Mikroekonomia

1. Istota procesu gospodarowania. Wybór i kształt alternatywny.

Zgodnie z teorią ekonomii gospodarowanie polega na alokacji dyspozycyjnych zasobów między różnorakie zastosowania.

Podstawa, na której opiera się istota gospodarowania, to z jednej strony - ograniczoność zasobów, które ma człowiek do dyspozycji, a z drugiej - nieograniczoność jego potrzeb. W takiej sytuacji człowiek dokonuje wyboru, który polega na podejmowaniu decyzji o przeznaczeniu ograniczonych zasobów na zaspokojenie jego potrzeb.

Zjawisku ograniczoności zasobów towarzyszy ciągłe dokonywanie wyborów. Wybór ekonomiczny - generowany jest niedoborem ekonomicznym, konieczność podejmowania decyzji

Koszt alternatywny jest to wartość najbardziej cennej, a nie wykorzystanej możliwości. Jest zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję. Jest określony w chwili dokonywania wyboru i ma charakter subiektywny.

2. Rodzaje systemów gospodarczych i ich sprawność.

Najczęściej obserwowane w historii systemy gospodarcze to:

*gospodarka tradycyjna (naturalna)- to typ gospodarki, która charakteryzuje się tym, że producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokajania swoich potrzeb. W gospodarce naturalnej nie występują takie pojęcia jak wymiana oraz rynek, ponieważ producent jest jednocześnie konsumentem wytworzonych przez siebie produktów.

*gospodarka centralnie planowana- gospodarka opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa.

*gospodarka rynkowa- to gospodarka, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji, podejmowane są przez suwerenne podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania.

*gospodarka mieszana- składa się ona zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego. To gospodarka opierająca się głównie na systemie cen, ale stosująca różne rodzaje interwencji państwa w celu przezwyciężenia niestabilności makroekonomicznej i ułomności rynku. Większość gospodarek na świecie funkcjonuje w tym systemie.

3. Równowaga rynkowa. Determinanty popytu i podaży.

Równowaga rynkowa sytuacja na rynku, w której - przy określonej cenie, zwanej ceną równowagi rynkowej - wielkość popytu na określony produkt zrównuje się z wielkością jego podaży. Graficznym obrazem stanu równowagi rynkowej jest punkt równowagi rynkowej, tj. punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży.

jest to stan/sytuacja wzajemnego zbilansowania podaży z popytem.

Pozacenowe determinanty popytu: (oznacza zapotrzebowanie zgłaszane przez uczestników rynku na określony towar po określonej cenie w określonym czasie).

• dochody kupujących

• poziom cen dóbr komplementarnych i substytucyjnych

• ilość nabywców i ich struktura wiekowa

• płeć

• wykształcenie

• preferencje nabywców wynikające z racjonalizacji, tradycji i obszarów

• oczekiwania co do zmiany cen i dochodów

• sytuacja polityczna i gospodarcza kraju

Pozacenowe determinanty podaży: (ilość produktów oferowanych do sprzedaży na rynku w określonym czasie po określonej cenie.)

• koszt produkcji

• interwencjonizm państwowy

• przewidywania producentów co do zmiany cen i popytu w przyszłości

• liczba przedsiębiorstw w branży

• warunki naturalne i czynniki losowe

• sezonowość produkcji

• rozmiary importu i eksportu

• realizowane inwestycje (czynniki czasu)

4. Istota, determinanty i wykorzystanie elastyczności cenowej i dochodowej.

Elastyczność cenowa popytu jest to stosunek względnej (procentowej) zmiany wielkości popytu do względnej( procentowej) ceny danego dobra bądź usługi. Można ją określić tylko w stosunku do czynników mierzalnych.

Rodzaje elastyczności cenowej popytu:

1. popyt doskonale elastyczny Ecd → - ∞ to taka sytuacja, w której każda podwyżka ceny spowoduje zaprzestanie zakupów

1. popyt elastyczny - kiedy jego elastyczność jest większa od - 1 Ecd > - 1 sytuacja, w której względna zmiana popytu jest większa od względnej zmiany ceny

1. popyt proporcjonalny - kiedy jego elastyczność jest równa - 1 Ecd = - 1 sytuacja, w której względna zmiana popytu jest równa względnej zmianie ceny

1. popyt nieelastyczny - kiedy jego elastyczność jest mniejsza od - 1 Ecd < - 1 sytuacja, w której względna zmiana popytu jest mniejsza od względnej zmiany ceny

1. popyt doskonale sztywny Ecd = 0 to taka sytuacja, w której zmiana ceny nie powoduje zmiany popytu

Determinanty cenowej elastyczności popytu to:

• Poziom ceny - przy niskiej cenie określona zmiana ceny, np. podwyżka ceny powoduje na ogół słabszą reakcję nabywców niż analogiczna podwyżka przy wysokiej już cenie.

• Wysokość dochodu - ludzie ubożsi na ogół silniej reagują na zmiany ceny, zwłaszcza dóbr droższych.

• Dostępność substytutów - dostępność bliskich substytutów zwiększa wrażliwość nabywców na podwyżkę ceny danego dobra.

