Wykład 10

BEHAWIORYZM

Strukturalizm (Wundt, Titchener)

• Struktura (część psychiki)

• Świadome doświadczenie zależne od osoby (podmiotu doświadczenia)

• Doznania psychiczne = kombinacja prostych zdarzeń lub elementów

• Introspekcja

psychologia powinna być nauką czystą (nie stosowaną!)

(elementy psychiki)

Funkcjonalizm (Dewey, W. James)

• Cele, funkcje zachowania psychiki

• Strumien świadomości

• Nacisk na przystosowanie do środowiska i na praktyczną użyteczność działań przez badanie całego funkcjonującego organizmu, wchodzącego w interakcje ze środowiskiem

mechanizm psychiki (operacje psychiki)

Źródła psychologii behawioralnej:

• 1913 - powstanie behawioryzmu Watson - „Manifest behawioralny”:

• Krytyka funkcjonalizmu (odrzucenie psychiki) i strukturalizmu (odrzucenie treści psychiki) zachowanie zostaje

• Wyrzucenie terminu świadomość

• Całkiem nowa nauka

• Filozoficzna tradycja obiektywizmu i mechanizmu (Kartezjusz, Comte)

• Zoopsychologia (nauka przyrodnicza, krytyka zoopsychologii za zajmowanie się świadomością zwierząt)

metodologia pracy, a nie przedmiot przejęte od zoopsychologii

• Psychologia funkcjonalna (bo funkcjonaliści zaczęli odchodzić od psychiki

Watson - ojciec behawioryzmu

Cattel - dziadek behawioryzmu

Wpływ zoopsychologii na behawioryzm:

1) Jacques Loeb

• Wzrost obiektywizmu w zoopsychologii

• Teoria zachowania zwierząt

• TROFIZM - mimowolny, wymuszony ruch (bez świadomości!)

• Pamięć asocjacyjna - skojarzenie między bodźcem a reakcją (argument na rzecz istnienia świadomości u zwierząt)

2) Wilhelm von Osten i sprytny koń Hans (został uwarunkowany przez przypadek na ruch głową )

• Wartość eksperymentalna badań nad zachowaniem (nie psychiką) zwierząt

• Zdolność zwierząt do uczenia się

• Możność modyfikowania zwierząt na drodze warunkowania (sporadyczne wzmocnienie marchewką)

• Odejście od rozważania świadomości na rzecz zachowania

Edward Lee Thorndike (twórca obiektywnej teorii uczenia się; niezależne odkrycia równoczesne: Thorndike i Pawłow)

• Koneksjonizm - eksperymentalne podejście do badania skojarzeń, koncepcja uczenia się (połączenie między sytuacjami sytuacjami reakcjami)

• Skrzynka problemowa (koty)

- uczenie się metodą prób i błędów

• Prawa uczenia się:

1) Uczenie się metodą prób i błędów:

uczenie się oparte na powtarzaniu aż do osiągnięcia sukcesu, tendencje do reagowania i eliminacji tych, które nie prowadzą do celu

2) Prawo efektu:

działania, które w danej sytuacji wywołują poczucie zadowolenia, zostają skojarzone z tą sytuacją; gdy sytuacja się powtórzy, prawdopodobnie powtórzy się to działanie

3) Prawo ćwiczenia (użycia i nieużywania):

im częściej działanie lub reakcja są wykorzystywane w danej sytuacji, tym silniej stają się skojarzone

Iwan Pietrowicz Pawłow (reakcje wydzielnicze - ślinienie się)

• Wyższe procesy psychiczne u zwierząt mogą być opisywane za pomocą terminów fizjologicznych (bez świadomości)

• Przesunięcie psychologii w stronę większego obiektywizmu w zakresie przedmiotu i metody oraz wzmocnienie tendencji jej funkcjonalnych i praktycznych zastosowań

• Kontynuacja tradycji tomizmu i mechanizmu

• Techniki warunkowania dostarczały psychologii podstawowego elementu zachowania; praktyczną i konkretną jednostką, do której można zredukować zachowanie i która może być badana eksperymentalnie w warunkach laboratoryjnych

Władimir Michajłowicz Biechtieriew (reakcje mięśniowe)

• Reakcje motoryczne

• Odruchy skojarzone - odruchy, które mogą być wywołane nie tylko przez B_b, ale także przez bodźce z nimi skojarzone (~odruchy warunkowe)

• Zachowania wyższego rzędu = złożenie odruchów motorycznych niższego rzędu (myślenie jest zależne od wewnętrznych czynności mięśni głosowych!)

