Definicja terminów „mniejszość narodowa „ i mniejszość etniczna „
mniejszość narodowa -oznacza grupę mniejsza liczebnie od pozostałych części ludności w danym państwie , której członkowie będący obywatelami tego państwa , mają etniczne religijne i językowe cechy odróżniające ich od pozostałej części ludności i kierują się wolą zachowania własnej tradycji religii i języka .Społeczność etniczna która utożsamia się z narodem zorganizowanym we własne państwo .
mniejszość etniczna- społeczność niepaństwowa , uznanie danej grupy za mniejszość etniczną a nie narodową niesie istotne konsekwencje polityczne .Grupa narodowa ma prawo do własnego państwa .
Max Weber - dla członków mniejszości etnicznych najważniejszym pozostaje ustalenie , kim nie są , natomiast dla narodowej - ważne jest kim są.
2.”Austryjacki „ i „Rosyjski” modele polityki narodowościowej .
Model austriacki - oficjalnie nie istniało pojęcie narodu państwowego. Narody Austri -autonomia kulturalna .
Model rosyjski - jest to uprzywilejowany naród państwowy ; i upośledzeń „inorodcy „
3.Najliczniejsze mniejszości narodowe w EŚW w okresie międzywojennym
Struktura narodowościowa państw Europy Środkowo-Wschodniej
>Czechosłowacja - Czesi -ok. 51%, Słowacy -ok16%, Rusini -4%pozostałe (przede wszystkim Węgry Niemcy )-ok. 29%
>Polska mniejszości narodowe -31%,ogółu ludności :Ukraińcy 4,5-5,1 mln, Żydzi 2,7-3,1 mln, Białorusini 1-2mln, Niemcy 0,7-0,8 mln
>Rumunia -dużo mniejszości narodowych według oficjalnych danych Węgrzy 29% w Transylwanii - Dane wątpliwe
>Węgry -Niemcy 479tys. 6%, Słowianie ok. 160 tys. -1,5%
Najliczniejszymi mniejszościami na całym obszarze Europy Środkowo Wschodniej była mniejszość niemiecka ponad 6 mln , ukraińska ponad 6mln, Żydowska ok. 5mln , Węgierska ok. 3mln .
4. Najliczniejsze mniejszości narodowe w Drugiej Rzeczpospolitej
>Polska mniejszości narodowe -31%,ogółu ludności :Ukraińcy 4,5-5,1 mln, Żydzi 2,7-3,1 mln, Białorusini 1-2mln, Niemcy 0,7-0,8 mln
5. Polityka państw Europy Środkowo Wschodniej wobec mniejszości narodowych w okresie między wojennym.
Traktatowy system ochrony mniejszości narodowych Ligi Narodów
- Ententa podpisała z Polska traktat o ochronie mniejszości narodowych został wzorcem dla innych nowopowstałych państw .
- możność zakładania organizacji
-rząd utrzymuje powszechne szkolnictwo mniejszościowe
-fundusz na szkolnictwo mniejszości Żydowskiej oraz uwzględnienie przez państwo święta szabasu
6. Przesiedlenia ludności w czasie i po II wojnie światowej
Po II wojnie światowej :
-zwycięskie mocarstwa sankcjonowały masowe przesiedlenia ludności z grup mniejszościowych
-w ten sposób powstały obszary lub całe państwa „czyste etnicznie”
7. Polityka narodowościowa w państwach komunistycznych
8. Najliczniejsze mniejszości narodowe w EŚW na początku XXI w .
-Największą są Rosjanie -15mln(głównie w byłych republikach ZR)
-Około 40% Węgrów (ok.3mln.)mieszka poza granicami własnego państwa
9. Państwa homogeniczne pod względem narodowościowym
-Największe Zmiany terytorialne i ludnościowe w Europie.
