18.Charakterystyka postformalnych form myślenia.
W okresie wczesnej dorosłości, po osiągnięciu przez człowieka zdolności do stosowania operacji formalnych zaczyna się kształtować tzw. Piąte stadium rozwoju poznawczego
W nurcie tym wskazać można dwa różniące się między sobą kierunki poszukiwań nowych form myślenia:
W pierwszym kierunku poszukiwań, przyjmuje się, że nowe formy poznania są funkcją strukturalnej rekapitulacji wcześniejszych osiągnięć rozwojowych. Dalszy rozwój nadal ma charakter formalno-logiczny. Badacze starają się zidentyfikować i opisać te nowe formy poznania odpowiadające logice wyższego rzędu niż, opisana przez Piageta.
W drugim przypadku zakłada się, że po adolescencji pod wpływem specyficznych dla dorosłości doświadczeń, następuje kształtowanie się nowych form poznania, które jednak tracą formalno-logiczny charakter.
Psychologowie nie są zgodni co do natury postformalnych stadiów rozwoju poznawczego. Jednak dominujący zaczyna być pogląd, że myślenie dorosłych jest relatywistyczne, kontekstualne i/lub dialektyczne. D. A. Kramer przeprowadzając badania na osobach w różnym wieku, zauważyła, że wraz z wiekiem wzrasta akceptacja relatywistycznych założeń i sprzeczności w rozwiązywanych problemach. Na podstawie tych badań, stwierdziła, że nie tyle relatywistyczne, ile raczej dialektyczne myślenie jest postformalne.
Niektórzy badacze podważają tezę mówiącą o rozwoju postformalnych postaci poznania. Kłopoty z określeniem statusu rozwojowego postformalnych sposobów myślenia wiążą się głównie z ograniczeniami metodologicznymi. Ograniczenia te wynikają z braku narzędzi pomiaru formalno-operacyjnych struktur rozumowania ludzi dorosłych, które mogłyby pozwolić na jednoznaczną interpretację wyników badań. Problemy te mogą również wynikać z niezrozumienia istoty stadium rozwoju operacji formalnych.
Zdolność do ujmowania w postformalnym myśleniu różnych sądów, zjawisk czy zdarzeń wiązana jest z rozwojem mądrości człowieka, a także z rozwojem myślenia dywergencyjnego i z twórczością. Zdolność człowieka do myślenia dywergencyjnego wzrasta systematycznie w okresie od adolescencji, aż do późnej dorosłości. Czynniki wytwarzania dywergencyjnego, takie jak płynność, giętkość, oryginalność są oceniane najwyżej u osób w wieku średnim. Korelują one wysoko z twórczością człowieka. Średnia dorosłość jest szczytowym okresem kształtowania się potencjału twórczego.
19.Zmiany w procesie spostrzegania i uwadze.
20.Zmiany w pamięci w dorosłości.
Z badań wynika, że w wieku średnim obniża się szybkość, wydajność oraz zakres przetwarzania informacji. Najwyraźniejsze ubytki uwagi związane z wiekiem pojawiają się w warunkach utrudniania przetwarzania informacji. Okazało się też, że czynnik doświadczenia i praktyki w dużym stopniu niweluje różnice związane z wiekiem. Wielu badaczy przekonanych jest, że zautomatyzowane i nieświadome procesy przetwarzania informacji nie podlegają w tak dużym stopniu procesowi starzenia się. Badania nad pamięcią natomiast wykazują spadek poziomu wydolności w zakresie wielu podstawowych procesów pamięciowych. Ludzie starsi gorzej zapamiętują oraz nie są tak skuteczni w analizie treści pamięci bezpośredniej. Procesy umożliwiające dostęp do pamięci długotrwałej przebiegają o wiele wolniej.
Pamięć robocza - pojemność tej pamięci maleje wraz z wiekiem. Źródło niekorzystnych zmian w obrębie sfery poznawczej tkwi w postępującej z wiekiem utracie wolności przez system pamięci krótkotrwałej.
Pamięć wtórna - umożliwia gromadzenie znacznych zasobów informacji i przekazuje je przez długi czas. U osób starszych pamięć ta również jest pogorszona.
21.Frustracja egzystencjalna (Frankl). Rodzaje nerwicy noogennej.
