Praca- jest każdą działalnością człowieka, poprzez którą przetwarza on zasoby i siły przyrody zgodnie z rozmaitymi potrzebami ludzkimi. Swoja pracą tworzy warunki swojej egzystencji jednostkowej i społecznej, swojego rozwoju oraz zapewnia pozycję w świecie.

1. Działalność celowa- ma określone skutki i świadoma, zdaje sobie sprawę z tego, co robi

2. Przetwarzanie- pierwotne działania, zaspokajanie potrzeb poprzez wytwarzanie, przekształcanie

3. Potrzeby- hierarchia potrzeb Maslowa

• Fizjologiczne

• Bezpieczeństwa

• Uznania

• Szacunku

• Samorealizacji

4. Egzystencja jednostkowa- dzięki dochodom zapewniay sobie koszyk dóbr i usług

5. E. społeczna- wytwarzani dóbr służy innym ludziom, bogaci się całe społeczeństwo.

6. Rozwój narzędzi pracy,

7. od XIX w. rodzaj pracy wpływa na pozycję człowieka w świecie

8. człowiek w procesie pracy humanizuje przyrodę, co może prowadzić do kryzysów ekologicznych itp.

9. Człowiek w procesie pracy tworzy swoją kulturę i cywilizację

Postrzeganie pracy:

Hezjodyjskie- praca jako dobrodziejstwo,

Homeryckie- praca ma odzwierciedlenie w mitach, np. syzyfowa.

Praca na przestrzeni wieków:

Starożytność

• Godna praca w wojsku,

• Czynności sacrum,

• Filozofowie.

Średniowiecze

• praca jako kara za grzechy, w Nowym Testamencie praca jest znojem, poprzez który można odpuścić grzechy.

• Praca utrzymuje podział na warstwy społeczne

• Kształtuje się pogląd, że praca jest powinnością moralną

Oświecenie

• Praca jako obowiązek wobec społeczeństwa- Walter, Rousseau,

• Oddala od człowieka niedolę i ubóstwo

• Człowiek jest fizjologicznie i biologicznie przystosowany do pracy

• Pozytywizm XVIII-XIX

• Powstają wynalazki i postępuje industrializacja

• Tworzy się praca najemna

• Praca jest żmudnym pokonywaniem materii, koniecznością

• Zaczęto naukowo badać pracę

• Praca jako rozwój człowieka

• Praca łączy czynnik społeczny, materialny i psychiczny.

• Kształtuje się teologia pracy

• 1 maja 1890 pierwszy strajk robotników w Chicago, krwawo stłumiony

• W ekonomii praca to określona forma działalności

• W gospodarce praca to koszt

• Na rynku pracy praca to towar, który podlega prawom podaży i popytu

• W drugiej połowie XIX wieku powstaje socjologia pracy.

Socjologia pracy bada:

1. Uwarunkowania życia społecznego, analizuje prawidłowości, które występują pod wpływem pracy

2. Społeczny charakter pracy

3. Pracę jako proces społeczny, jak wpływa na inne procesy

Subdyscypliny uzupełniające socjologię pracy

1. Psychologia pracy- wpływ pracy na psychikę, analiza typów pracy

2. Ergonomia- psychologia inżynieryjna, dostosowanie narzędzi, maszyn, technologii do działalności człowieka

3. Pedagogika pracy- analiza, w jaki sposób praca może wpływać na zachowanie, np. resocjalizacja

4. Prawo pracy- kodeks pracy

5. Medycyna pracy- zdolność do wykonywania danej pracy

6. Nauki organizacji pracy- zarządzanie

7. Prakseologia- nauka o sprawnym działaniu.

Socjologowie pracy:

1. Karol Marks- 1867 „Kapitał” socjologiczna analiza pracy, w jaki sposób funkcjonuja robotnicy w fabryce

2. Emil Durkheim- 1893 „O podziale pracy społecznej”, w jaki sposób działalność gospodarcza społeczeństwa rozwija się,

• Solidarność mechaniczna łaczy ludzi na zasadzie podobieństwa

• Solidarność organiczna, ludzie łaczą się na zasadzie róznic

• Dzięki różnorodnością ludzie mogą racjonalnie funkcjonować. Na pewnym [poziomie rozwoju człowieka przestaje on być samowystarczalny i potrzebuje efektów pracy innych ludzi

3. Max Weber- 1921 „Społeczeństwo i gospodarka. Zarys gospodarki rozumiejącej”. Wpływ społeczeństwa na gospodarkę, koncepcja etyki protestanckiej

Socjologia przemysłu- Rozwija się łącznie z socjologią pracy, produkcja masowa, maszyny, miejsce człowieka w przemyśle. Subdyscypliną jest socjologia zakładu pracy.

