowała się do orzeczeń sądu;
utrzymania stałego kontaktu z podopiecznym;
udzielania podopiecznemu niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu trudności życiowych, a zwłaszcza w rozpoczęciu i kontynuowaniu leczenia;
współdziałania z instytucjami i organizacjami społecznymi w kierunku zapewnienia osobie poddanej leczeniu lub jej rodzinie odpowiedniej pomocy;
współdziałania z zakładem pracy i zakładami służby zdrowia w celu realizacji zobowiązań nałożonych na pracownika poddanego leczeniu odwykowemu;
utrzymania kontaktu z rodziną osoby poddanej leczeniu;
oddziaływania na środowisko, w którym podopieczny przebywa lub do którego ma powrócić;
składanie sądowi pisemnych sprawozdań z przebiegu leczenia w terminach określonych przez sąd, nie rzadziej jednak niż co 2 miesiące;
składanie do sądu wniosków w sprawie zmiany postępowania co do rodzaju zakładu leczenia odwykowego oraz w sprawie orzeczenia ustania obowiązku poddania się leczeniu, a także zawiadamiania sądu o podjęciu innych niezbędnych czynności.
Kurator sądowy udziela pomocy nieletnim zwolnionym z zakładów wychowawczych, społecznych, służby zdrowia, poprawczych oraz ustanawia pobyt w rodzinie zastępczej. Pomoc udzielana nieletniemu polega przede wszystkim na:
umożliwieniu przygotowania zawodowego;
ułatwieniu podjęcia nauki w odpowiedniej szkole;
ułatwieniu znalezienia pracy odpowiadającej zainteresowaniom i możliwościom nieletniego;
zapewnieniu w razie potrzeby czasowego zakwaterowania lub umieszczeniu w internacie na czas trwania przygotowania zawodowego lub nauki w szkole;
umożliwieniu w razie potrzeby dalszego leczenia;
udzielaniu świadczeń materialnych przede wszystkim przez dostarczenie odzieży, bielizny, obuwia, żywności, a w uzasadnionych przypadkach wypłacaniu zapomóg pieniężnych.
Do obowiązków zawodowego kuratora rodzinnego należy:
organizowanie i kontrolowanie kuratorów społecznych, a także sprawujących nadzory instytucji i organizacji społecznych oraz osób wyznaczonych do sprawowania nadzorów;
współuczestniczenie w organizowaniu szkoleń kuratorów społecznych;
analizowanie sprawozdań składanych przez kuratorów społecznych oraz kontrola terminowości ich składania;
udzielania pomocy kuratorom społecznym co do metod i form oddziaływania wychowawczego;
przedstawianie wniosków dotyczących wysokości ryczałtów należnych kuratorom społecznym;
sprawowanie co najmniej 5 nadzorów;
współdziałanie ze szkołami, organizacjami i instytucjami zajmującymi się wychowaniem, leczeniem, terapią, sprawującymi opiekę oraz udzielającymi pomocy podopiecznym;
informowanie prezesa sądu o sposobie wykonywania przez kuratorów społecznych powierzonych im obowiązków;
sygnalizowanie o przyczynach przewlekłości postępowania wykonawczego lub innych uchybieniach w działalności pozasądowych organów wykonawczych.
Kurator zawodowy ma również obowiązki ściśle związane z pełnieniem dozorów nad nieletnimi, czyli:
udzielanie podopiecznym pomocy w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego;
sprawowanie kontroli nad wykonywaniem obowiązków przez rodziców;
ocenianie sytuacji środowiskowej nieletnich;
udzielanie pomocy nieletnim zwalnianym z zakładów o charakterze wychowawczym i poprawczym;
dokonywanie systematycznego przeglądu spraw znajdujących się w postępowaniu wykonawczym;
praca w kuratorskich ośrodkach pracy z młodzieżą;
współpraca z organizacjami społecznymi lub instytucjami prowadzącymi równoległy nadzór nad nieletnimi w celu wspólnego ustalenia sposobu resocjalizacji.
Kuratorzy zawodowi udzielają także pomocy w terenie. Przy prezesie sądu wojewódzkiego działa zespół do spaw pomocy dla nieletnich. W skład takiego zespołu wchodzą kuratorzy, sędziowie rodzinni oraz przedstawiciele rad narodowych i organizacji społecznych. Zadania tego zespołu to:
przedstawianie wniosków w sprawie pomocy dla nieletnich;
sprawowanie nadzoru nad prawidłowym udzielaniem tej pomocy;
przedstawienie wniosków w sprawie podziału środków przeznaczonych na cele pomocy udzielanej nieletnim;
ocena bieżących potrzeb w zakresie tej pomocy.
