TRUDNOŚCI W NAUCE

STAN PSYCHICZNY UCZNIA, W KTÓRYM ODBIJA SIĘ OKREŚLONA SYTUACJA ZEWNĘTRZNA LUB WEWNĘTRZNA, ZATRZYMUJĄCY GO W REALIZACJI
DĄŻENIA I ZADANIA.

TRUDNOŚCI TE ZWIĄZANE SĄ Z PRZYKRYMI PRZEŻYCIAMI UCZNIÓW W PROCESIE NABYWANIA WIEDZY (CZYLI WIADOMOŚCI, UMIEJĘTNOŚCI, NAWYKÓW).

PRZYCZYNY TRUDNOŚCI Z NAUCE CZYTANIA I PISANIA:

• nie wykryte wady wzroku i słuchu,

• mała precyzja dłoni,

• nadpobudliwość psychoruchowa,

• zahamowanie psychoruchowe,

• zła atmosfera w domu (napięcia, kłótnie, brak zainteresowania dzieckiem),

• niedojrzałość do podjęcia obowiązków szkolnych ,

• upośledzenie umysłowe,

• inteligencja niż przeciętna

• dysleksja rozwojowa

TRUDNOŚCI W NAUCE POWODUJĄ:

a. Problemy obiektywne np. oceny niedostateczne, brak promocji do kolejnej klasy.

b. Problemy subiektywne - nie manifestują się ocenami niedostatecznymi - uczeń wykazuje postępy w nauce, jednak kosztem wysiłku i nakładu pracy niewspółmiernego do uzyskanych efektów. Trudności te mogą przekształcić się w jawne niepowodzenia, jak również stać się przyczyną zaburzeń zachowania i poważnych kłopotów wychowawczych.

DYSLEKSJA ROZWOJOWA

Specyficzne trudności w nauce czytania i pisania u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym, występujące pomimo stosowania konwencjonalnych metod nauczania i sprzyjających warunków społeczno-ekonomicznych.

POSTACIE TRUDNOŚCI W NAUCE CZYTANIA I PISANIA:

• DYSLEKSJA - trudności w czytaniu;

• DYSGRAFIA - tzw. „brzydkie” pismo;

• DYSORTOGRAFIA - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne).

CZĘSTOTLIWOŚĆ WYSTĘPOWANIA SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI W NAUCE CZYTANIA I PISANIA:

W literaturze europejskiej podaje się, że dzieci te stanowią 10-15% uczniów. Badania przeprowadzone w Polsce określają odsetek przypadków dysleksji na 9-19%, a dysortografii
na 13-16%.

DLACZEGO DYSLEKSJA CZĘŚCIEJ WYSTĘPUJE U CHŁOPCÓW?

• Wg K. Hermanna dysleksja może być sprzężona z genem Y - decydującym o płci męskiej i dlatego jest przekazywana po linii męskiej z pokolenia na pokolenie.

• N. Geschwind wskazuje na rolę testosteronu, którego nadprodukcja w okresie prenatalnym modeluje rozwój mózgu wywołując dysleksję.

• Chłopcy posiadają mniejszą zdolność do adaptacji i wyrównywania deficytów rozwojowych, powstałych wskutek nieprawidłowego przebiegu okresu okołoporodowego.

PRZYCZYNY TRUDNOŚCI W NAUCE CZYTANIA I PISANIA (PIERWOTNE):

• KONCEPCJA GENETYCZNA -przekazywana z pokolenia na pokolenie,

• KONCEPCJA ORGANICZNA -efekt uszkodzenia tych okolic mózgu, które odpowiedzialne są za czytanie i pisanie, np.: uszkodzenie c.u.n. w czasie ciąży, porodu - działanie teratogenów.

• KONCEPCJA HORMONALNA -niedokształcenie struktury okolic kory mózgowej i nieprawidłowym modelu rozwoju mózgu, np. z powodu nadprodukcji hormonów np. testosteronu.

• KONCEPCJA PSYCHODYSLEKSJI - silne zaburzenia emocjonalne, np. w wyniku urazów psychicznych, stresu.

• KONCEPCJA LINGWISTYCZNA - słaby rozwój zdolności i sprawności językowych.

• KONCEPCJA LINGWISTYCZNA - słaby rozwój zdolności i sprawności językowych.

• KONCEPCJA OPÓŹNIONEGO DOJRZEWANIA CENTRALNEGO UKŁADU NERWOWEGO - opóźnienia rozwoju poszczególnych funkcji percepcyjno-motorycznych uwikłanych w proces pisania i czytania oraz zakłócenie w zakresie współpracy tych funkcji.

PRZYCZYNY TRUDNOŚCI W NAUCE CZYTANIA I PISANIA (WTÓRNE):

Trudności te spowodowane są nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego, a w szczególności zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji. Są to zaburzenia:

• funkcji percepcyjno - motorycznych (spostrzegania wzrokowego, słuchowego, motoryki),

• ich współdziałania (integracji percepcyjno-motorycznej),

• funkcji językowych,

• pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej),

• lateralizacji,

• orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.