Istota pracy

1. Funkcja przeobrażania przyrody

2. Oddziaływanie na jednostkę ludzką

3. Społeczna funkcja pracy

4. Postrzeganie pracy jako wartości autotelicznej i instrumentalnej

5. Przyczynia się do rozwoju jednostki i społeczeństwa

6. Dzięki pracy człowiek tworzy cywilizację i kulturę.

Aspekty pracy:

1. Społeczny- praca jest czynnikiem ukształtowanym kulturowo, stanowi czynnik rozwoju jednostki

2. Filozoficzny- w procesie pracy człowiek dąży do wartości preferowanych, odrzuca natomiast złe wartości

3. Ekonomiczny- praca daje podstawę dobrobytu jednostki i społeczeństwa

4. Historyczny- dzięki pracy w życiu człowieka zachodzą zmiany i maja charakter czasowo niezmienny.

Postawa uwarunkowana subiektywnie- traktujemy pracę jako karę albo źródło rozwoju

Postawa ukierunkowana obiektywnie- uzależniona jest od czynników społeczno ekonomicznych, społeczeństwo kształtuje podejście do pracy

Praca jako proces społeczny:

1. Szereg wzajemnie ze sobą powiązanych zjawisk dotyczących grupy, pewien zbiór interakcji który powoduje zmianę społeczną

2. Proces przystosowywania się, adaptacji, dzięki pracy człowiek może się przystosować do środowiska społecznego,

3. proces współpracy

4. proces współzawodnictwa- zaspokajanie potrzeb kosztem innych

5. proces konfliktu

6. dezorganizacja- alkoholizm, przestępstwa, mobing
   ruchliwość społeczna

7. reorganizacja społeczna- zastąpienie istniejących zasad innymi

Elementy określające pracę:

1. Planowanie

2. Kontrola

3. Dyscyplina wewnętrzna

Zasada organizacji pracy:

1. Ekonomicznego działania- racjonalnego gospodarowania

2. Optymalnego wyniku działania

3. Podziału pracy

4. Ciągłości pracy, kolejności realizacji celów

5. Intensyfikacji pracy

6. Kompleksowego działania

Dwie grupy zagadnień pracy:

1. Relacja człowiek- przedmiot pracy (złożoność substantywna)

• Złożoność pracy z ludźmi (interakcje)

• Złożoność pracy z symbolami (regulaminy)

• Złożoność pracy z przedmiotami (maszyny)

• Kompleksowość zadań

• Czas (sposób wykorzystania)

2. Sposób wykonywania pracy (złożono organizacyjna)

• Zakres nadzoru

• Dyskusja nad celami

• Możliwość sprzeciwu

• Wykonywanie poleceń

Podział pracy (uzależniony historycznie):

1. męska - kobieca

2. Fizyczna - umysłowa

3. Podział ze względu na czas:

• Hodowla- koczowniczy tryb życia, wymiana barterowa

• Uprawa - osiadły tryb życia,

• Pojawienie się rzemiosła - usług i zakładów

• Pojawienie się kupca i handlu

Społeczny podział pracy

S. zacofane- dużo rolników, mało przemysłu i bardzo mało usług.

S. rozwinięte- dużo usług, mało przemysłu i bardzo mało rolników

Podział pracy jednostkowy- występuje w obrębie jednego zakładu pracy

Podział pracy szczegółowy- specjalizacja w obrębie jednego zawodu, np. lekarza

Konsekwencje specjalizacji:

1. Dyferencja- zróżnicowanie ludzi ze względu na zawód, a nawet specjalizacja zawodu

2. Racjonalizacja- kontrola społeczna w społeczeństwie, biurokratyzacja

3. Koncentracja - urbanizacja- różnicowanie się ludzi wraz z rozwojem miast

4. Stratyfikacja- podział ludzi na klasy, stany, warstwy

5. Wg Durkheima- społeczny podział pracy doprowadził do powstania państwa:

• Pojawiają się zawody

• Ruchliwość społeczna pozioma i pionowa

• Ruchliwość geograficzna, emigracja, imigracja, reemigracja

Zawód- określony zespół czynności, który został wyodrębniony z procesie społecznym pracy, wykonywany przez człowieka o danych kwalifikacjach w celach zarobkowych

• Funkcja ekonomiczna, gospodarcza

• Pozycja społeczna

• Standard i styl życia- człowiek reprezentujący dany zawód w życiu prywatnym musi się zachowywać zgodnie z zawodem, stereotypy.