Rozkład pracy kuratorów zawodowych określa prezes sądu w porozumieniu z kuratorem wojewódzkim - może istnieć indywidualny rozkład czasu pracy ustalony na wniosek kuratora. W ramach ustawowego wymiaru czasu pracy kurator zawodowy jest zobowiązany do pełnienia co najmniej dwa razy w tygodniu dyżuru na terenie sądu w godzinach ustalonych przez prezesa sądu. Istnieje obowiązek przeprowadzania przez kuratora ewidencji przepracowanych godzin w sądzie i w terenie. Dane te przedstawia prezesowi sądu na jego żądanie kurator.
Sumując, czynności zawodowego kuratora sądowego można podzielić na trzy grupy:
1) Czynności przed wydaniem orzeczenia sądu:
gromadzenie przez kuratora zawodowego wszystkich możliwych informacji o osobie i jej środowisku, której sprawę rozpatruje sąd rodzinny;
nadzór zapobiegawczy, który ma na celu umożliwienie dokładnej diagnozy nieletniego i jego środowiska wychowawczego.
2) Czynności związane z postępowaniem wykonawczym:
realizowanie przez kuratora zawodowego zadań wynikających z organizacji procesu resocjalizacyjnego;
zapewnienie sobie odpowiedniej liczby społecznych współpracowników kuratorów społecznych zasługujących na zaufanie i należycie wykonujących obowiązki w stosunku do powierzonych im podopiecznych.
3) Czynności kierownicze:
sprawowanie opieki nad nowo przyjętymi kuratorami zawodowymi;
szkolenie kuratorów społecznych;
organizowanie i prowadzenie kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą.
Kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą tworzy się przy sądach rodzinnych. Liczba uczestników ośrodka nie powinna przekraczać 20 osób. Celem działalności ośrodków jest zabezpieczenie możliwości skuteczniejszego sprawowania nadzoru nad nieletnim przez wzmożoną opiekę wychowawczą.
Zadaniami ośrodka są:
udzielanie pomocy w usuwaniu zaniedbań wychowawczych;
podnoszenie kultury osobistej;
wyrabianie i utrwalanie nawyku pracy społecznej użytecznej;
udzielanie pomocy w nauce i zdobywaniu przygotowania zawodowego;
organizowanie czasu wolnego;
udzielanie pomocy w rozwiązywaniu trudności życiowych;
udzielanie pomocy materialnej.
Do obowiązków kuratora prowadzącego zajęcia należy:
prowadzenie zajęć w ośrodku 2 razy w tygodniu w wymiarze łącznym do 8 godzin;
współpraca z rodzicami lub opiekunami uczestników, szkołami, do których oni uczęszczają lub zakładami pracy, w których są zatrudnieni;
stosowanie w indywidualnej pracy wychowawczej zaleceń wynikających z opinii psychologiczno-lekarskich o uczestnikach;
składanie wniosków, w uzasadnionych wypadkach, sędziemu rodzinnemu o skierowanie uczestników na badanie do ośrodka diagnostycznego;
udzielanie stosownej do okoliczności pomocy uczestnikom ośrodka.
Metody i formy pracy kuratorów sądowych
Niezależnie od tego, czy nadzór zastosowany jest wobec nieletniego (lub dorosłego) w związku z popełnionym czynem karalnym, czy wynika z postępowania opiekuńczego, oddziaływanie kuratora obejmuje całą rodzinę podopiecznego, traktowaną jako autonomiczny system wzajemnie oddziałujących na siebie elementów. Najczęściej rola kuratora sprowadza się do bycia doradcą rodziny, a nawet - organizatora jej życia. W zależności od potrzeb konkretnego środowiska rodzinnego w nadzorze eksponuje się aspekt profilaktyczny, opiekuńczo - wychowawczy lub resocjalizacyjno - terapeutyczny.
Wśród metod i form pracy kuratora sądowego występują:
1)Metoda indywidualnych przypadków;
Najbardziej popularna, wykorzystuje procedurę psychotechniczną w relacji kurator - osoba nadzorowana. Zwłaszcza w odniesieniu do nieletnich szczególne znaczenie ma zbudowanie więzi opartej na wzajemnym zaufaniu oraz autentyczne respektowanie zasady podmiotowości wychowanka. Kurator staje się wtedy autorytetem dla podopiecznego i w oddziaływaniu resocjalizacyjnym może wywierać na niego wpływ przez odwoływanie się do własnego przykładu w postępowaniu, perswazję czy doradzanie wychowawcze.
