Historia wychowania !


Opracowane zagadnienia - Historia wychowania

Wychowanie spartańskie - system wychowawczy, obowiązujący w Sparcie wg tradycji, od czasów Likurga. Podlegały mu formalnie przede wszystkim dzieci płci męskiej w wieku od 7 do 20 lat, czyli w okresie agoge. Ponieważ w Sparcie praktycznie nie było czegoś, co dziś nazwalibyśmy życiem prywatnym, wychowanie spartańskie trwało przez całe życie. Kolejne jego etapy, jedynie przygotowywały do pełnienia nowych funkcji w państwie i zawsze był ktoś stojący wyżej, kto obserwował, kontrolował lub nakazywał. Przepisy państwowe oraz obyczaje regulowały każdy szczegół życia i za każde odstępstwo wymierzały surowe kary. Mówiąc o wychowaniu spartańskim, zwykle pomija się ten jego aspekt, mając jedynie na myśli olbrzymi patriotyzm i poświęcenie dla własnego państwa, współobywateli oraz skuteczność i bohaterstwo w boju.

Główne etapy agoge

Ateńczycy stanowili naród przodujący na całej linii życia kulturalnego; posiadali oni niezwykłą ruchliwość, bystrość, ciekawość oraz zamiłowanie do piękna i fizycznej sprawności. Wyróżniało ich również niezwykle zakorzenione zainteresowanie dziedzinami umysłowymi, zagadnieniami kulturalnymi, naukowymi i artystycznymi. Ich duże poczucie wolności sprawiało, iż nie pozwolili oni podporządkować swojego życia żadnej państwowej dyscyplinie, co miało miejsce w Sparcie. Ateńczycy posiadali świadomość własnej indywidualności oraz własnych praw obowiązujących w granicach państwa, które postrzegali przez pryzmat bytu, którego podstawową funkcją jest sprawowanie opieki nad swoimi obywatelami oraz zagwarantowanie im swobody w kierowaniu własnych życiem prywatnym. Zatem wychowanie podlegające kontroli państwowej nie miało by racji bytu w Atenach, gdzie oprócz wychowania fizycznego, państwo pozostawiało rodzicom oraz nauczycielom dużą swobodę w procesie wychowania młodego pokolenia. W Atenach nie istniały szkoły publiczne ani utrzymywani przez państwo nauczyciele; dziećmi zajmowały się osoby, które chciały to robić oraz do których rodzice mieli zaufanie. Natomiast prawo ateńskie, jedyny obowiązek jaki nakładało na rodziców, to kształcenie dzieci, przy czym państwo nie ingerowało w sposób realizacji tej powinności. Wychowanie ateńskie zakładało następujące etapy:

Pierwsze 7 lat nauki stanowiło wykształcenie elementarne obejmujące wykształcenie poetyckie oraz muzyczne. Nauka zaczynała się od alfabetu, gdzie najpierw uczono nazw poszczególnych liter i dopiero po tym pokazywano, jak one wyglądają. Po opanowaniu nazewnictwa oraz kształtu liter, uczeń mógł przystąpić do nauki sylabizowania, gdzie po opanowaniu umiejętności czytania zaczynał on dopiero uczyć się pisać. W okresie tym uczono również wykonywania najprostszych działań rachunkowych, gdzie podstawą było nauczenie się na pamięć tabliczki mnożenia.

Około 10 roku życia, chłopcy potrafili już zazwyczaj pisać i czytać ze zrozumieniem. Wtedy też zaczynała się nauka literatury, gdzie celem owego poetyckiego wykształcenia było moralne uformowanie młodzieży przez wpajanie jej odpowiednich zasad i cnót. Przystępujący do nauki czytania poezji chłopcy, zaczynali również kształcenie muzyczne, polegającego głównie na tym, iż nauczyciel grał daną melodię na lutni, a uczeń miał ją bezbłędnie opanować.

Po ukończeniu 14 lat, uczeń był oddawany pod opiekę nauczyciela gimnastyki, gdzie od tej chwili coraz więcej czasu spędzał on właśnie na ćwiczeniach, które polegały najczęściej na grze w piłkę, zabawie obręczą oraz na wykonywaniu odpowiedniego zestawu ćwiczeń.

Po ukończeniu 18 lat zaczynał się trwający dwa lata okres efebii, gdzie wychowywanie było przejmowane przez państwo. Po zakończeniu okresu efebii, czyli około 20 roku życia, chłopiec stawał się prawowitym obywatelem Aten.

HOMERYCKI IDEAŁ WYCHOWANIA

Chronologicznie pierwszy to ideał starogrecki , w zasadzie typowy dla wszystkich plemion w okresie tzw. Homeryckim X - VII w. p.n.e. W tym czasie ukształtowała się już arystokracja , która na czele z królami rządziła poszczególnymi państwami . Aby zapewnić sobie niepodważalne prawo do władzy i przewodzenia arystokracja musiała stworzyć ideologię , która przekonywałaby wszystkich do całkowitej naturalności i trwałości funkcjonujących stosunków społecznych. Zakładano więc , że dzieci królewskie i arystokracji rodzą się mądre i dobre i z tego powodu nie musi się ich wychowywać . Wychowanie ograniczano do ćwiczeń sprawności i to tych najbardziej potrzebnych jak : posługiwanie się bronią , kierowanie bojowym rydwanem oraz do pewnych umiejętności politycznych jak np. : przygotowanie mów , które przekonywałyby podwładnych , wyrabiałyby w nich uczucia patriotyczne itp. Tak więc homerycki ideał wychowawczy arystokracji greckiej to dzielny żołnierz i zręczny polityk.

