11. Środowisko lokalne i społeczności lokalne
1. Środowisko lokalne- skupia wszystkie agendy socjalizacji.
R.Park określił społeczności lokalne jako biotyczne, czyli walkę o byt, odbywa się na zasadzie współzawodnictwa, warunkuje to przestrzenne rozkłady osób, określił ją jako sabbiotyczną- określone stosunki między ludźmi, gdy mówimy o ludziach zamieszkujących dany teren.
Społeczności lokalne- to tzw. Poczucie przynależności, określanie siebie jako „MY” - w momencie gdy wyjeżdżamy gdzieś „MY” ma wówczas znaczenie.
2. ELEMENTY SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ
- dane terytorium
- muszą istnieć interakcje między społeczne
- musi istnieć więź społeczna
- zdolność do podejmowania działań na rzecz ludzi
- struktura społeczno- przestrzenna dlatego, że tworzą ją osoby zamieszkujące dany teren i zachodzą interakcje
3. CECHY SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ
- zajmowana przez nią dana przestrzeń
- określony zamieszkujący zbiór ludzi
- dziedzictwo historyczne
- udział członków w życiu zbiorowym
- świadomość tworzenia lokalnej jedności
4. PODEJŚCIE DO SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ (Sanders)
- p. jakościowe - społeczność lok. ujmuje miejsce życia danej grupy ludzi
- p. ekologiczne - naturalna jednostka przestrzenna
- p. etnograficzne - ujmująca społeczność lokalna jako sposób życia
- p. socjologiczne- traktuje społeczność lokalną jako system społeczny
5. TEORETYCZNE STANOWISKA ODNOSZĄCE SIĘ DO SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ
- ekologiczne - zjawiska społeczne są zdeterminowane przez warunki przestrzenne i procesy w niej zachodzące
Procesy: * współzawodnictwo - wymaga współpracy z innymi ludźmi
- funkcjonalno- strukturalne - społeczność lokalna traktowana jako system społeczny
Funkcje systemu społecznego: dana społeczność lokalna może być lokalna albo nie, stała albo zmienna
- interakcyjna - * interakcja między ludźmi, narzucamy wolę bądź musimy się podporządkować
- teorii działania - ludzkie działanie ma sens, wtedy gdy zaspokoi potrzeby, gdy jest zgodne z oczekiwaniami danego społeczeństwa
6. PŁASZCZYZNY SPOŁECZENOŚCI LOKALNEJ
- przyrodnicza
- kulturowa
-*k. materialna
*k. duchowa- wytwory, teatry, muzea
- społeczna - bierze pod uwagę kontrasty międzyludzkie
ŚRODOWISKO LOKALNE- system instytucji, które wspomagają daną społeczność lokalną zamieszkującą dany teren.
7. RODZAJE SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ:
* WIEJSKA
- mniejsza oferta rozwoju
- mniejsza dostępność do instytucji, kultury, szkolnictwa
- mała zbiorowość a zatem występują ograniczenia przestrzenne
- dominuje rolniczy charakter pracy
- mamy do czynienia ze specyficznym układem autorytetów
- w życiu codziennym dominuje przyroda
- kultura ludowa, folklor
- następuje dezintegracja więzi pod wpływem czynników organizacyjnych
- szczególna rola szkoły i nauczyciela
* MIEJSKA
- uczestnictwo mieszkańców a szczególnie młodzieży w większych grupach celowych
- dominacja więzi rzeczowych
- obniżenie społecznego znaczenia rodziny
- zanik tradycyjnych autorytetów
- bezosobowa i nierygorystyczna kontrola społeczna
- anonimowość życia i działania
- większa tolerancja wobec różnic
- większa ruchliwość społeczna
- ogromne zróżnicowanie zawodowe
- przestrzenna segregacja warstw i klas społecznych
W społeczności lokalnej wiejskiej i miejskiej występują inne wzory interakcji:
- wielkość populacji pozwala na nawiązywanie interakcji personalnej
- gęstość zaludnienia utrudnia życie mieszkańców ( miejska)
- alienacja bezosobowości
- uniwersa symboliczne- mamy do czynienia z danymi cechami społeczeństwa lokalnego:
* my, wy - wyraźny podział
* poczucie odrębności
* jesteśmy związani indywidualnie z danym terenem
- więzi społeczne
* naturalne
* zrzeszeniowe
* stanowione przez państwo
SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA- inny podział
- pierwotna
- wtórna
Każda społeczność lokalna jest zbiorowością terytorialną, ale nie każda zbiorowość terytorialna jest społecznością lokalną, jest nią wówczas gdy posiada cechy społeczności lokalnej.