W ramach tej metody ostatnio coraz częściej wykorzystywana jest mediacja oraz kontrakt. Założeniem tych rozwiązań jest pełna indywidualizacja przypadku. Celem mediacji jest doprowadzenie do porozumienia stron i może być ona stosowana między innymi w przypadkach konfliktów wewnątrzrodzinnych, sporów z sąsiadami, czy też czynów karalnych, które nieletni popełnił podczas trwania nadzoru. Kontrakt zaś jest pewnym rodzajem umowy, poprzedzonym przedstawieniem przez każdą ze stron swoich potrzeb, interesów i propozycji rozwiązań. W razie sprzeczności interesów istnieje możliwość prowadzenia negocjacji. Ich efektem jest wspólne uzgodnienie celów i projektu działania.
2)Metoda pracy z grupą wychowanków;
Stosowana przede wszystkim w ramach ośrodków kuratorskich, które zalicza się do podstawowych instytucji profilaktyczno - resocjalizacyjnych o charakterze otwartym, pełniących funkcje: opiekuńczo - wychowawczą, dydaktyczną, profilaktyczno - kompensacyjną i resocjalizacyjną oraz integracyjno - społeczną. Kurator może organizować zajęcia socjoterapeutyczne, kształtujące przede wszystkim podstawowe umiejętności interpersonalne.
3)Metoda pracy z szeroko rozumianym środowiskiem podopiecznych;
Polega na , szeroko pojmowanej, integracji oraz współdziałaniu ze wszystkimi osobami i instytucjami (rodzicami, szkołą, placówkami społeczno - wychowawczymi, kulturalno - oświatowymi, profilaktyczno- resocjalizacyjnymi, medyczno - terapeutycznymi i in.), które tworzą międzyresortową sieć wsparcia rodziny i dziecka w kryzysie.
Kwalifikacje kuratorów
Kuratorem zawodowym może być mianowany ten, kto spełnia następujące warunki:
miał obywatelstwo polskie, korzystał z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
był nieskazitelnego charakteru;
był zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego;
ukończył wyższe studia magisterskie z zakresu nauk pedagogiczno - psychologicznych, socjologicznych lub prawnych albo inne wyższe studia magisterskie i studia podyplomowe z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych;
odbył aplikację kuratorską;
zdał egzamin kuratorski;
Rodzaj ról i zadań, które wyznaczono kuratorom sądowym do realizacji, wymaga od nich odpowiednich kompetencji intelektualnych oraz specjalistycznej i praktycznej wiedzy.
Ustawa o kuratorach sądowych w sposób obszerny reguluje stosunek pracy kuratora zawodowego.
Kuratora zawodowego mianuje, odwołuje, przenosi lub zawiesza prezes sądu okręgowego na wniosek kuratora okręgowego. Warunkiem mianowania na stanowisko kuratora zawodowego jest w szczególności odbycie aplikacji kuratorskiej i zdanie egzaminu kuratorskiego, chyba że minister sprawiedliwości na wniosek prezesa sądu okręgowego zwolni od spełnienia powyższego warunku. Kuratorem zawodowym może być mianowana osoba, która ukończyła wyższe studia magisterskie z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych albo inne wyższe studia magisterskie uzupełnione o studia podyplomowe pedagogiczno-psychologiczne, socjologiczne lub prawne.
Zespół lub zespoły kuratorskiej służby sądowej funkcjonują przy sądach rejonowych.
Czas pracy kuratora zawodowego
Specyficzny charakter pracy kuratorów sądowych, która jest pracą terenowo-biurową w środowisku osób o nieuregulowanym trybie życia, wymaga adekwatnej do takich warunków organizacji pracy. Czas pracy kuratora jest dość nietypowy, może on odwiedzać podopiecznych sądu w miejscu ich pobytu w godzinach od 7.00 do 22.00.