Paideia - w starożytnej Grecji słowem paideia nazywano to, co współcześnie określamy mianem wychowania czy kultury. Takie rozumienie pojęcia paidei sięga poematów Homera i Hezjoda, dzieł antycznych poetów i tragików greckich, artystów, w szczególności zaś filozofów oraz instytucji czy urządzeń społecznych o charakterze wychowawczym - prawa, tradycji, ustroju państwa-miasta (polis), narodzin szkolnictwa. Paideia była istotą i głównym nurtem czy zasadą ich funkcjonowania. Celem tak pojętej paidei było ukształtowanie, wyedukowanie człowieka pięknego i mądrego w oparciu o najwyższe ideały i najdoskonalsze wzorce, zaś jej podstawowym składnikiem były kwestie związane ze szlachetnością, moralnością czy dobrocią człowieka.

Solon (gr. Σόλων; ok. 635 - ok. 560 p.n.e.) - ateński mąż stanu, poeta i prawodawca. W 594 p.n.e. wybrany został na pierwszego archonta. Odegrał ważną rolę w wojnie toczonej pomiędzy Atenami a Megarą o wyspę Salaminę, która miała dla Aten znaczenie strategiczne, ponieważ nieprzyjaciel mógł atakować z niej statki handlowe płynące z Faleronu, portu ateńskiego. Ateny początkowo przegrywały, ale zwyciężyły dzięki płomiennej elegii Solona "Na Salaminę", która wzbudziła w żołnierzach chęć walki i doprowadziła do pokonania Megary. Prawdopodobnie ten sukces wpłynął zasadniczo na wybór na urząd archonta Solona w 594 roku p.n.e.

Dzieląc obywateli na klasy majątkowe, Solon umniejszył znaczenie rodów arystokratycznych.

Sofiści - szkoła filozoficzna w Atenach o orientacji humanistycznej i relatywistycznej powstała w V wieku p.n.e.; także określenie wędrownych nauczycieli przygotowujących uczniów do życia publicznego poprzez nauczanie retoryki, polityki, filozofii, etyki.

Rola sofistów w życiu intelektualnym Grecji była doniosła. Badaniom naukowym nadali oni kierunek humanistyczny. Poprzednio filozofia badała przede wszystkim przyrodę, sofiści położyli nacisk na człowieka (antropocentryzm filozoficzny) i społeczeństwo. Metody badań oparli na empiryzmie, a nie jak poprzednio na dedukcji. Mieli również inny niż poprzedni filozofowie pogląd na naturę poznania. Uważali, że wiedza może spełnić tylko minimalne wymagania, gdyż umysł ludzki nie może ogarnąć absolutu.

Sokrates chciał żeby ludzie zaczęli zastanawiać się nad cnotą i aby dążyli do poszukiwania wiedzy. A dla jej poszukiwania sformułował specjalną metodę. Metodą tą była dyskusja, czyli współpraca umysłowa. Można wyróżnić dwie takie metody, jedna jest negatywna, druga pozytywna. :

Metoda elenktyczna- inaczej metoda zbijania. Jest ona tą metodą negatywną, o której wcześniej było wspomniane. Miała ona wykazać pozorność i złudzenie rozpowszechnionych poglądów, aby wyzwolić człowieka od ich wpływu.

Metoda majeutyczna miała w pewien sposób pomóc człowiekowi w poszukiwaniu prawdy i ułatwić przejście od „niewiedzy do wiedzy”. Metoda ta zwana jest inaczej „działaniem położniczym”. Sokrates uważał, że nauczyciel nie tworzy nowej wiedzy, ani nią nie obdarza. Zdaniem jego zadanie nauczyciela ogranicza się do pomocy w osiąganiu samowiedzy.

Dyskusje Sokratesa z sofistami - poddał on w wątpliwości to, co uważali za pewne, próbując doprowadzić ich do prawdy. Czyniąc to za pomocą ironii, kierując dyskusje usiłował sprawić by sami doszli do tej prawdy. Te dwie metody stanowiły podstawę dialektyki Sokratesa.

Akademia Platońska, szkoła filozoficzna założona ok. 387 p.n.e. w Atenach przez Platona. Jej siedzibą był platanowy gaj nad rzeką Kefisos, poświęcony herosowi Akademosowi (stąd nazwa). Instytucją kierował scholarcha. Rozwijano w niej kult Muz i prowadzono działalność naukowo-dydaktyczną w zakresie filozofii, polityki, matematyki, astronomii, nauk przyrodniczych itd.

W dziejach Akademii Platońskiej wyróżnia sie 3 okresy:

1) Akademia stara albo pierwsza, tj. 40-letni scholarchat Platona i jego bezpośrednich następców: Speuzypa z Aten, Ksenokratesa z Chalcedonu, Polemona z Aten i Kratesa z Mallos - stopniowe odchodzenie od nauk założyciela ku pitagorejskiej metafizyce liczba, a następnie ku zagadnieniom etycznym ujmowanym w duchu cynizmu.

2) Akademia średnia, od 268 p.n.e., kiedy scholarchat objął Arkezylaos - dominacja sceptycyzmu, którego wyznawcą był jeszcze scholarcha z II w. p.n.e., Karneades z Cyreny.

3) Akademia młodsza albo nowa, od scholarchatu Filona z Laryssy i Antiocha z Askalonu w I w. p.n.e. - okres eklektyczny, łączenie elementów stoickich z arystotelizmem, w I i II w. n.e. wpływy neopitagoreizmu, w III w. mistycyzmu, wreszcie neoplatonizmu, którego wybitnym przedstawicielem był scholarcha Proklos.