• Gusty nabywców - przywiązanie do konsumpcji określonych dóbr zmniejsza reakcję na podwyżkę ceny.

• Rodzaj dobra - popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny na zmiany cen aniżeli popyt na dobro luksusowe.

• Szerokość kategorii dobra - popyt na owoce jest mniej elastyczny niż popyt na konkretny gatunek owoców, gdyż w obrębie szerszej grupy towarowej istnieją większe możliwości wyboru (substytucji).

• Długość okresu - w dłuższym okresie reakcja popytu na zaistniałą zmianę ceny jest pełniejsza niż w okresie krótkim (możliwość pełniejszego dostosowania się nabywców do zmienionej ceny - np. przez wykorzystanie substytutów).

Zastosowania:

Cenowa elastyczność popytu ma różnorodne zastosowanie np. określa ceny, których firmy mogą żądać za swoje wyroby, organizatorzy wszelakich imprez szacują elastyczność popytu gdy ustalają ceny biletów wstępu( nie mogą być za drogie, gdyż wtedy zmniejszyła by się liczba chętnych), a rząd może wykorzystywać elastyczność przy ustalaniu wielkości podatków.

Elastyczność dochodowa popytu - jest to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro (dobra) do względnej zmiany dochodu. Elastyczność dochodowa popytu mierzy zatem jego reakcję na zmiany dochodu przy założeniu, że cena danego dobra i ceny innych nabywanych przez konsumenta dóbr pozostają stałe, a zmianom ulega jedynie dochód konsumenta.

Wyróżnia się kilka poziomów elastyczności dochodowej popytu:
edD > 1 - popyt doskonale elastyczny, reagujący w stopniu więcej niż proporcjonalnym na zmiany dochodów; dotyczy artykułów luksusowych, głownie dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku;
edD = 1 - popyt jest proporcjonalny, reagujący wprost proporcjonalnie na zmiany dochodów; dotyczy artykułów półluksusowych;
D < edD < 1 - popyt mało elastyczny proporcjonalny do zmiany dochodów; dotyczy artykułów pierwszej potrzeby, głównie żywności;
edD = 0 - popyt sztywny, nie reagujący w ogóle na zmiany dochodów; dotyczy dóbr podstawowych, niezbędnych w życiu codziennym;
edD < 0 - popyt odwrotnie elastyczny, reagujący na zmiany dochodów w odwrotnym kierunku; dotyczy dóbr niższego rzędu.

Z elastycznością dochodową popytu wiąże się tzw. prawo Engla. Według tego prawa w miarę wzrostu przeciętnego dochodu na jednego członka rodziny udział wydatków na żywność i dobra niższego rzędu maleje, zwiększa się natomiast udział wydatków na dobra wyższego rzędu (kulturę, naukę, rozrywkę, dobra trwałego użytku itp.).

Elastyczność dochodowa jest niezbędna do prognozowania zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego, zachodzących pod wpływem wzrostu gospodarczego i wzrostu poziomu zamożności.

5. Optimum konsumenta i dostosowania do zmian cen i dochodów.

Optimum konsumenta - poziom konsumpcji dwóch dóbr, który maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji. Jest to punkt, który znajduje się na najwyżej położonej, możliwej do osiągnięcia przy istniejących ograniczeniach krzywej obojętności, stycznej do linii budżetowej. Konsument na rynku dostosowuje swoje wybory określonych dóbr i usług, którymi jest on zainteresowany, również do zmian ich cen.

Zmiana dochodów przesunie linię budżetu konsumenta i przesunie punkt optymalny punkt konsumpcji.

Zmiana ceny dobra wywołuje określone zmiany w popycie konsumentów, przy założeniu stałego dochodu konsumenta. Musi on dostosować się do nowej sytuacji, a sposób dostosowania nazywa się efektem substytucyjnym i dochodowym. 

Efekt substytucyjny - zastępowanie dobra droższego dobrem tańszym, które podobnie  może zaspokoić określoną potrzebę. Konsumenci dążą do uzyskiwania zadowolenia (satysfakcji) po jak najniższym koszcie.  

Efekt dochodowy - wzrost cen dóbr, przy stałym dochodzie konsumentów powoduje, że mogą oni kupować mniejszą ich ilość. Wzrost cen dóbr, przy stałym dochodzie konsumentów powoduje, że spada siła nabywcza tego dochodu (spada dochód realny).

6. Maksymalizacja zysku ekonomicznego jako kryterium optymalizacji decyzji ekonomicznych.

Właściciel/ menedżer przedsiębiorstwa reprezentuje człowieka dążącego racjonalnie do maksymalizacji własnych korzyści w związku z prowadzoną działalnością. Ze względów formalnych przyjmuje się, że celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku ekonomicznego. Przedsiębiorca zna popyt na swój produkt i swoje koszty, potrafi również uczyć się na błędach, a więc włącza swoje doświadczenie o zachowaniach nabywców i konkurentów do procesu decyzyjnego. Na podstawie badań empirycznych stwierdzono, że przedsiębiorcy dążą do osiągania nie tylko korzyści pieniężnych, ale i korzyści niepieniężnych, takich jak zadowolenie z osiągnięcia sukcesu, przyjemność z pracy, posiadanie władzy itd.