Mając na uwadze tego rodzaju sytuacje, ustawodawca zastosował w odniesieniu do kuratorów tzw. zadaniowy system organizacji czasu pracy. Czas pracy kuratora zawodowego określony jest wymiarem jego zadań. Zadaniowy system organizacji czasu pracy stosowany jest w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy. Ta specyfika to wykonywanie obowiązków w terenie i dyżurów w sądzie. Dyżury kuratora w sądzie odbywają się w godzinach pracy sądu, w dni wyznaczone przez prezesa sądu rejonowego i w określonej liczbie godzin. Przed wydaniem konkretnych zarządzeń w kwestii dyżurów kuratora prezes zasięga opinii kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej, aby swoją decyzję „wpisać” w organizacje pracy zespołu. Natomiast praca w terenie wiąże się z dotarciem do podopiecznych sądu, wielokrotnie ponawianymi próbami kontaktu w przypadku ich nieobecności w miejscu zamieszkania, z pokonaniem trudności wynikających z warunków pogodowych, pory roku, ukształtowania terenu, istniejących szlaków komunikacyjnych. Ponadto praca z drugim człowiekiem i to w jego środowisku , mająca doprowadzić do zmiany jego zachowań i przemiany wewnętrznej, wymaga nawiązania kontaktu, wytworzenia klimatu zaufania i dialogu, a także aktywności w środowisku, by udzielić podopiecznemu pomocy, wsparcia albo uzyskać informacje niezbędne do diagnozy środowiskowej na potrzeby sądu. Także interwencyjny charakter pracy wymaga niekiedy od kuratora podejmowania działań również w dni ustawowo wolne od pracy. Wymienione okoliczności przemawiają za zastosowaniem do nich odpowiednich rozwiązań organizacyjnych. Ponieważ ilości czasu niezbędnego do realizacji tak swoistych zadań nie można precyzyjnie wyliczyć, określa się liczbę zadań, które kurator może i powinien wykonać. W zadaniowym systemie organizacji czasu pracy także obowiązuje norma. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 4 miesięcy. W praktyce oznacza to, że kurator jest zobligowany do terminowego zrealizowania zadania, nawet jeżeli wymaga to przepracowania więcej niż 8 godzin w ciągu dnia albo pracy w dni wolne. Ma jednak za to możliwość przepracowania mniejszej liczby godzin innego dnia. Organizacja pracy jest w tym wypadku stosunkowo elastyczna, ważna jest terminowa realizacja zadania, pora dnia jest sprawą drugorzędną. Kuratorzy nie są zobowiązani do prowadzenia jakiejkolwiek ewidencji czasu pracy, gdyż został on określony przez wymiar zadań i tym samym poświadczeniem wykonania pracy jest zrealizowanie powierzonych kuratorowi obowiązków do wykonania.
Standard obciążenia pracą kuratora zawodowego
Standard obciążenia pracą kuratora zawodowego pełni kilka bardzo istotnych funkcji. Służy on, po pierwsze, określeniu liczby zadań, które kurator powinien wykonać w ramach normy czasu pracy, a zatem ochronie kuratora przed nakładaniem na niego nadmiernych obowiązków. Po drugie, zapewniając pewien limit czasu na wykonanie zadania, gwarantuje, że „usługa” świadczona podopiecznemu przez kuratora będzie mogła spełniać kryteria jakościowe i będzie się ona mogła odbyć w takim czasie, jaki potrzebny jest do prawidłowego wykonania zadania. Po trzecie natomiast, standard ten pełni funkcję regulacyjną, ponieważ w obniesieniu do tego standardu określa się poziom obciążenia obowiązkami, dokonuje porównań i zmian kadrowych między specjalizacjami kuratorskimi, a wreszcie zwiększa limit etatów kuratorskich.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 9 czerwca 2003 r. w sprawie standardów obciążenia pracą kuratora zawodowego (Dz. U. Nr 116, poz. 1100) wyznaczyło standardy obciążenia oddzielnie dla każdej ze specjalności kuratorskich, które powinno się mieścić w granicach wielkości określonych w tabeli.
Rodzaje spraw |
Kuratorzy dla dorosłych |
Kuratorzy rodzinni |
|
Liczba spraw |
|
Dozory/nadzory własne |
od 20 do 35 |
od 15 do 25 |
Dozory/nadzory powierzone |
od 30 do 60 |
od 20 do 40 |
Inne sprawy |
do 50 |
do 50 |
Łącznie |
do 120, w tym 50 własnych |
do 100, w tym 50 własnych |
W rozporządzeniu wyłączono ze standardu wywiady środowiskowe przeprowadzone przez kuratorów obu specjalności, argumentując w uzasadnieniu, że wpływu wywiadów nie można z góry przewidzieć i ustalenie pewnego ich standardowego pułapu mogłoby spowodować niedotrzymanie terminów i spowolnienie orzekania.
Kuratorzy rodzinni mają od 10 do ponad 30 wywiadów środowiskowych miesięcznie.
Zadania kuratorów dla dorosłych
Zadania kuratorów dla dorosłych są związane z postępowaniem wykonawczym, a ściślej - ze sprawowaniem dozoru nad osobami, którym sąd zawiesił wykonanie kary pozbawienia wolności lub zwolnił z odbycia reszty tej kary i wyznaczył okres próby, w którym to okresie ustanowił dozór.