Szkoła Arystotelesa była wspomagana finansowo i poprzez dostarczanie materiałów naukowych przez Aleksandra Wielkiego. Miała podobnie jak Akademia charakter filozoficzny, skupiła się na logice i nauce. Arystoteles dokonał organizacji nauk przyrodniczych i humanistycznych. Obok naukowych wykładów silnie rozwinął twórczość literacko-naukową, w szkole panował kult wysiłku badawczego, były tam sale wykładowe, zbiory materiałów, pomoce naukowe i biblioteka, używano w szkole map. Zainteresowania naukowe szkoły to historia społeczeństw, historia literatury i sztuki, historia dawnych systemów politycznych, nauki matematyczne i przyrodnicze. Uczniowie Liceum byli podzieleni na klasy czy grupy według stopnia zaawansowania w pracach naukowych i stażu naukowego. Pracownicy naukowi dzielili się na: starszych, samodzielnych, młodszych
i nowicjuszy. Każdy otrzymywał zadane do wykonania w zakresie swej dyscypliny specjalistycznej i w odpowiednim zespole współpracowników. Szkoła była otwarta dla wszystkich.
Arystoteles w zoologii stworzył pierwsze podwaliny faktycznej wiedzy, opisał przeszło 500 gatunków zwierząt, zajmował się szczegółowymi badaniami anatomicznymi, dając podstawy anatomii i fizjologii. Jemu także nauka zawdzięcza stworzenie metody klasyfikacji zwierząt (podział na gatunki
i rodzaje) i pierwszej systematyki świata zwierzęcego. Szkołę Arystotelesa można nazwać instytutem naukowo-badawczym, w którym były uprawiane i rozwijane prace badawcze.

Pierwsze szkoły elementarne na terenie państwa rzymskiego powstały dopiero w końcu IV lub też na początku III w. p.n.e.

WYCHOWANIE DO 7 ROKU - główną odpowiedzialność za nie ponosiła od najdawniejszych czasów rodzina, podlegająca nieograniczonej władzy ojca. Rozciągała się ona nie tylko na dzieci, ale także na żonę, rodzinę, służbę i niewolników. Dzieci do 7 roku życia wychowywały się pod opieką matki i podlegającej jej służby domowej. Starożytna Rzymianka ponosiła odpowiedzialność za wychowanie moralne synów i córek.

WYCHOWANIE PO 7 ROKU (WYCHOWANIE DOMOWE) - w 7 roku życia chłopiec przechodził pod opiekę ojca, który stawał się jego wychowawcą i nauczycielem. Matka natomiast zajmowała się wychowywaniem córek ucząc je gospodarstwa domowego, przędzenia, szycia i czasami muzyki. Zgodnie z obowiązującą tradycją ojciec był odpowiedzialny za wykształcenie synów - obejmowało ono całokształt wiadomości niezbędnych w owych czasach w życiu prywatnym, publicznym i w czasie pełnienia służby wojskowej.

ZADANIA CHŁOPCÓW - wiejski charakter kultury starożytnego Rzymu oraz wyraźnie rolnicza struktura w kraju sprawiały, że młody Rzymianin uczył się przede wszystkim sposobów prowadzenia gospodarstwa rolnego, towarzyszył ojcu przy wydawaniu dyspozycji służbie i niewolnikom, uczył się nadzorowania i kierowania nimi. Uczęszczał często z ojcem na wielkie przyjęcia, czasami oddawano go pod opiekę doświadczonego żołnierza, polityka lub prawnika na jakiś czas. Od rodziców, a ściślej od ojca uczył się czytania na podstawie prawa XII tablic. Tekst ten stanowił również podręcznik wychowania obywatelskiego i patriotycznego. W celu pogłębiania uczuć patriotycznych opowiadano chłopcom o życiu bohaterów narodowych i uczono ballad o nich. Ze względu na potrzeby służby wojskowej rzymskie wychowanie prywatne poświęcało wiele uwagi różnorodnym grom oraz ćwiczeniom na wolnym powietrzu, w czasie których chłopcy uczyli się posługiwania różnego rodzaju bronią, jazdy konnej, znoszenia niewygód i głodu.

Dzieci biedniejszych obywateli rzymskich uczęszczały do szkół elementarnych prowadzonych przez nauczycieli - literatorów.
ORGANIZACJA SZKOŁY - były szkołami prywatnymi, prowadzili je niewolnicy lub wyzwoleńcy o bardzo niskich zapewne kwalifikacjach i mizernych wynagrodzeniach. Szkółki te mieściły się na rynku lub przy innych placach, nagankach i altanach osłoniętych jedynie przed żarem słońca, bez ścian i jakichkolwiek urządzeń. Uczniowie siedzieli na podłodze trzymając na kolanach tabliczki kamienne.

PROGRAM NAUCZANIA - program nauczania rzymskiej szkoły elementarnej obejmował początkowo czytanie i pisanie, podstawowe działanie arytmetyczne, opowiadania z dziejów Rzymu, deklamacje ballad, naukę pieśni patriotycznych i lekturę prawa XII tablic.

POMOCE W UCZENIU - pisanie uczył literator na tabliczkach woskowych, gdy uczniowie nabrali już wprawy używali do pisania skrawków pergaminu. Działań arytmetycznych uczył przy pomocy palców, kamyków, a w stadium późniejszym - przez wypisywanie działań na tabliczkach woskowych.

NAUCZANIE I KARY FIZYCZNE - nauczanie w szkole elementarnej odbywało się przeważnie metodą pamięciową - uczniowie powtarzali głośno litery i sylaby dyktowane przez nauczyciela. Przy tego rodzaju nauczaniu kary fizyczne należały do często stosowanych środków pedagogicznych - rózgi i różnego rodzaju rzemienie były symbolem wychowania.

PROGRAM DNIA - nauka rozpoczynała się we wczesnych godzinach rannych, a trwały do nocy z krótką przerwą na obiad w południe. Nauczyciel nie zadawał zadań do domu. Liczne uroczystości publiczne i religijne dawały dzieciom dużo dni wolnych od zajęć. Dłuższe przerwy odbywały się w czasie najgorętszych dni lata, żniw i winobrania.

RÓWNOUPRAWNIENIE - charakterystyczną cechą rzymskich szkół elementarnych było kształcenie zarówno dziewcząt, jak i chłopców.

STRUKTURA - wychowankowie szkół elementarnych przechodzili w 12 roku życia do prywatnych szkół średnich, organizowanych całkowicie na wzór hellenistyczny i uczących wyłącznie języka i literatury greckiej. W szkołach tych pobierano opłatę za naukę i dlatego były one dostępne tylko dla najbogatszej młodzieży.

NAUCZANIE - prowadzący te szkoły gramatyści zwracali główną uwagę na opanowanie przez uczniów reguł gramatycznych i sztuki poprawnego wyrażania się po grecku.

