Polityka II RP wobec poszczególnych mniejszości

Polityka wobec poszczególnych mniejszości

Województwa wschodnie:

Ukraińcy

kontekst

• Chłopskie mn.narod. – Biał., Ukrain., Litw. (większość chłopi pracujący na roli lub w przem.drzewnym, kamieniołomach) –problem ziemi, wielka własność ziemska w rękach polskich, domaganie się chłopów reformy rolnej i likwidacji folwarków –konflikt między ubogą wsią a zamożnym dworem.

• 1918-1919 istniała Zachodno- ukraińska Republika Ludowa, która uległa w walce z wojskami polskimi; społ. Ukr. Traktowało admin.pl. jako władze okupacyjne.

• wybory do 1 kadencji sejmu – bojkot Ukraińców

• Decyzja Rady Ambasadorów o powstaniu Galicji Wschodniej w granicach państwa Polskiego – przekreślone nadzieje na niepodległe państwo

• 1922-24 – utrzymywały się oddziały zbrojne, zwalczające pl urzędy i napadające na dwory i gospodarstwa należące do Polaków; pomoc z zagranicy z Litwy i ZSRR; stłumione siłą i dzieki poprawie sytuacji gosp.

• Po 1929 wraz z wielkim kryzysem- nastroje radykalne, działalność nielegalnej Ukraińskiej Organizacji Wojskowej- akcje terrorystyczne przeciwko Polakom; w odpowiedzi na polecenie Piłsudskiego –aresztowania, represje zbiorowe, pacyfikacja – powodująca narastanie nienawiści wobec rządów pl.

• Mimo radykalizacji społ. Ukr. Ugrupowania ukraińskiego UNDO (Ukr. Narodowo-dem. Zjednoczenie) uznało w lecie 1939r., iż w interesie Ukr. Jest współdziałanie w obronie Rzeczpospolitej Polskiej przed grożącym napadem Niemiec.

• 5 koncepcji politycznych Ukraińców

  • narodowa (UNDO) – utworzenie niepodległej i zjednoczonej Ukrainy, państwa demokratycznego o ustroju konstytucyjno-parlamentarnym

  • narodowo-radykalna (nielegalne organizacje OUN, UWN) – walka z zastosowaniem przemocy o niepodległość i zjednoczenie wszystkich ziem ukraińskich. [przeciw ZSRR i IIRP, później współpracowały z IIIRz.]

  • Socjalistyczno-niepodległościowa (Ukraińska Partia Radykalna, Ukraińska Partia Socjalistów-Rewolucjonistów) – likwidacja ustroju kapitalistycznego i budowa socjalizmu w niepdległym i suwerennym państwie ukraińskim. [ale negatywny stosunek do ZSRR]

  • Komunistyczna (Komunistyczna partia zachodniej Ukrainy, w Polsce działała jako część KPP) – rewolucja społeczna, utworzenie republiki USRR

  • Ugodowy propolski (drobne ugrupowania takie jak Wołyńskie Zjednoczenie Ukraińskie, Ukraińska Partia Ludowa) autonomia w ramach Polski.

Polityka II RP

do przewrotu majowego

• Walki o Lwów w 1918, upadek państwowości ukraińskiej.

• Krótki okres współdziałania z Semenem Petlurą.

• 01.1922 tymczasowe przepisy regulujące stosunek władz państwowych do Kościoła prawosławnego w Polsce (zerwanie kontaktów z cerkwią moskiewską)

• 09.1922 ustawa „O zasadach powszechnego samorządu wojewódzkiego” w województwach wschodnich. Zapowiadała wprowadzenia autonomii dla Ukrainy, utworzenie uni. ukraińskiego oraz dopuszczająca język ukraiński jako drugi urzędowy.(nie weszła w życie, brak aktów wykonawczych)

• polityka kolejnych rządów – to co na początku.

po przewrocie majowym

• Próba realizowania założenia Piłsudskiego

• 1930 akcje pacyfikacyjne (450 wsi) po akcji sabotażu Ukraińskiej Organizacji Wojskowej. Potem celem odbudowania utraconej pozycji na arenie międzynarodowej i ostudzenia niepokojów realizacja koncepcji osób ze środowiska Piłsudskiego (wyżej). Porozumienie z Wołyńskie Ukraińskie Zjednoczenie (po nieudanych próbach dogadania się z ukraińskim zjednoczeniem narodowo-demokratycznym). Pełna ugoda w 1935 roku (szok po zamachach i potępienie ich przez główny nurt Ukraiński). W lipcu 1935 UNDO zgadza się wziąć udział w wyborach i wskazuje odpowiednich kandydatów. (Wasyl Mudryj zostaje wicemarszałkiem sejmu)

• Osoba Henryka Józefowskiego wojewoda wołyński (1928-1938)

  • Dążył do niwelowania wrogości Ukraińców przez działania pozytywne:

- zwiększanie udziału państwa w życiu gosp woj. Wołyńskiego

- usprawnianie funkcjonowania administracji

- włączanie społeczeństwa pl do realizacji porozumienia z Ukraińcami

- organizowanie inteligencji ukraińskiej wokół haseł odwołujących się do okresu

Współdziałania Piłsudskiego i Pelury w 1920 r.