• Jest konsekwencją społecznego podziału pracy,

• Durkheim rozważał ten podział według solidarności organicznej- ludzie łączą się na zasadzie zróżnicowania.

Wzory społeczne zawodu

• Wygląd zewnętrzny

• Standard życia

• Normy

• Rodzaj czynności

Możliwość wyboru zawodu (wskazania naukowe)

1. Analiza psychologiczna

2. Predyspozycje do wykonywania danego zawodu

3. Poradnictwo zawodowe

4. Dowolne motywy wyboru zawodu

5. Zdrowy rozsądek

6. Moda

7. Wysoki prestiż społeczny

8. Osobiste pragnienia

9. Tradycje rodzinne (dziedziczenie zawodu)

Socjologia zakładu pracy

• Bada jak przekształca się i kształtuje zakład pracy, od manufaktury po wielkie zakłady pracy oraz korporacje międzynarodowe.

• Jak zakład pracy wpływa na relacje pracodawca- pracownik, czyli stosunki przemysłowe (pojawiły się na przełomie XIX i XX w)

Cztery typologie stosunków przemysłowych:

1. Liberalno- ekonomiczne

• Najważniejsza jest wolność i własność

• Właściciel ma pełne prawo decydowania o produkcie, usługach

• Najważniejsze są ekonomiczne zyski pracodawcy

2. Patriarchalne

• niezbywalna, dominująca rola właściciela,

• Pracodawca z pracownikami tworzy swego rodzaju rodzinę, relacje nadrzędności, podrzędności, równorzędności

• Jest to wspólnota celów, wykonywanych zadań

3. Kooperatywne-

• część odpowiedzialności przerzuca się na pracowników, decydują jak ma funkcjonować ich przedsiębiorstwo,

• Partycypacja pracownicza, wyróżnia się typ:

• Włoski- pracownicy mają prawo wypowiadać się co managerowie powinni zrobić z wypracowanym zyskiem

• Amerykański - pracownicy maja prawo pierwokupu akcji przedsiębiorstwa, w którym pracują

4. Biurokratyczno- technokratyczny

• nie ma określonego właściciela, np. skarb państwa, oparte o teorię Taylora, gdzie każdy pracownik ma swoje miejsce pracy, jest odpowiedzialny za swoje decyzje, które opiera na prawie.

Zakład pracy jako system społeczny (teoria Webera)

• System społeczny wg Parsonsa to wyodrębniony ze środowiska zbiór ludzi połączonych ze sobą relacjami, które oddzielają ten zbiór od reszty społeczeństwa

• Zakład pracy można traktować jako system lub nadsystem, który składa się z kilku mniejszych systemów.

Cechy zakładu pracy jako zbiorowości:

1. Posiada określoną budowę wewnętrzną (morfologia)

2. Struktura jest tworzona poprzez układ komunikacyjny i informacyjny, stosunki nieformalne - osobiste i formalne

3. Posiada układ pozycji i funkcji, charakter obowiązków

4. Posiada hierarchię, stosunki nadrzędności, podrzędności, istnieje autorytet instytucjonalny (stanowisko), i osobisty (cechy charakteru) ora prestiż

5. Posiada zdolność adaptacyjną, dostosowuje się do otoczenia

• Bierna- przyswajanie przez zakład pracy nowości, technologii, powielanie tego co robi konkurencja

• Czynna- sam zakład generuje zmiany w otoczeniu

Zakład pracy składa się z 4 systemów:

1. Społeczny- obejmuje wszystkich pracowników, relacje i zalezności

2. Ekonomiczny- zapewnienie max zysków przy minimalnych kosztach

3. Techniczny- maszyny i narzędzia niezbędne w procesie produkcji

4. Organizacyjny- uporządkowanie wg stanowisk pracy

Zakład pracy składa się ze struktur:

1. Formalnych- jest to skodyfikowany zestaw przepisów akceptowanych powszechnie, niezbędnych do działań organizacji (hierarchia służbowa, autorytet instytucjonalny, system łączności, droga służbowa). Wyróżnia się 3 typy struktury organizacyjnej:

• Liniowa- wieloszczeblowa- występują zależności zwierzchniowe (np. wojsko)

• Funkcjonalna- rodzaj wykonywanej pracy, specjalizacja zawodowa

• Sztabowa- przy jednoosobowym sposobie zarządzania wyodrębniony jest zespół doradców, (rada nadzorcza, public relation)

2. Nieformalna- nieformalne kontakty i więzi osobiste pracowników

Dezorganizacje pracy- wpływają negatywnie na osiągnięcie celu:

1. Absencja- nieobecność

2. Okresowa

3. Nieusprawiedliwiona

4. Usprawiedliwiona

5. Fluktuacja- przepływ pracowników miedzy zakładami pracy lub w samym zakładzie

6. Niska wydajność pracy

Kariera

• Osobista- zawodowa

• Potocznie - szczególne osiągnięcia, osiągnięcia ponad przeciętność

• W sensie socjologicznym- przechodzenie przez kolejne szczeble rozwoju zawodowego

Ścieżka kariery- każda firma biorąc pod uwagę swój potencjał inwestuje w pracownika, wpływając na jego rozwój, ale i rozwój firmy.