METODY NAUCZANIA - nauczyciel sam czytał wybrany fragment tekstu, a uczeń powtarzał za nim tak długo, aż wypowiadał go poprawnie i należytym akcentem. Gdy ten etap lektury dawał efekty wtedy gramatysta wyjaśniał dany tekst pod względem gramatycznym, etymologicznym, historycznym, mitologicznym i ewentualnie filozoficznym, a następnie dokonywał rozbioru krytyczno - literackiego oraz podkreślał charakterystyczne cechy utworu, jego zalety i braki, porównywał z innymi znanymi uczniowi dziełami literackimi. Na zakończenie uczniowie opowiadali treść przeczytanego fragmentu własnymi słowami

Średniowiecze - główne założenia

Okres średniowiecza zamykał się w ramach od V do XV wieku. Początek tej epoki to upadek cesarstwo zachodnio-rzymskiego i kultury greckiej, ideologia średniowiecza kształtowana był głównie przez chrześcijaństwo. Upadek nauki i edukacji sprawił, iż jedynie kler stanowił warstwę społeczną posiadającą wykształcenie (zazwyczaj umiejętność czytania i pisania). Średniowieczne ideały skupiały się jedynie na życiu wiecznym, któremu było wszystko inne podporządkowane. Charakterystyczna dla tego okresu jest asceza i umartwianie się. Osoby, które chciały posiąść życie wieczne, zapisywały swoje majątki kościołowi. Wychowanie w średniowieczu miało trojaki charakter:

Kandydat na rycerza pobierał nauki w zakresie władania bronią, układania pieśni, jazdy konnej. Rycerze uczestniczyli w walkach, w zawodach, biesiadowali. Uczono ich więc pewnej ogłady towarzyskiej, jednak większość z nich nie potrafiła czytać ani pisać. Podstawowe kształcenie otrzymywali tylko ci bogaci, którzy swoje majątki osiągali przez rozboje bądź za zasługi. Etos rycerza zakładał, iż każdy z nich oddawał:

Kształcenie na rycerza obejmowało następujące etapy:

  1. paź - rodzice oddawali swoich siedmioletnich synów na dwór, gdzie nabierali oni ogłady i uczyli się jak służyć damom

  2. giermek (10 - 15 lat)- chłopiec przechodził pod nadzór danego rycerza, którego był nieodłącznym towarzyszem; służył mu, dbał o konie, uczył się władać bronią jednak nie mógł uczestniczyć w walkach

  3. rycerz - pasowanie na rycerza oznaczało nadanie praw obywatelskich, a więc rycerz posiadał swój majątek i mógł się żenić; pasowanie miało miejsce podczas różnego rodzaju uroczystości

Wychowanie mieszczańskie (rzemieślnicze) obejmowało 3 następujące okresy:

  1. uczeń (terminator) - do terminu (zakładu rzemieślniczego) byli oddawani chłopcy od 7 do 10 lat, gdzie pobierali oni naukę od mistrza, jednak ich praca głównie polegała na służeniu czy sprzątaniu i jedynie przy okazji tych czynności mogli oni podpatrywać czynności rzemieślnicze; nauka była płatna - najczęściej w naturze (drób, jaja itp.) o różnej wysokości; długość trwania tego okresu zależał jedynie od mistrza, a zakończenie jej było jednoznaczne z przejściem na kolejny stopień - czeladnika

  1. czeladnik - nauka była już bezpłatna, a o jej długości decydował mistrz, choć najczęściej trwała ona aż do jego śmierci; akt czeladniczy był nadawany publicznie przed starszyzną cechową, a wyzwolony uczeń wpisywany był do księgi rejestrów; czeladnik pracował pod okiem swojego mistrza, czasami mógł go zastępować; za swoją pracę otrzymywał wynagrodzenie; ten etap trwał niezwykle długo, gdyż niechętnie dzielono się tajnikami swojego rzemiosła; zrzeszenia rzemieślników były to cechy, grupy zamknięte

  1. mistrz

Wychowanie chłopskie było przede wszystkim rodzinne i religijne, a podstawową rolę odgrywał w nim Kościół. Religijność chłopska była przesycona zabobonami i przesądami. Ważną funkcję w tym wychowaniu spełniały zwyczaje. Chłopi byli wychowywani na pracowitych poddanych.

W średniowieczu istniały dwa rodzaje szkół:

  1. szkoły klasztorne - zakładane były przez opatów klasztoru (cystersów, benedyktynów), funkcjonowały na początku średniowiecza, ich celem było przygotowywanie przyszłych duchownych, lecz obok nich istniały szkółki zewnętrzne ogólnie kształcące chłopców; w szkołach przyklasztornych do nauki nie była przywiązywana większa uwaga, lecz niektóre z nich miały stosunkowo wysoki poziom nauczania

  1. szkoły katedralne - zakładane były przez biskupów, okres ich rozkwitu to XI i XII wiek; obejmowały dwa stopnie nauczania:

Główną metodą nauczania była metoda scholastyczna, polegająca na uczeniu się na pamięć bez zrozumienia, a główną metodą wychowawczą były natomiast kary cielesne. Uczniowie mieszkali w małych, wilgotnych i zimnych celach, byli źle odżywiani (cierpienie miało im zapewnić życie wieczne).