- rozwoju samorządu lokalnego

- dwukulturowości w oświacie i szkolnictwie

- izolowaniu ziem woj. Wołyńskiego od wpływów politycznych Małopolski Wschodniej

- opowiadał się za ukrainizacją Kościoła prawosławnego na Wołyniu

• po śmierci Piłsudskiego

  • wzmocnienie języka polskiego w kościele prawosławnym

  • atomizacja skupisk ukraińskich

  • polonizacja obszarów

  • kolonizacja Polesia

  • odwołanie H. Józefowskiego w 1938 i zlikwidowanie biuletynu Polsko-Ukraińskiego

• Białorusini – wieksza nędza, słabszy ruch spółdzielczy, szkoły biał. Niemal nie istniały, przeszkody biał. Instyt., eliminacja jęz.biał z kościołów katolickich.

• Wzrost szeregów Białoruskiej Włościańsko-Robotniczej Hromady, radykalnej partii Polit. (1927r. zdelegalizowana z powodu akcji sabotażowych przeciw ludności polskiej).

• koncepcja związku z Litwą i słaby nurt polonofilki

• osiedlenie na tych terenach byłych żołnierzy i oficerów

• KOP

Litwini

• Akcja generała L. Żeligowskiego (zajęcie Wilna) spowodowała stan wrogości

• bojkotowanie wybórów

• osoby deklarujące swą odrębność narodową nie mogły liczyć na prace w urzędach państw. i zaczęto utrudniać im pracę w urz. samorz.

• nie mieli przedstawicieli w sejmie i senacie

• separatyzm i bierność

• druga połowa lat ’30 – ostre represje, chęć zlikwidowania życia organizacyjnego.

• Dopiero po (wymuszonym) nawiązaniu stosunków dyplomatycznych w 1938 roku sytuacja zaczęła się normalizować.

Województwa zachodnie:

• Wielu Niemców emigrowało, w uzasadnionej obawie przed żywiołowymi odruchami wrogości ze strony do tej pory dyskryminowanej ludności polskiej, Niemcy przestali być grupą uprzywilejowaną – masowy exodus niemiecki z Polski.

• Konsulaty niem. Utrudniały wyjazdy, wkrótce niem. Organizacje zaczęły otrzymywać pomoc finansową celem podtrzymania ich siły i wpływów

• W okresie dobrych stosunków między Pl a III Rzeszą po podpisaniu deklaracji o niestosowaniu siły (I 34r. – 38r.) przeds. niem. deklarowali wolę współpracy z rządem, choc nie rezygnowali z obrony interesów mn. niem i propagowanie postaw nacjonalistycznych skrytej wrogości wobec Pl)

• Zwycięstwo Hitlera sprzyjało wzmocnieniu nacjonalistycznych postaw, odczuwanie niesprawiedliwości postanowień trak.Werslaskiego, ale Hitler wycofał przedstawicieli niemieckich z Ligii Narodów i kwestia mniejszości nie miała już takiego znaczenia jak za czasów republiki Waimarskiej

• traktowanie mniejszości niemieckiej w Polsce jako karty przetargowej w relacjach między Polską a Rzeszą

• rozwiązanie Związku Niemczyzny (Deustchtumsbund) z powodu odnotowanych przypadków szpiegostwa i nielojalności

• Rz. Sikorskiego – przyspieszenie likwidacji własności niemieckiej

• freikorps

• Partia Młodoniemiecka – w latach ’30 największe znaczenie, narodowi socjaliści

• nurt nacjonalistyczny – również popularny. postulaty obrony praw mniejszości, separacji jej członków od społeczeństwa polskiego, autonomii narodowościowej

• nurt chrześcijańsko społeczny – dość ugodowy, nastawiony na współpracę z polakami

• socjalistyczny

• Polityka II RP zmierzała do osłabienia politycznego i ekonomicznego mniejszości niemienickej

• najlepszym przykładem powyższego jest postać M. Grażyckiego

Michał Grażyński 1928-1938, wojewoda śląski (koncepcja „integracji narodowej”)