O frustracji egzystencjalnej mówimy wówczas, gdy potrzeba nadania sensu swojemu życiu nie zostaje zaspokojona. Taki człowiek odczuwa pustkę i brak motywacji do działania (gdyż wszelkie zadania są bezcelowe)
Zdaniem Frankla człowiekiem nie rządzą jedynie instynkty i popędy; człowiek jest istotą duchową, posiada zdolność do miłości, świadomości i potrzeby estetyczne (to wszystko odróżnia człowieka od zwierząt) Oprócz tego człowiek posiada wolność, dzięki której decyduje o tym, jak ma wyglądać jego życie. Aby być odpowiedzialnym, musi zrozumieć siebie i znać sens swojej egzystencji. Każdy posiada jakieś potrzeby ale często, nawet wówczas, gdy osiągnął wszystko czego pragnął, nagle zadaje sobie pytanie: i co dalej? W takiej sytuacji, odczuwając pustkę, człowiek zaczyna odczuwać frustrację. Sfrustrowany egzystencjalnie człowiek stara się zmienić sytuację,w której się znalazł. Mniej lub bardziej świadomie poszukuje czegoś, co mogłoby wypełnić jego istnienie sensem. Obok dróg prowadzących do odnalezienia sensu, wyróżnia też Frankl cztery postawy - ucieczki, które złudnie i na jakiś czas wypełniają pustkę wynikającą z jego braku. Te postawy to:
postawa fatalistyczna - polegająca na ignorowaniu swojej wolności, przejawia się w bierności i uległości wobec tego co niesie ze sobą życie;
kolektywistyczna - polegająca na zatapianiu się w masie innych, zatraceniu indywidualności, która skutkuje uzależnieniem od ich opinii, także w obszarze poczucia własnej wartości, czy tożsamości.
Postawa fanatyczna - opierająca się na ignorowaniu indywidualności i wolności innych ludzi i postawa prowizoryczna, polegająca na instrumentalnym traktowaniu innych ludzi, a życia jako wielu ról, które trzeba odegrać by osiągnąć swoje cele.
Nerwica neogenna to sytuacja obniżania się poczucia sensu życia, przez nieurzeczywistnianie wartości. Poczucie bezsensu i pustki stanowi podłoże zaburzeń psychicznych, takich jak lęk, depresja, czy nerwica. O nerwicy patogennej mówimy wówczas, gdy poczucie bezsensu życia nie jest stanem krótkotrwałym, a staje się czynnikiem patogennym, który utrwala kryzys egzystencjalny oraz tendencję do izolowania się od rzeczywistości, czy zniekształcania jej obrazu.
22.Trzy sposoby nadawania sensu życiu i związane z nimi typy wartości (Frankl).
Można wyróżnić trzy etapy - fazy zaspokajania potrzeby sensu życia.
ETAP PIERWSZY
Polega na identyfikacji. Powstałe już w młodym człowieku pytanie o sens swego istnienia, jest realizowane z pomocą poszukiwania gotowych wzorców osobowych i utożsamiane się z nimi. Wzorce te mogą być przeróżne - dostępne w najbliższym otoczeniu, lub bardziej wirtualne; może też być tak, że następuje w tym okresie szczególnie silna identyfikacja z jakąś grupą społeczną w otoczeniu człowieka. Oczywiście człowiek lub grupa społeczna, z którą identyfikuje się nastolatek jest przez niego idealizowana, duży wpływ - jeśli identyfikacja ma miejsce z grupą, mają normy wytworzone prze daną “mini społeczność”.
ETAP DRUGI
Z czasem identyfikacja przestaje być wystarczająca do zaspokojenia potrzeby sensu. Rozwija się krytycyzm myślenia młodego człowieka, dochodzi do pierwszych syntez elementów rzeczywistości. Pojawia się druga faza rozwoju potrzeby sensu życia. W niej najczęściej powstają bardzo ogólne, szeroko zakrojone - jak je nazywa Obuchowski “kosmiczne” koncepcje sensu. Charakteryzują się one oderwaniem od rzeczywistych realiów, można powiedzieć, że w tym etapie młody człowieka na ogólne pytanie o sens, stawia ogólna bardzo, często wyidealizowaną odpowiedź.
ETAP TRZECI
Trzecia faza, następuje gdy zbyt ogólne pytanie o sens zastępują pytania bardziej szczegółowe, np. pytanie o sens swojego konkretnego działania. Dojrzały już człowiek, przestaje wnioskować o sensie swojego życia na podstawie emocji, większą rolę w jego sądach zaczyna grać intelekt, realna analiza rzeczywistości. Skonkretyzowaniu i utrwaleniu ulegają sposoby zaspokajania sensu życia danej jednostki, które często wyznaczają jego kierunek działania na całą przyszłość.
Jeśli człowiek przejdzie prawidłowo przez kolejne fazy, jego życie będzie szczęśliwe. Natomiast zatrzymanie się na którejś z faz spowoduje chwiejność egzystencjalną.
Sens życia nie musi być uświadomiony.