W układach lokalnych wytwarzana jest część dóbr i usług:
- podejmowane są decyzje dotyczące migracji i zachowań przestrzennych
- kształtują się odpowiednie style życia
- konkretyzuje się w międzyludzkich relacjach struktura klasowa społeczeństwa i ujawniają się nierówności społeczne
- odbija się system instytucji państwowych i ujawnia się społeczna treść sprawowanej władzy
PODSUMOWANIE:
Społeczność lokalna jest zatem zbiorowością zamieszkującą wyodrębniony niewielki teren. Charakterystyczne jest to, że ta zbiorowość łączy się na podstawie więzi społecznych, występują interakcje społeczne, członkowie są zintegrowani.
8. METODY ROZWIJANIA I AKTYWIZACJI SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH
1. ANIMACJA SPOŁECZNO- KULTURALNA
Animacja- sposób oddziaływania, którego celem jest doprowadzenie do zespołowej aktywności całej społeczności poprzez ożywianie sił społecznych tkwiących w środowisku, dokonywanie racjonalnych i zamierzonych przeobrażeń, obejmujących zmiany w różnych dziadzinach życia społeczno-kulturalnego. Animacja wyzwala twórczą aktywność, wydobywa potencjały i uwalnia energie drzemiących w jednostkach i grupach, wzmacnia podmiotowość społeczną, ukierunkowuje działania, generuje i wspiera zaangażowanie.
Animacja przeniesiona na płaszczyznę praktyki społecznej:
- pomaga w rozbudzaniu aktywności społeczności lokalnych, wspiera proces kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego i podtrzymywaniu autentyczności wspólnot etnicznych i kulturowych
- przyspiesza przełamywanie syndromu prowincji, prowincjonalności, pozwala dokonywać zmian o charakterze ekonomicznym, społecznym, kulturowym,
- sprzyja tworzeniu domowego środowiska edukacyjnego
2.ORGANIZOWANIE SPOŁECZNOŚĆI - metoda środowiskowa
Narodziła się z potrzeby aktywizowania mieszkańców w celu rozwiązywania bolesnych często problemów socjalnych. Polega ona na ulepszaniu sytuacji społeczności lokalnej zjednoczonymi wysiłkami organizacji publicznych i społecznych, mobilizujących wszelkie siły społeczne do działań opartych na wspólnym planie, wypracowanym na podstawie kompleksowych badań.
- wykorzystuje się jako sposób wspomagania rozwoju społeczności lokalnej poprzez aktywizowanie i organizowanie środowiska.
- sens metody środowiskowej- całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełną rejestrację jego problemów, kompleksowy i komplementarny system działań społecznych. Celem nadrzędnym tej metody jest tworzenie wspólnoty poprzez współdziałanie i aktywność.
Metoda organizowania środowiska- (w wąskim znaczeniu)- przedmiotem zainteresowania lub działania jest jedna grupa społeczna np. ludzie starsi lub wybrane zjawisko- czas wolny, gdy działania prowadzone są przez jedną grupę osób lub jedną instytucję.
Metoda organizowania środowiska w ujęciu szerokim- całościowe zrozumienie środowiska lokalnego, pełna rejestracja jego problemów, kompleksowy i komplementarny system działań, podejmowanie pracy z intencją stałego działania i trwałego usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk.
Cel:
-wspomaganie rozwoju
-cele opiekuńcze
-kompensacja(wyrównywanie braków)
-eliminowanie anonimowości
-przełamywanie izolacji i osamotnienia
-budowanie więzi emocjonalnych
-rozbudzanie sił społecznych
3. AKTYWIZACJA I ROZWÓJ SPOŁECZNOŚĆI LOKALNYCH
- jest to metoda określająca działania ludzi zamieszkujących określone terytorium, którzy wspólnym wysiłkiem pragną zaspokoić swoje potrzeby oraz poprawić zarówno warunki swojego życia, jak i warunki bytowania grupy lokalnej, głównie przez tworzenie nowych struktur.
- jest przedsięwzięciem dla ustalenia nowego porządku. Może być procesem przez który społeczność lokalna uświadamia sobie swoje potrzeby i cele, szereguje je, nabiera zaufania w swe siły i rozbudza wolę działania dla ich realizacji, znajdując odpowiednie zasady postępowania i podejmując akcje z uwagi na ustalone potrzeby i cele, a tak czyniąc rozwija postawy i zachowania, które umożliwiają współdziałanie w społeczności lokalnej.
- wykracza poza nawet szeroko rozumianą sferę socjalną, łącząc ją z działaniami z obszaru gospodarki, kultury, turystyki czy zagospodarowania przestrzennego.