-Zjawisko masowych migracji , a zwłaszcza masowego wypędzania nie występowało w pozostałej części Europy
-w konsekwencji wymordowania znacznej większości Żydów oraz masowych ucieczek, przesiedleń , deportacji i emigracji -radykalna zmiana struktury narodowościowej szeregu państw
-Dwa najbardziej niehomogeniczne -Polska i Czechosłowacja stały się państwami homogenicznymi
-Spośród bardzo dużych liczebnie mniejszości narodowych z okresu między wojennego pozostali tylko Węgrzy (głównie w Rumunii i Czechosłowacji )
10.Polityka wobec mniejszości narodowych w EŚW
11. Model polityki zróżnicowania kulturowego
Cztery typy (modele)polityki :
Model totalnego wykluczenia ( w sytuacjach ostrego konfliktu etnicznego działań zbrojnych )
Model częściowego czy segmentowego wykluczenia
Model homogeniczności społecznej
model polityki zróżnicowania kulturowego
12. Międzynarodowy system ochrony mniejszości narodowych i etnicznych
-Regulacje w ramach ONZ 1992-Deklaracja praw osób , należących do mniejszości narodowych; kilka konwencji międzynarodowych
- Regulacja Rady Europy :Europejska konwencja praw człowieka (1952)
-Karta języków regionalnych lub mniejszościowych (1922-1998), zawiera definicje języków mniejszościowych ”tradycyjnie używane przez mniejszości różnią się od oficjalnego języka państwa ,nie obejmuje to ani dialektów języka oficjalnego, języków migrantów :karta nie tworzy żadnych mniejszości narodowych tylko je chroni
-Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych (1995)Pierwszy Europejski prawnie wiążący wielostronnie akt, poświęcony ochronie praw mniejszości narodowych .Brak skutecznej kontroli .Nie zawiera definicji .Polska 1.04.2001
-OBWE- powołanie wysokiego Komisarza do spraw mniejszości narodowych (1992)
-Instrument Inicjatywy Środkowoeuropejskiej w sprawie ochrony mniejszości narodowych (19.11.1994)deklaracja polityczna
13 . Gwarancje konstytucyjne dla mniejszości narodowych i etnicznych w państwach EŚW
Status prawny :
- w międzynarodowych aktach prawnych (umowy konwencje wielostronne, dwustronne)
-w ustawodawstwie ochrony praw człowieka
-w ustawodawstwie krajowym
Ustawodawstwo krajowe:
-konstytucja
-specjalne ustawy o mniejszościach
-poszczególne ustawy (o edukacji ,kulturze i inne)
-dominacja zasady unizmu językowego w państwie tylko język państwowy
14.Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce
NARODOWE:1.Białorusini,2.Czesi,3.Litwini,4.Niemcy,5.Ormianie,6.Rosjanie,7.Słowacy,8.Ukraińcy9.:Żydzi
ETNICZNE: 1.Karaimi, 2.Łemkowie, 3.Romowie,4.Tatarzy
15.Ochrona praw mniejszości narodowych w Polsce
Status prawny :Konstytucja RP; szereg ustaw, ordynacja wyborcza do sejmu o systemie oświaty radiofonii i telewizji o języku polskim , kodeks karny o ochronie danych osobowych
-Głównie - w ustawie „O mniejszościach narodowych i etnicznych” oraz „o Języku regionalnym” od 6 stycznia 2005
16.Język mniejszości dopuszczony do użytku publicznego jako język pomocniczy
-gminy w których osoby należące do mniejszości narodowej i etnicznej lub posługujące się językiem regionalnym , stanowią co najmniej 20% mieszkańców mogą wprowadzić język mniejszości jako język pomocniczy stosowany w kontaktach z organami gminy oraz w postępowaniu sądowym pierwszej instancji
-Obecnie 4mln:białoruska, litewska, niemiecka, kaszubska (20%)
17.Uznane przez państwo mniejszości narodowe w Polsce
Mniejszości narodowe- utożsamiają się z narodem zorganizowanym we własnym państwie
NARODOWE (9):
1.Białorusini,2.Czesi,3.Litwini,4.Niemcy,5.Ormianie,6.Rosjanie,7.Słowacy,8.Ukraińcy
9.Żydzi
18.Uznane przez państwo mniejszości etniczne w Polsce
Mniejszości etniczne- które nie utożsamiają się z narodem we własnym państwie
ETNICZNE (4):
1.Karaimi, 2.Łemkowie, 3.Romowie,4.Tatarzy
19.Społeczność , która nie posiada oficjalnego statusu lecz korzysta z uprawnień
ENO REGIONALNYM (2):
1.Ślązacy, 2. Kaszubi
1.Ślązacy -Odmowa w rejestracji stowarzyszenia , związek Ludności Narodowości Śląskiej(1997) Europejski Trybunał praw człowieka -podtrzymał odmowę (2004)
2.Kaszubi - nie maja statusu mniejszości narodowych lub etnicznych choć korzystają z części regulacji prawnych :- głównie dotyczą nauki i nauczania w języku kaszubskim w szkolnictwie publicznym
20. Polskie instytucje państwowe do spraw mniejszości narodowych i etnicznych .
- Sejmowa Komisja mniejszości narodowych i etnicznych
- Wydział mniejszości narodowych w ramach Departamentu wyznań i mniejszości WSWA
- W ramach swoich kompetencji
- na szczeblu regionalnym i lokalnym
- Wojewoda może powołać pełnomocnika- do spraw mniejszości narodowych (są w 7 województwach dolnośląskim , lubelskim, małopolskim, opolskim, podkarpackim
-pełnomocnicy do spraw szkolnictwa)