Pedagogika humanistyczna nosiła wszelkie znamiona kultury tego okresu. Ówcześni pedagodzy przypisywali wielkie znaczenie wykształceniu umysłowemu, które należało zdobywać własną aktywnością i samodzielnością. Zmienia się treść kształcenia. Do nauczania wprowadza się nowe przedmioty: literaturę, historię, geografię, mechanikę. Na nowo wprowadza się do szkoły nauczanie języka greckiego zaś łacina nauczana jest w klasycznej postaci na utworach starożytnych pisarzy. Wzrasta liczba szkół miejskich przeznaczonych dla kupców, a nawet powstają szkoły żeńskie. Pod koniec epoki odrodzenia nauczanie elementarne coraz częściej odbywa się w języku narodowym. Powstają szkoły średnie o 8-10 letnim okresie nauczania prowadzone głównie przez jezuitów.
Pedagogika humanistyczna w odróżnieniu od średniowiecznej kładła nacisk na potrzebę rozwoju aktywności samodzielności i twórczości ucznia. Nauczanie odbywało się zgodnie z zainteresowaniami i możliwościami psychicznymi ucznia. W związku z tym odrzuca się dotychczasową dyscyplinę opartą na karach cielesnych, zastępując ja nowym podejściem do ucznia przez oddziaływanie na honor i ambicje. Środkami wychowawczymi miały być pochwały, nagrody oraz współzawodnictwo. W epoce renesansu nastąpił zwrot w poglądach na wychowanie fizyczne. Odradza się starożytny kult pięknego ,zdrowego i harmonijnie rozwiniętego człowieka. Ceni się zewnętrzne formy zachowania i zostaje wprowadzona delikatniejsza obyczajowość.

Uniwersytet Wileński (lit. Vilniaus universitetas), państwowy uniwersytet w Wilnie, założony w 1579 przez Stefana Batorego jako Akademia i Uniwersytet Wileński, w latach 1919-1939 Uniwersytet Stefana Batorego; trzeci najstarszy uniwersytet na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jeden z najstarszych uniwersytetów w Europie Wschodniej, współcześnie największy uniwersytet litewski. Do grona profesorskiego należeli m.in.: L. Kolankowski, S. Kościałkowski, H. Łowmiański, S. Zajączkowski, L. Chmaj, S. Srebrny, J. Otrębski, W. Taszycki, H. Turska.

Akademia Zamojska, wyższa szkoła humanistyczna, założona 1594 w Zamościu przez kanclerza J. Zamoyskiego. Wg koncepcji jej twórcy miała być "szkołą obywatelską" (schola civilis), przygotowującą młodzież do pełnienia obowiązków w służbie Rzeczypospolitej. Akademię Zamojską organizował, wzorując się na uniwersytetach włoskich, zwłaszcza padewskim, Sz. Szymonowic , wspomagany przez Sz.J. Herburta i J. Caseliusa. Zgodnie z przywilejem papieża Klemensa VIII, wydanym 29 XII 1594, Akademia Zamojska miała 3 wydziały: wstępny (artes), przygotowujący do właściwych studiów, oraz prawa i medycyny. Uczelnia rozpoczęła działalność w 1595 wykładami dla studentów zgrupowanych w 5 nacjach: polskiej, litewskiej, ruskiej, prusko-inflanckiej i cudzoziemskiej (obejmującej wszystkich in. cudzoziemców). Wg aktu fundacyjnego z 1600 w Akademii Zamojskiej kształcono na kursie niższym (5-letnim) w zakresie gramatyki polskiej, łacińskiej, greckiej oraz wstępu do retoryki, i na kursie wyższym (6-letnim), zorganizowanym w 7 katedrach: matematyki, logiki i metafizyki, filozofii naturalnej i medycyny, retoryki, filozofii moralnej i polityki, prawa polskiego oraz prawa powszechnego. W 1648 wprowadzono wydział teologii. Od 1637 uczelnia miała prawo nadawania stopni doktora filozofii, od 1648 - teologii.

Kiedy Luter rozpoczynał swoją reformatorską działalność, całe szkolnictwo niemieckie było związane z kościołem katolickim. Potępiał on wszystkie przedmioty szkolne, metody nauczania i podręczniki. Szkoły porównywały często do piekła, nauczanie do męk czyśćcowych chłopców, którzy nie wynosili ze szkoły niczego oprócz sinych śladów nadużywanej stale rózgi. Wszystkie szkoły średniowieczne należało, wg. niego, zamienić w kupę gruzów. Luter, dzięki przetłumaczeniu „Biblii” na język niemiecki, udostępnił ją każdemu człowiekowi, który zna język ojczysty. Przestały działać nie tylko wszystkie stare szkoły, ale kurczyła się też działalność uniwersytetów. Książęta korzystając ze słabości Lutra, podporządkowali sobie cale ówczesne życie religijne i kulturalne. Kościół luterański zaczął współpracować z władzami cywilnymi nad utrzymaniem mas ludowych w wierności i posłuszeństwie. Zalecany przez Lutra program nauczania obejmował nauka łaciny, greki, jęz. Hebrajskiego, ponieważ wszystkie te języki były konieczne do badania „Biblii”. Luter polecał wpajać ludowi przede wszystkim posłuszeństwo, pokorę, wierność i życzliwość panom. Szkoły powinny być dostępne dla młodzieży od 7 roku życia; Król powinien mianować nauczycieli, budować szkoły, zakładać biblioteki pamiętając, że dzieci rodzą się dla społeczeństwa i dla całego kraju; Żeby odpowiednio przygotować dzieci do życia, należy powołać specjalny urząd do spraw wychowania, zapewnić mu stałe fundusze na utrzymanie szkół i nauczycieli; Specjalne szkoły powinny być także tworzone dla dziewcząt, prowadzić je miały ?poważne? kobiety, które umiały by je nauczyć przynajmniej czytania, pisania i dobrych obyczajów.
Ten postulat powszechności oświaty należał do najwcześniejszych tego rodzaju pomysłów w Europie.