4. PLANOWANIE SPOŁECZNE W SRODOWISKU LOKALNYM - SAMORZĄD
- jest formą pracy najczęściej realizowaną przez samorząd lub jego agendy
- nakierowane na analizę warunków społecznych i materialnych mieszkańców poprzez zebranie i zdiagnozowanie problemów dotyczących np. sfery mieszkaniowej, zdrowia, opieki socjalnej, bezrobocia, patologii społecznej, bezpieczeństwa, ubóstwa
- stara się opracować racjonalne i długofalowe działania zmierzające do wyeliminowania szczególnie uciążliwych i poważnych problemów społecznych.
- planowanie społeczne jest szczególnie wykorzystywane w praktyce działania urzędów pracy, ośrodków pomocy społecznej, komunalnej gospodarce mieszkaniowej, policji i straży.
5. KSZTAŁCENIE SPOŁECZNOŚCI , EDUKACJA WSPÓLNOTOWA
- Szkoły i uniwersytety ludowe, czytelnie, towarzystwa i wszechnice oświatowe stanowią nie tylko historycznie, ale także i obecnie znaczący potencjał rozwojowy w środowisku.
- Trzy zjawiska w edukacji, szczególnie sprzyjające nowym relacjom pomiędzy oświatą a społecznością lokalną. Są to:
a) przejęcie przez samorząd roli organizatora oświaty na swoim terenie, co w naturalny sposób zaczęło wiązać szkołę ze środowiskiem;
b) ogromny społeczny wzrost znaczenia oświaty dorosłych,
c) stałe poszerzanie zakresu społecznej i obywatelskiej edukacji w szkołach przy jednoczesnej, postępującej reformie programowej akcentującej środowiskowy i praktyczny wymiar edukacji
2 podstawowe funkcje organizacji i stowarzyszeń społecznych:
I opiekuńczo-wychowawcza- przejawia się w celowej i planowej działalności organizacji, stowarzyszenia społecznego, kształtowanie osobowości dzieci i młodzieży oraz wyrównywanie braków w ich sferze psycho-fizycznej i w warunkach środowiska lokalnego.
Zestaw celów i zadań jakie stają przed środowiskiem lokalnym jako środowiskiem wychowawczym:
a)nauka- aktywność poznawcza;
b)aktywność kreatywna;
c)aktywność rekreacyjna;
d)aktywność społecznie użyteczna;
e)aktywność o charakterze opiekuńczym;
Z tego się wyłania 5 zestawów zadań:
1. zadania związane z organizowaniem nauki dzieci i młodzieży: zajęcia dydaktyczne-lekcyjne i pozalekcyjne, w szkole, w domu, placówkach pozaszkolnych
2. zadania związane z organizowaniem aktywności kreatywnej: organizowanie biblioteki, wsparcie artystyczne (zajęcia plastyczne, muzyczne) o charakterze sportowo- turystycznym np. różne formy zajęć sportowych,
3. zadania związane z organizowaniem aktywności rekreacyjnej- zajęcia o charakterze ruchowym, gry towarzyskie, dyskoteki, wspieranie inicjatyw dzieci i młodzieży w zakresie samoorganizowania swego czasu wolnego;
4. zadania odnoszące się do organizowania aktywności społecznie użytecznej- ta aktywność może być podejmowana na rzecz kogoś lub czegoś, może to być rodzina i jej domownicy, szkoła i jej społeczność uczniowska, wieś i jego mieszkańcy, (opieka młodych nad osobami samotnymi),
5. zadania dotyczące rozwijania aktywności o charakterze opiekuńczym- dostarczenie niezbędnych środków materialnych i zapewnienie więzi personalnej w ramach tej aktywności, udzielanie rodzinie pomocy materialnej oraz pedagogicznej w rozwiązywaniu trudności wychowawczych,
II integracyjna -wiąże się z kształtowaniem środowiska wychowawczego w rejonie zamieszkania:
a) uwzględnianie wszelkich czynników i instytucji opiekuńczo- wychowawczych, kulturalnych, administracyjnych, włączenie ich do świadomego
b)aktywizowanie całej społeczności lokalnej wokół spraw wychowania i opieki, spowodowanie większego zainteresowania wobec wychowania i opieki ze strony różnych instytucji i grup społecznych;
c)inicjowanie i rozwijanie kooperacji placówek opiekuńczo- wychowawczych, instytucji środowiskowych i grup społecznych;
d)koordynowanie pracy opiekuńczo- wychowawczej placówek, instytucji i grup społecznych,
Funkcjonowanie i rozwój społeczności lokalnych jest kompleksowym procesem, modelowanym wieloma różnorodnymi czynnikami, z których na pierwszy plan wysuwa się poziom partycypacji społecznej, chęć zaangażowania i zakres możliwości samostanowienia danego środowiska.