Jego cele:

- likwidacja/ ograniczenie autonomii woj.śląskiego

- osłabienie siły mniejszości niem

- wzmacnianie polskości Górnego Śląska

- pomoc mniejszości pl w Niemczech

U podstaw tej polityki legło jego przekonanie o nielojalności mniejszości niem wobec państwa polskiego. Z 1. strony spolszczył administrację i bronił pl robotników w konfliktach z niem pracodawcami, z 2. ograniczał prawa mniejszości niem, administracyjnie zwalczał jej stowarzyszenia oraz szkoły, przedsięwziął też kroki zmierzające do redukcji źródeł finansowania instytucji oskarżonych o działania germanizacyjne, przyśpieszył parcelację niem własności, w ramach mecenatu kulturalnego starał się przezwyciężać przekonanie o niższości pl kultury.

Długo na stanowisku bo miał podobno poparcie resortu spraw wewnętrznych i bali się dekompozycji obozu sanacyjnego na Śląsku w przypadku jego odejścia. Ze względu na charakter tej mniejszości, jej związki z państwem macierzystym oraz brak zgody na status mniejszości, wydaje się, że nie istniała alternatywa wobec tej polityki.

Mniejszość Żydowska:

• na byłych terenach królestwa polskiego i zachodniej Galicji Żydzi mieli pozytywny stosunek do państwa Polskiego.

• inna sytuacja była w Galicji Wschodniej, gdzie Żydzi przyjęli neutralność wobec konfliktu Polsko-Ukraińskiego. Zinterpetowano to jako postawę pro ukraińską i zaczęto ich napierdalać.

• Podobnie było na Litwie. Żydzi poparli Litwinów licząc, na udział we władzy i dostali później za swoje od Polaków.

• Syjoniści pragnęli autonomii obejmującej możliwość rozwijania życia narodowego z wykorzystaniem funduszy państwowych, stworzenie uznawanego przez państwo oficjalnego samorządu żydowskiego, reprezentacji w parlamencie i rządzie.

• Haseł autonomii narodowo-kulturowej nie popierali ordodyksyjni Żydzi (Agudas Isroel), opowiadali się oni za lojalnością wobec każdego rzadu, domagali się tylko respektowania ich odrębności kulturowo-religijno-językowej.

• Związek Izraela w 1922 dołączył się do Bloku Mniejszości Narodowych

• Po zamachu majowym zawarał sojusz z rządem, który trwał aż do śmierci Piłsudskiego

• W latach ’30 miały miejsce w Polsce procesy i wydarzenia godzące w pozycję i prawa ludności żydowskiej. (getta ławkowe, odzielanie dzieci katolickich od żydowskich)

• w 4.1936 sejm przyjął ustawę ograniczającą ubój rytualny (szechitę) [chęć wyeliminowania z rynku mięsa kupców żydowskich, choć oficjalnie ustawę argumentowano kwestiami humanitarnymi]

• getta ławkowe

• Przekonanie, że są winowajcami wpływów komunistycznych w Pl-stereotyp Żyda-komunisty, oskarżenia o szpiegostwo

• Największe wpływy wśród Żydów- ruch syjonistyczny, ugrupowania religijne, socjalistyczny Bund- pozostające w ostrym konflikcie z ruchem komunistycznym

• Stereotyp Żyda –oszusta przez przekonanie o pasożytniczej roli miasta

• Wśród duchowieństwa postawy niechętne wobec Żydów

• 1918-21 pogromy (najkrwawszy XII 1918r. we Lwowie)

• Szybki rozwój Żyd. Świadomości narodowej, bujny rozwój Żyd. Kultury narodowej

• Własne szkoły nauczające w jęz. jidysz lub hebr., system szkół religijnych, instytucje naukow o międzynarodowym rozgłosie

• Rozwoj prasy, organ. Społ i sportowych

• Pod koniec lat 30’ rząd pl przyjął jako cel zmuszenie dużej liczby Żydów do emigracji

• Kamapnie antysemickie radykalnych obozów nurtu narodowego – np. getta ławkowe na uczelniach

• Pogrom w latach 1935-37, natchnienie ze wzorów rasistowskich polityki III Rzeszy

Romowie:

• Odrębna mowa, kultura, obyczaje, wędrowny tryb życia, plemienna struktura

• Ceniono ich tradycyjne umiejętności rzemieślnicze i artystyczne (orkiestry)

• Policy nie interesowali się nimi, jedynie policja, zgodnie z tradycyjnym stereotypem podejrzewająca Romów o udział w przestępstach