7. Formy rynku i ich charakterystyka.

Rynek doskonały

Konkurencja doskonała- wiele przedsiębiorstw, każdy producent dostarcza niewielką część produkcji danej gałęzi. Bardzo duża Swoboda wejścia na rynek(wejście lub opuszczenie gałęzi wiąże się z niewielkimi kosztami). Produkt wytworzony przez jednego z producentów jest nie do odróżnienia od produktów wytworzonych przez pozostałych producentów. Cena jest niezależna od firmy. Producent jest cenobiorcą (pozioma krzywa popytu). Utarg krańcowy- stały, równy cenie.

Rynki Niedoskonałe

Konkurencja monopolistyczna- dużo firm dużo. Wejście na rynek nie jest ograniczone, ale istnieją pewne koszty wejścia i opuszczenia gałęzi. Produkty zróżnicowane, ale będące dla siebie substytutami. Opadająca krzywa popytu oznacza, że chcąc zwiększyć poziom produkcji należy zmniejszyć cenę. Utarg krańcowy jest malejący-niższy od ceny.

Oligopol -kilka firm na rynku. Swoboda wejścia na rynek ograniczona, zwłaszcza z powodu wysokich kosztów. Ceny produktów zróżnicowane lub jednorodne. Znaczny wpływ na cenę. Opadająca krzywa popytu. Utarg malejący, nieciągły.

Pełny monopol- występuje tu jeden producent, któremu nie zagraża konkurencja nawet w długim okresie. Brak swobody wejścia na rynek blokowane barierami kosztownymi lub prawnymi. Producent nie posiada bliskich substytutów. Monopolista jest cenodawcą. Popyt rynkowy jest zarazem popytem na produkcję monopolisty. Utarg krańcowy malejący, niższy od ceny.

8. Produkcja i cena w warunkach konkurencji doskonałej i monopolu.

Na rynku doskonale konkurencyjnym cena jest „dana przez rynek”- kształtuje się w wyniku działania mechanizmu rynkowego, jako wypadkowa ofert kupujących i sprzedających. Oznacza to, że jeden z podmiotów nie jest w stanie indywidualną decyzja zmienić ceny. Optymalną wielkością produkcji natym rynku, jest taka wielkość dla której koszt krańcowy jest równy cenie. Przy takiej produkcji przedsiębiorstwo osiąga przychód maksymalny - co wcale nie znaczy, iż przeciętny zysk jest maksymalny. W warunkach monopolu producent (dostawca usługi) aktywnie wpływa na cenę i ilość oferowanego dobra (oferowanej usługi). W warunkach monopolu wielkość produkcji jest ustalona na poziomie optimum ekonomicznego, podaż nie zależy więc od ceny. Podaż ustalana jest w odniesieniu do wielkości istniejącego popytu.

9. Równowaga na rynku pracy.

Równowaga na pracę powstaje, kiedy zapotrzebowanie na pracę zrównuje się z jej ofertą, rozumianą jako liczba osób przyjmujących propozycje pracy za daną płacę realną. Istnieje wtedy bezrobocie dowolne (naturalne). Na przykład, niektórzy tylko dla zasiłku rejestrują się jako poszukujący pracy, a inni właśnie zmieniają pracę. Naturalna stopa bezrobocia to relacja bezrobocia dobrowolnego (naturalnego) do wielkości zasobu pracy. Kiedy płaca jest wyższa od poziomu zapewniającego równowagę na rynku pracy, pojawia się bezrobocie przymusowe. Chodzi o tych aktywnych zawodowo, którzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę.

10. Efekty zewnętrzne i regulacyjna rola państwa.

Efekt zewnętrzny- występuje wtedy, gdy produkcja lub konsumpcja dobra bezpośrednio oddziałuje na przedsiębiorstwo lub konsumentów, którzy nie kupują i nie sprzedają tego dobra oraz kiedy ten wpływ nie znajduje pełnego odzwierciedlenia w cenach rynkowych. Są to takie zjawiska jak np. zanieczyszczenie środowiska, hałas lub tłok. Ich wspólną cechą jest to, że działanie jednej osoby powoduje koszty lub korzyści dla innych, nie uwzględniane przez sprawcę. Problematyczne jest określenie wartości efektów zewnętrznych i oszacowanie ich rekompensaty, co wynika z faktu, że występują one poza rynkiem i nie mają swojej ceny. Wszystkie efekty zewnętrzne mają wspólną cechę- mają wpływ na koszty przedsiębiorstw lub dobrobyt konsumentów, przykładem są zanieczyszczenia środowiska, które nie są przedmiotem obrotu na rynku.

Regulacja jest działaniem zmierzającym do ukształtowania działań instytucji, przedsiębiorstw i obywateli tak, aby lepiej odpowiadały one interesowi publicznemu. Podstawowym narzędziem regulacji jest prawo. Regulacyjny wpływ państwa przejawia się również w udzielaniu subsydiów, dopłat. Taka pomoc oferowana przez państwo korzystnie wpływa na podaż, zwiększa ją

---