Jeszcze dziś można spotkać się z twierdzeniami, że Kalwin był „ojcem oświaty ludu”. Twierdzenia te są niewątpliwie przesadne. Kalwin nie interesował się szkołą elementarną w języku ojczystym, nie dążył do jej rozbudowy, a nawet był jej wyraźnym przeciwnikiem. Kilkakrotnie wnosił do rady miejskiej Genewy zażalenia, że w mieście jest za dużo małych szkół i doprowadził do tego, że liczba ich została zredukowana do czterech. Żądał, aby władze miejskie zezwalały uczęszczać do szkoły elementarnej z ojczystym językiem nauczania jedynie tym chłopcom, którzy nie wykazywali zupełnie zdolności do języka łacińskiego. Nie domagał się nigdy szkół dla dziewcząt. Sądził, że dla ogółu młodzieży wystarczą skąpe wiadomości zawarte w opracowanym przez niego katechizmie. Podczas gdy luteranizm popierał wiejską kulturę i interesował się głównie ekonomią, oparta na pracy chłopa i rzemieślnika, oraz rynkiem małego miasta, kalwinizm był głównie ruchem miejskim, popieranym przez bogatych kupców i drobne mieszczaństwo. W szkole i w wychowaniu domowym, główną rolę miała odgrywać religia, jednak Kalwin w przeciwieństwie do Lutra, nigdy nie potępiał nauk świeckich ani nie uczył swoich wyznawców pogardy dla nich. Obok szkolnictwa luterańskiego również bardzo dynamicznie rozwijało się szkolnictwo kalwińskie. Pierwszą szkołą kalwińską było Gimnazjum w Pińczowie, utworzone w 1551 r. kosztem Oleśnickich. Na wysoki poziom podniósł je Piotr Statorius, francuz, przysłany do Polski przez kalwinów genewskich. Był wychowankiem szkoły w Lozannie i starał się przeszczepić tu wzory szwajcarskie.

Najwybitniejszym pedagogiem czasów reformacji był, zdaniem większości historyków oświaty, Jan Sturm (1507-1589). Był on założycielem i głównym organizatorem gimnazjum w Strasburgu, którego kierownikiem był czterdzieści pięć lat. Przed jego działalnością władze tego miasta utrzymywały na swój koszt trzy oddzielne szkoły łacińskie, położone w różnych dzielnicach miasta. Dzięki niemu te trzy szkoły połączono i utworzono jedno dziesięcioletnie gimnazjum. Według Sturma celem wykształcenia powinno być przyswojenie sobie zasad i doktryn religijnych oraz umiejętność przekazywania swoich myśli i refleksji w języku łacińskim. Zakładał, że łaciny powinno uczyć się wszystkie dzieci już od najmłodszych lat. Uczniowie gimnazjum założonego przez Sturma podzieleni zostali na dziesięć klas. W klasach pierwszej i drugiej uczono dzieci czytania i pisania po łacinie oraz podstawowych form gramatycznych. W klasach trzeciej i czwartej poznawano przepisy i formy gramatyczne, co łączono z klasycznymi lekturami starożytności. Naukę w ostatnich czterech klasach przeznaczono na retorykę. Każda klasa podzielona była na sekcje, które liczyły po dziesięciu uczniów, a kierowane były przez najzdolniejszych, zwanych dekurionami. Każda z klas miała swój indywidualny tok nauczania i odrębny program. Sturm opracował również warunki przechodzenia uczniów z niższych do wyższych klas, które odbywało się na uroczystej promocji pod koniec roku. Choć nauka trwała dziesięć lat, to program obejmował bardzo wąski i monotematyczny zakres. Nauczano: języka łacińskiego i greckiego, religii, logiki oraz wyselekcjonowane dzieła literatury antycznej. Po niemiecku nauczano jedynie katechizmu dzieci najmłodsze w pierwszej i drugiej klasie. W klasach wyższych wprowadzano katechizm po łacinie. Używanie języka niemieckiego było zabronione tak na lekcjach, jak i na przerwach, a także poza szkołą. Uczniowie w szkole uczestniczyli też w życiu religijnym, w ciągu tygodnia uczyli się śpiewać psalmy, natomiast w sobotę i w niedzielę pobierali lekcje religii.

Realizowaniem zmian w systemie kształcenia zajął się nowo założony, bo dopiero w 1540 roku przez Hiszpana Ignacego Loyolę (1491-1556), zakon jezuitów. Towarzystwo Jezusowe powołane zostało głównie dla celów nauczania i zwalczania reformacji, głównym celem zakonu stało się wychowanie i kształcenie młodzieży w duchu potrzeb i interesów Kościoła.

Podstawowym celem zakonu była walka o umocnienie autorytetu papiestwa, utrzymanie prawowierności mas wiernych oraz utrzymanie status quo w dotychczasowych stosunkach politycznych i społecznych, by nie dopuścić do zmian czy jakichkolwiek reform. Na czele zakonu stał mianowany dożywotnio generał, który podlegał bezpośrednio papieżowi i nad wszystkimi zakonnikami sprawował władzę bezwzględną. Każdy jezuita w ernie wypełniać musiał zlecenia swych zwierzchników, nawet kiedy wydawało mu się to nierozsądne czy niemoralne. O zadaniach i czynnościach zakonników decydowali przełożeni mnicha, których mianował sam generał. Jedynym organem, który w jakimś stopniu ograniczał absolutną władzę generała, była kongregacja, która składała się z generała, asystentów, prowincjałów i delegatów.

Całkowite podporządkowanie jednostki swym przełożonym było też naczelną ideą jezuickiego wychowania. Szkoły jezuickie obejmowały jedynie młodzież męską w wieku szkoły gimnazjalnej i wyższej. Bujny rozwój kolegiów jezuickich w różnych państwach europejskich w drugiej połowie XVI stulecia wymagał unifikacji programu nauczania i zasad organizacyjnych. W 1584 roku generał jezuicki Klaudiusz Aquaviva założył komisję składającą się z sześciu najwybitniejszych zakonnych pedagogów i powierzył im opracowanie dokładnego programu nauczania, metod wychowawczych oraz planów organizacyjnych szkolnictwa.

Konarski Stanisław, właściwie Hieronim Franciszek Konarski (1700-1773), ksiądz, pedagog, pisarz polityczny i poeta. W latach 1750-1755 przeprowadził gruntowną reformę szkół pijarskich w duchu nowożytnym, szczególną uwagą zwracając na wychowanie patriotyczne i obywatelskie. Po 1754 przejściowo związał się z przywódcą partii saskiej J.K. Branickim, później popierał reformatorski program Familii. Uważany za czołowego prekursora polskiego Oświecenia, odegrał doniosłą rolę w odrodzeniu z zacofania polityczno-kulturalnego czasów saskich. Jako pierwszy walczył o reformę sejmowania w Polsce, postulując likwidację liberum veto (m.in. w dziele O skutecznym rad sposobie albo o utrzymywaniu ordynaryjnych sejmów tom 1-4, 1760-1763), domagając się wprowadzenia zasady głosowania większością głosów.