Zadania kuratorów:
1) Sprawowanie dozorów w następujących wypadkach:
warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności,
warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności,
warunkowego umorzenia postępowania karnego,
warunkowego zwolnienia skazanego, który popełnił przestępstwo w stanie ograniczonej poczytalności, a sąd orzekł umieszczenie go w zakładzie stosującym środki lecznicze lub rehabilitacyjne - w tych wypadkach oddanie pod dozór jest obowiązkowe,
skierowania skazanego za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego na leczenie ambulatoryjne lub rehabilitację w placówce leczniczo - rehabilitacyjnej - w tym wypadku oddanie pod dozór jest obowiązkowe,
wymierzenia kary ograniczenia wolności,
wniosku skazanego przed zwolnieniem z zakładu karnego, jeżeli warunki oczekujące go po zwolnieniu z tego zakładu mogą mu utrudniać społeczną readaptację;
2) Organizowanie i kontrolowanie wykonywania kary ograniczenia wolności oraz obowiązków nałożonych na skazanego odbywającego tę karę;
3) Kontrolowanie zachowania skazanego w okresie próby oraz żądanie niezbędnych informacji i wyjaśnień od osób będących w okresie próby, objętych dozorem lub tych, na które nałożono obowiązki;
4) Przygotowanie skazanego do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
5) Kontakty ze skazanym, któremu sąd udzielił przerwy w karze, zobowiązanym do utrzymywania kontaktów z sądowym kuratorem zawodowym w czasie przerwy;
6)Nadzór nad wykonywaniem środka karnego, obowiązku powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;
7)Udzielanie pomocy z funduszu pomocy postpenitencjarnej;
8) Składanie wniosków o wszczęcie postępowań incydentalnych lub modyfikację orzeczeń;
9) Uczestniczenie w posiedzeniach sądu;
10) Przeprowadzanie wywiadów środowiskowych w postępowaniu przed wydaniem orzeczenia przez sąd karny;
11) Przeprowadzanie wywiadów środowiskowych w postępowaniu wykonawczym;
12) Czynności wykonywane przez kuratora zawodowego w ramach „systemu dozoru elektronicznego”.
Zadania kuratorów rodzinnych:
1) Przeprowadzanie wywiadów środowiskowych:
a)w sprawach małżeńskich,
b) w postępowaniu o zezwolenie na zawarcie małżeństwa,
c) w sprawach o rozstrzygnięcie w istotnych sprawach rodziny,
d) w sprawach opiekuńczych małoletnich,
e) w sprawach o przysposobienie dziecka,
f) w postępowaniu wyjaśniającym i rozpoznawczym w sprawach nieletnich,
g) w postępowaniu wykonawczym w sprawach nieobjętych nadzorem: o zachowaniu się podopiecznego po wydaniu orzeczenia,
h) wywiadów kontrolnych przeprowadzanych przez zawodowych kuratorów sądowych w nadzorach wykonywanych przez kuratorów społecznych oraz inne uprawnione osoby;
2) Sprawowanie nadzorów:
a) w sprawach opiekuńczych:
jako środka zabezpieczającego,
jako środka ograniczenia władzy rodzicielskiej,
w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo - wychowawczej;
b) nad nieletnimi:
jako środka tymczasowego,
jako środka samoistnego,
jako środka „probacyjnego” w przypadku zawieszenia umieszczenia w zakładzie poprawczym, w przypadku warunkowego zwolnienia, w przypadku warunkowego odstąpienia od umieszczenia w zakładzie poprawczym;
c) nad osobami zobowiązanymi do leczenia odwykowego;
3) Składanie wniosków o modyfikację orzeczeń;
4) Udział w ustanowionych przez sąd kontaktach rodziców z małoletnimi dziećmi;
5) Przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej oraz umieszczenie w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo - wychowawczej;
6) Współpraca z sądem rodzinnym;
7) Współpraca z powiatowym centrum pomocy rodzinie, współpraca z jednostkami pomocy społecznej, w sprawach opiekuńczych małoletnich umieszczonych w środowisku zastępczym - w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo - wychowawczej;
8) Kierowanie i praca w ośrodku kuratorskim.
Korzystałam z:
Zarys metodyki pracy kuratora sądowego- p.red. T. Jedynaka i K. Stasiaka;
Encyklopedia pedagogiczna XXI w. T.2 - p. red. T. Pilch.