DZIECI RYZYKA DYSLEKSJI

• dzieci z nieprawidłowych ciąż i porodów (urodzone przedwcześnie,
  z niską wagą urodzeniową i w złym stanie fizycznym);

• dzieci nieharmonijnie rozwijające się;

• dzieci z rodzin, w których występowała dysleksja;

• Dzieci z opóźnieniami w rozwoju mowy, leworęczne lub oburęczne.

W klasie 0, czyli w wieku 6 - 7 lat są nimi:

• Obniżona sprawność ruchowa i motoryczna, obserwowana w zakresie:

Motoryki dużej, dla której charakterystyczne jest to, że dziecko:

• słabo biega, skacze;

• ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych, takich jak chodzenie po linii, stanie na jednej nodze;

• ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, łyżwach, rowerze, hulajnodze;

• jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych.

Motoryki małej, na co wskazują:

• trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi, np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, używaniem widelca, nożyczek;

• trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych podczas rysowania i pisania, np. dziecko pomimo wielu ćwiczeń niewłaściwie trzyma ołówek w palcach, w niewłaściwym kierunku kreśli linie pionowe (od dołu do góry) i poziome (od prawej do lewej).

• Koordynacja wzrokowo - ruchowa, dla której typowe są:

• trudnościami z rzucaniem i chwytaniem piłki;

• trudnościami w rysowaniu szlaczków, odtwarzaniu złożonych figur geometrycznych (np. rysowaniem rombu w wieku 6-7lat);

• niechęcią dziecka do rysowania, wykonywaniem bardzo uproszczonych rysunków;

• nieprawidłowym trzymaniem ołówka w palcach, w którego rezultacie dziecko rysując, za mocno lub za słabo go przyciska.

• Funkcje słuchowo-językowe - zaburzenia objawiają się jako:

• wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, np. sosa lub szosza);

• błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne;

• trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych wyrażających stosunki przestrzenne: nad-pod, za-przed, wewnątrz-na zewnątrz;

• trudności z różnicowaniem głosek podobnych fonetycznie (np. z-s, b-p, k-g) w porównywanych słowach typu kosa-koza lub tzw. sztucznych: resa-reza);

• mylenie liter zbliżonych fonetycznie;

• trudności z dokonywaniem operacji (analizy, syntezy, opuszczania, dodawania, zastępowania, przestawiania) na cząstkach fonologicznych (logotomach, sylabach, głoskach) w takich zadaniach jak wydzielanie sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej), analizowaniem struktury fonologicznej słów (np. odszukaj słowa ukryte w nazwie „lewkonia”, czym różnią się słowa koza-kosa, o czym myślę: Baba...aga, co to znaczy „kapiekasek”, „czerwony kapturek”), rozpoznawaniem i tworzeniem rymów i aliteracji (np w poleceniach typu: utwórz rym do słowa „mama”, które słowa się rymują: „Tomek - Adam - domek”, a które słowo brzmi inaczej; które brzmią podobnie „kolejka - pociąg - kolega”);

• trudności z zapamiętywaniem wierszy, piosenek, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie,

• trudności z zapamiętywaniem nazw,

• trudności z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak: nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłłków, sekwencji czasowej: wczoraj-dziś-jutro i sekwencji cyfr: szeregów 4-cyfrowych

• Funkcje wzrokowe - zaburzenia, które cechują się:

• nieporadnością w rysowaniu (forma rysunków jest prymitywna, lecz może byc bogata treściowo, dziecko słownie uzupełnia braki w rysowaniu);

• trudnościami z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania wg wzoru konstrukcji z klocków, układania mozaiki, trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki;

• trudnościami z odróznianiem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych. liter m-n, l-t-ł) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p-g-b-d).

• Lateralizacja - opóźnienie rozwoju obserwuje się na podstawie braku ustalenia ręki dominującej: dziecko nadal jest oburęczne i obuoczne.

• Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni - opóźnienie rozwoju orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, które objawia się tym, że dziecko:

• ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, gdy określa terminami: prawe-lewe (prawa i lewa ręka, noga, ucho);

• nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi na lewo).

• Orientacja w czasie - zaburzenia dotyczą trudności z określeniem pory roku, dnia (rano, wieczór, noc)

• Czytanie - nasilone trudności w nauce czytania, dla których charakterystyczne jest to, że dziecko np.:

• czyta bardzo wolno;

• głównie głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtórnej syntezy;

• bardzo często przekręca wyrazy.

• Pierwsze próby pisania, w których uwagę rodziców i nauczycieli powinno zwrócić to, że dziecko:

• bardzo często pisze litery i cyfry zwierciadlanie;

• często odwzorowuje wyrazy, zapisując je od strony prawej do lewej.

Gdy problemy te nie zostaną zauważone zanim jeszcze dziecko pójdzie do szkoły, wówczas utrzymują się, a nawet nasilają.