Szkoła Rycerska, Korpus Kadetów, szkoła średnia o profilu wojskowym, utworzona w 1765 przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i księcia A.K. Czartoryskiego. Jej zadaniem miało być przygotowanie oficerów dla armii i młodzieży szlacheckiej do służby publicznej. Program obejmował 4 lata kształcenia ogólnego wraz z nauką języków obcych i 2 lata zawodowego (służba wojskowa, inżynieria wojskowa, służba cywilna), uzupełniane nauką jazdy konnej, szermierki itp. Szefem korpusu Szkoły był król, komendantem książę Czartoryski, wyszkolenie wojskowe prowadził J. Wodziński. Początkowo większość nauczycieli stanowili Francuzi i Niemcy, później również Polacy, często absolwenci Szkoły Rycerskiej. Do wychowanków Szkoły należeli m.in.: T. Kościuszko, S. Fiszer, J. Jasiński, J. Sowiński. Po wybuchu powstania 1794 w oddziałach T. Kościuszki walczyło 34 kadetów. Szkoła Rycerska została rozwiązana decyzją władz zaborczych 30 XI 1794.

Komisja Edukacji Narodowej (KEN) (pełna nazwa: Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca) - centralny organ władzy oświatowej powołany w Polsce przez Sejm Rozbiorowy 14 października 1773 na wniosek króla Stanisława Poniatowskiego. Komisja była pierwszym ministerstwem oświaty publicznej w Polsce i pierwszą tego typu instytucją w Europie. Została powołana głównie dlatego, że do 1773 edukacja podstawowa i średnia były w Rzeczypospolitej organizowane i kontrolowane przez zakon jezuitów.

Oświata i edukacja pod zaborami:

W 1795 r. Polska została wymazana z map Europy. Tereny dawnej RP rozdzielone zostały pomiędzy trzech zaborców: Rosję, Austrię i Prusy. Polityka wobec narodu polskiego każdego z nich była odmienna. W zależności od stosunku zaborców, w różnym stopniu rozwijała się oświata i wychowanie na byłych ziemiach polskich.
W zaborze rosyjskim pierwszym posunięciem Katarzyny II była likwidacja szkół KEN-u oraz wprowadzenie cenzury książek. Wprowadzono politykę rusyfikacyjną. Zaczęły się wysiedlenia, konfiskaty. Do miast wkroczyło wojsko. Powstała tajna policja. Wprowadzono rosyjski kodeks karny.
Szkoła Główna Wileńska została przekształcona w 1803 r., ukazem cara, na Imperatorski Uniwersytet. Uczelni nadano szeroką autonomię, zwrócono dawne fundusze edukacyjne oraz podporządkowano jej wszystkie szkoły byłych ziem Rzeczpospolitej przyłączonych do Rosji (8 guberni). Tak powstała Kuratoria Wileńska (Wileński Okręg Naukowy). Przyjęto zasadę, że w każdej guberni będzie przynajmniej jedno 6-klasowe gimnazjum oraz w każdym powiecie 3-klasowa szkoła powiatowa. Program był ten sam, co w szkołach KEN, rozszerzony o język rosyjski. Swobodny rozwój szkolnictwa w Kuratorii przerwała wojna w 1812 r.. Po jej zakończeniu wprowadzono nadobowiązkową naukę języka rosyjskiego. Drukowano podręczniki w języku rosyjskim, wprowadzono rosyjski system szkolny. Następnie zaczęto ograniczać terytorium Kuratorii. Ograniczenia dotyczyły też Uniwersytetu Wileńskiego, którego w 1819 r. pozbawiono praw nadawania stopni naukowych.
Obok Wilna sławnym ośrodkiem nauki polskiej był Krzemieniec. Założone przez Czackiego w 1805 r. Liceum Krzemienieckie za główny cel stawiało sobie przygotowanie młodzieży do służby dla kraju i narodu. Szkoła miała bogatą bibliotekę i zbiory. Osoba, która ukończyła tą szkołę miała ogromne poczucie honoru, obywatelstwa.
W 1831 r. zostało wydane zarządzenie o zamknięciu wszystkich szkół wyższych. Szkolnictwo średnie zostało ograniczone do 4 klas. Szkolnictwo elementarne zredukowano do połowy. Dokonano czystki w kadrze nauczycielskiej. Zabroniono pijarom uczyć nawet w szkołach rzędowych.
Szkolnictwo polskie na ziemiach byłej Kuratorii już w 1834 r. straciło polski charakter. Zamknięto prywatne szkoły średnie, prowadzone przez zakony katolickie, oraz większość pensji żeńskich. Język polski jako wykładowy pozostał tylko w nauczaniu religii. Młodzież polska z konieczności udawała się na studia w uniwersytetach rosyjskich.
Po klęsce powstania styczniowego nastąpił ucisk polityczny. Organizowano nowe szkoły rosyjskie, wprowadzono tzw. „szkoły mieszane”. W 1870 r. usunięto polskie książki z bibliotek gimnazjalnych. W programach pominięto zupełnie historię Polski. Regulaminy szkół zawierały szereg przepisów policyjnych, jak zakaz chodzenia po mieście w określonych godzinach, uczęszczania do teatru, do czytelni.

Poglądy, idee pedagogiczne oraz znaczenie Jana Henryka Pestalozziego

Pestalozzi ostro atakuje oraz krytykuje dotychczasową sytuację oświatową i szkołę feudalną jej organizację, treść i metody. Podstawą teorii wychowania Pestalozziego była idea organicznego rozwoju, któremu podlega każdy człowiek. Twierdził, że głównym zadaniem pedagogiki jest odkrycie praw rozwoju człowieka, był przekonany, że o rozwoju każdego dziecka decyduje siła intelektualna, fizyczna,a także moralna.