• Do 20 roku- próby i poszukiwania

• Do 35 roku- jeśli się nie ustabilizuje niewiele można już zrobić

• 50 rok życia to szczyt kariery

• Obecnie wydłuża się okres aktywności zawodowej społeczeństwa, dawniej 60- 65 lat, współcześnie dalej.

Dwa sposoby realizacji kariery:

1. Indywidualne planowanie kariery- człowiek sam sobie wyznacza etapy do realizacji niezbędne do stania się specjalistą. Uwzględnia swoje możliwości, zdolności

2. Instytucjonalne planowanie- przedsiębiorstwo wyznacza ścieżki kariery

• Podejście niewidzialnej ręki rynku- firma nie ingeruje w działania pracownika, najlepsi i tak będą wygrywać, naturalna selekcja

• Podejście_____________, wybiera się kilka zdolnych osób, w które się inwestuje

• Podejście planowania karier- pracownik na wejściu do organizacji ma przedstawiony plan jego rozwoju

Cechy planu kariery:

• Określenie zakresu obowiązków, odpowiedzialności

• System ocen i motywacji

• Właściwy człowiek na właściwym miejscu

Stosunki pracy

1. Relacje między pracodawcą a pracownikami i państwem, które jest odpowiedzialne za tworzenie prawa

2. Są to wzory wzajemnych zachowań, jakie występują między stronami, często mówi się o reprezentantach a nie o konkretnych pracownikach czy pracodawcach

3. Pracodawcy- właściciele środków produkcji

4. Pracownicy- organizacje reprezentują interesy pracowników na zewnątrz, np. związki zawodowe, rada pracownicza.

Cztery orientacje teoretyczne definiujące stosunki pracy

1. Liberalizm klasyczny

• Twórca A. Smith, propagował zasadę niewidzialnej ręki rynku i społecznego podziału pracy

• Uważał że im większa specjalizacja społeczeństwa tym jest ono bogatsze

• Interwencjonizm może powodować zachwianie, podobnie na rynku pracy, państwo może działać np. w oświacie.

• Własność jest najważniejsza, a pracodawca jest jedynym podmiotem, który może decydować o swojej własności

2. Orientacja konfliktowa

• Twórca K. Marks, uważał że tym co napędza rozwój jest konflikt

• Klasy nie mają z soba nic wspólnego oprócz konfliktu

• Robotnicy to klasa na przegranej pozycji ponieważ nie posiadają własności

• Dlatego robotnicy powinni się łaczyć aby przeciwstawić się pracodawcom, np. w pratie robotnicze

• Rynek jest wynikiem nierówności, to gra o sumie zerowej, aby ktoś wygrał, ktoś musi przegrać.

3. Orientacja kooperacyjna

• Twórcą jest Taylor, przeciwstawia się teorii Marksa

• Wszystkim zalezy na zysu, więc tak należy kształtować relacje aby dojść do porozumienia

• Twórca szkoły naukowego zarządzania, systemu akordowego

• Należy wypracować porozumienie ponieważ pracodawca i pracownik mają ten sam interes czyli zysk.

• Wymienił 3 wymiary racjonalizacji pracy:

• Wymiar ekonomiczny- system bodźców motywacyjnych nakłaniających do współpracy

• Wymiar organizacyjny- praca powinna być rozłożona na proste, podstawowe elementy aby można je łatwo powtórzyć przy taśmie produkcyjnej

• Wymiar fizjologiczny- pracownicy fizyczni - szybcy i sprawni i managerowie przydzielający zadania

4. Orientacja określająca stosunki pracy jako grę

• Relacje między 3 stronami polegają na negocjacji ponieważ nie ma wszędzie takich samych standardów

• Spowodowana rozwojem handlu międzynarodowego i korporacji międzynarodowych

• Zmiana w podejściu do związków zawodowych, nie są już w opozycji do pracodawcy

• Pracownicy uniezależniają się od firmy, sami zaczynaja decydować o swojej karierze

• Relacje między pracownikami i pracodawcami nie są o sumie zerowej, jest możliwość porozumienia się.

---