BEHAWIORYZM - początki

John B. Watson „Psychologia, jak ja widzi behawiorysta” (1919)

1) Psychologia - w pełni obiektywna, eksperymentalna dziedzina nauk przyrodniczych

2) Celem psychologii jest przewidywanie i kontrola zachowania

3) Introspekcja nie jest podstawową metodą badawcza, jest zbędna

4) Behawioryzm nie dostrzega linii oddzielającej człowieka od zwierząt (należy analizować zachowanie z punktu widzenia ewolucji!)

5) Psychologia powinna być użyteczna społecznie

6) Całe zachowanie organizmu jest wyuczone

7) Prawo częstości:

- im częściej występuje dana reakcja na bodziec, tym częściej będzie się pojawiać w przyszłości, gdy bodziec zadziała

8) Prawo świeżości:

- im świeższe skojarzenie bodźca z reakcją, tym bardziej prawdopodobne, że bodziec wywoła reakcję

Metody behawiorystyczne:

(potencjalne, obserwowalne, zachowawcze)

• Obserwacja z użyciem i bez użycia przyrządów

• Metody testowe

- inne traktowanie wyników nie jako wskaźniki cech psychicznych, ale jako próbki zachowania

• Metoda sprawozdań werbalnych

~introspekcja?

- np. do rozróżnienia dźwięków (wyższy czy niższy) itp.

• Metoda odruchu warunkowego

sprowadzanie ludzi do maszyn (zmniejszenie wartości, jako osoby badanej)

Przedmiot behawioryzmu:

• Elementy zachowania, tzn. ruchy mięśni ciała i ruchy wydzielnicze gruczołów, które mogą być opisane obiektywnie

• Akty behawioralne - reakcje złożone, związane z osiągnięciem jakiegoś celu

• Reakcje zewnętrzne / reakcje wewnętrzne

• Bodźce proste / złożone

całościowe ujmowanie człowieka

rola środowiska

wszystko można wyjaśnić w kategoriach S-R

CO Z:

• Instynkty:

• Początkowo akceptował:

„Behavior: An Introduction to Comperative Psychology”

- 11 instynktów

• Rewizja poglądów - odrzucenie instynktów

- zachowania instynktowane = reakcje uwarunkowanie społecznie

- zachowania wrodzone = uczenie się we wczesnym dzieciństwie (dziecko rodzi się jako „tabula rasa” )

• Emocje = czysto fizjologiczne reakcje na określone bodźce

• Formy niejawnego zachowania, w którym wewnętrzne reakcje uwidaczniają się w postaci oznak somatycznych, takich jak zarumienienie, pocenie się lub szybsze bicie serca

• Mogą być opisywane całkowicie w kategoriach obiektywnej sytuacji bodźcowej, jawnej reakcji cielesnej oraz wewnętrznych zmian fizjologicznych

• Wzorce reakcji emocjonalnych niemowląt: strach, złość, miłość (najwcześniej się kształtują; są podstawą wyższych reakcji emocjonalnych)

• Procesy myślowe:

• Myślenie = niejawne zachowanie motoryczne, obejmujące wewnętrzne reakcje lub ruchy narządów mowy

• Bezgłośne mówienie (bo rodzice nauczyli nie mówić wszystkiego, co myślimy )

Popularność behawioryzmu:

„Dajcie mi tuzin zdrowych, prawidłowo zbudowanych niemowląt i dostarczcie im to wszystko, co składa się na mój własny, szczególny świat, a zapewniam was, że wezmę na chybił trafił jedno z nich i uczynię z niego dowolnego typu specjalistę, czy to będzie lekarz, prawnik …”

Krytyka behawioryzmu:

Debata Watson - McDougall (1924)

• Rola danych światopoglądowych

• Znaczenie introspekcji

• Problem wolnej woli i wolnego wyboru

Znaczenie behawioryzmu Watsona:

• Zwiększenie obiektywizmu psychologii

• Skuteczne przezwyciężenie wcześniejszych stanowisk

• B. F. Skinner „What J. B. Watson meant to me” (1978)

3

---