W klasach I - III można wówczas zaobserwować trudności w takich obszarach jak:

• Motoryka duża, czyli mała sprawność ruchowa całego ciała, objawiająca się:

• trudnościami z opanowaniem jazdy na hulajnodze, dwukołowym rowerze, wrotkach, łyżwach, nartach;

• niechętnym uczestnictwie w zabawach ruchowych i lekcjach w-f, ze względu na trudności z wykonywaniem niektórych ćwiczeń, np. układów gimnastycznych.

• Motoryka mała, czyli obniżona sprawność ruchowa rąk, przejawiająca się:

• nie opanowaniem w pełni czynności samoobsługowych związanych z ubieraniem się, myciem i jedzeniem (nożem i widelcem).

• Koordynacja wzrokowo-ruchowa, co obserwuje się na podstawie:

• niechęci do rysowania i pisania;

• sposobu trzymania ołówka/ długopisu - dziecko zbyt mocno przyciska ołówek/ długopis, przez co ręka szybko się męczy;

• trudności z rysowaniem szlaczków w liniaturze zeszytu, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych;

• niskiego poziomu graficznego rysunków i pisma - dziecko „brzydko” rysuje (poziom wykonania - nieadekwatny do wieku życia) i niestaranie pisze (nie mieści się w liniaturze), zagina „ośle uszy” na rogach kartek zeszytu; pisze wolno;

• trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem.

• Funkcje wzrokowe, dla których typowe są trudności z:

• wyróżnianiem elementów z całości i /lub z ich syntetyzowaniem w całość, np. podczas budowania wg wzoru konstrukcji z klocków, układania mozaiki;

• wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki;

• odróżnianiem kształtów podobnych (np. liter m-n, l-t-ł) lub identycznych. lecz inaczej ułożonych na płaszczyźnie (np. liter p-g-b-d).

• Funkcje słuchowo-językowe - obejmują:

• wadliwą wymowę;

• częste przekręcanie złożonych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacja głosek, np. sosa lub szosa);

• używanie sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym: trudności z poprawnym używaniem wyrażen przyimkowych, sformułowań wyrażających stosunki przestrzenne: nad-pod, za-przed, wewnątrz na zewnątrz;

• trudności z pamięcią fonologiczną, sekwencyjną, czyli trudności dotyczące zapamiętywania: sekwencji nazw, np. nazw dni tygodnia, pór roku, nazw kolejnych posiłków, sekwencji czasowej: wczoraj-dziś - jutro i sekwencji cyfr: szeregów 5-cyfrowych: wierszy, piosenek, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie, powtarzaniem z pamięci szeregu słów;

• trudności z szybkim wymienianiem nazw, np. wszystkich znanych owoców, szeregu słów;

• wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków;

• trudności z nazywaniem i zapamiętywaniem liter alfabetu, cyfr;

• trudności z zapamiętywaniem tabliczki mnożenia.

• Lateralizacja - utrzymywanie się oburęczności lub obuoczności.

• Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni - przejawy zaburzeń to:

• trudności z określaniem własnych części ciała jako prawe-lewe, np. odróżnianiem prawej i lewej ręki, strony ciała;

• trudności z określaniem położenia przedmiotów względem siebie, np. droga na prawo, zaś drzwi na lewo;

• pisanie liter i cyfr zwierciadlanie i/ lub zapisywanie wyrazów od prawej do lewej strony.

• Czytanie - nasilone trudności w nauce czytania, które można dostrzec, jeżeli dziecko:

• bardzo wolno czyta - prymitywna technika (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), ale mało błędów;

• bardzo szybko czyta, lecz popełnia przy tym wiele błędów - wnikają one z tego, że dziecko domyśla się treści na podstawie kontekstu;

• niewłaściwie i słabo rozumie przeczytany tekst.

• Pisanie - trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej to:

• trudności z zapamiętaniem kształtu rzadziej występująch liter o skomplikowanej strukturze (np. wielkie litery pisane F, H, Ł, G);

• mylenie liter podobnych pod względem kształtu, np. l-t-ł, m-n;

• mylenie liter identycznych, lecz inaczej ułozonych na płaszczyźnie: p-b-d-g;

• popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów

• Pisanie - trudności z opanowanoiem poprawnej pisowni wynikające z opóźnienia rozwoju fonologicznego aspektu funkcji językowych (spostrzegania słuchowego dźwięków mowy) i pamięci fonologicznej objawiają się:

• myleniem liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (np. głoski z-s, w-f, d-t, k-g) np. biatek, chlep;

• trudnościami z zapisywaniem zmiękczeń, myleniem głosek i-j, głosek nosowych ą-om, ę-em;

• notorycznym opuszczeniem, dodawaniem, przestawianiem, podwajaniem liter, sylab lub wyrazów;

• pisaniem pseudowyrazów (np. „pijka” zamiast „bajka”);

• nasilonymi trudnościami podczas pisania ze słuchu (dyktando).

• Orientacja w czasie - przejawy zaburzeń to: trudności z określeniem pory roku, dnia, czasu na zegarze

---