Opierając się na twierdzeniu, że poznanie zmysłowe stanowi fundament wszelkiej wiedzy Pestalozzi przypisywał ogromne znaczenie poglądowości w nauczaniu. Uznał iż od najwcześniejszych lat dziecko powinno zapoznać się z jak największą ilością przedmiotów i zjawisk. A wszystko po to, by wykształcić spostrzegawczość. Usiłował również wprowadzić do procesu nauczania formy działalności umysłowej takie jak: analiza i synteza. Poza tym Pestalozzi wyraźnie pokazuje jaką role powinien odgrywać nauczyciel. Uważa, że nauczyciel winien jest nauczać dzieci:

1)widzieć przedmiot, który zjawi się w ich świadomości

2) zaznajamiać je z kształtem każdego przedmiotu tzn. z jego wielkością i proporcjami

3) zapoznać je możliwie jak najwcześniej z całym zakresem wyrazów i nazw wszystkich poznanych już przez nie przedmiotów.

Według Pestalozziego nauczanie początkowe powinno być tak zorganizowane a żeby uczeń przechodząc od elementu do elementu dochodził do poznania całości. Jednym słowem teoria nauczania Pestalozziego zmierza do nadania nauczaniu kształcącego charakteru, aktywizujące go uczniów i rozwijającego ich samodzielną działalność umysłową.

Poglądy Wilhelma von Humboldt-a

Przeciwstawiał się scjentyzmowi. Podkreślał specyfikę i metodologiczną odrębność nauk humanistycznych jako badających wytwory ducha. Za główny cel człowieka uznawał harmonijny rozwój z uwzględnieniem indywidualnych dyspozycji i uzdolnień. Powoływał się przy tym na ideały starożytnej Grecji, gdzie według niego realizowano to założenie najlepiej. Sformułował tezę o istnieniu tzw. wewnętrznej formy językowej, co czyniło z języka element aktywny. Uważał, że każdy naród, społeczność kształtuje charakterystycznie swój język, kształtując tym samym ducha narodu. Zajmował się również problemami relatywizmu językowego.

Pedagogika według Herbarta

Według Herbarta pedagogika opiera się na etyce i psychologii. Zadanie wychowania polega na ukształtowaniu woli i charakteru oraz na obudzeniu w człowieku szerokich zainteresowań. Etyka wyznacza i uzasadnia cele wychowania a psychologia uzasadnia środki do osiągnięcia celu. Środki te to:

  1. Regierung - karność (utrzymanie w karności dopuszcza kary cielesne).

  2. Nauczanie wychowujące (nauczanie wychowujące ma oprócz wiedzy budować charakter).

Wszelkie przejawy życia psychicznego takie jak uczucia czy wola pochodzą od wyobrażeń. Nauczanie to tworzenie wyobrażeń u wychowanka przez co formuje się osobowość i charakter.

Pięć idei moralnych Herbarta

  1. Idea wewnętrznej wolności - zawsze uznajemy zgodność naszej woli z naszymi przekonaniami i przeżywamy tę zgodność pozytywnie.

  2. Idea moralności - za cechę pozytywną uznajemy silną wolę w odróżnieniu od słabej, chwiejnej, jest treścią idei doskonałości.

  3. Idea życzliwości - uznajemy zgodność woli własnej z wolą innych.

  4. Idea prawa - niezgodność woli, która rodzi walkę, spory, może być usunięta na zasadzie uznawania praw.

  5. Idea słuszności - łamanie prawa prowadzącego do przykrości i krzywdy innych.

Idea wewnętrznej wolności i idea życzliwości odnosi się do własnego ja, a pozostałe idee do relacji z innymi.

System wychowawczy Jana Bosko

Jan Bosko wprowadził w swoich domach system prewencyjny. Opiera się on w całości na rozumie, religii i miłości wychowawczej; natomiast zakazuje wszelkiego rodzaju kar cielesnych. Wprowadza zasadę, że wychowawca stara się być dla wychowanka przyjacielem, a nie osobą, która go nadzoruje i wymierza odpowiednie kary.

Poglądy i koncepcje Herberta Spencera

Herbert Spencer był przedstawicielem organicyzmu oraz ewolucjonizmu w naukach społecznych. W drugiej połowie XIX wieku bardzo popularny, na początku XX coraz bardziej zapominany. Sporą popularność zyskał na kontynencie amerykańskim. Wprowadził do socjologii takie terminy jak funkcja, system, instytucja, spopularyzował inne terminy jak: społeczeństwo przemysłowe, struktura społeczna, organizacja.

Spencer sformułował jeszcze przed Darwinem filozoficzną teorię ewolucji. Choć uznał, że odkrycia Karola Darwina w pełni potwierdzają jego koncepcje, nie zdecydował się na przejęcie sformułowań brytyjskiego biologa. Sam Darwin uznawał Spencera za najwybitniejszego filozofa angielskiego tej epoki. Jego zdaniem ewolucja przebiega na wszystkich poziomach rzeczywistości: nieorganicznym, organicznym i nadorganicznym (społeczeństwo), oraz wytworów życia nadorganicznego (kultura), przy czym zakładał, że zjawisk jednego poziomu nie da się zredukować do poziomu niższego, chociaż prawa w każdym z wymienionych rodzajów ewolucji są takie same.

WYCHOWANIE W XX WIEKU

Totalitaryzm - charakterystyczny dla XX-wiecznych reżimów dyktatorskich system rządów dążący do całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb i masowych monopartii. Termin został utworzony przez włoskiego filozofa Giovanniego Gentile, ideologa Włoch faszystowskich - samych faszystowskich Włoch nie uważa się jednak przeważnie za państwo totalitarne. Głównymi teoretykami genezy totalitaryzmu są np. Hannah Arendt i Karl Popper. Totalitaryzm charakteryzuje państwa, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe idą w parze z rozczarowaniem do demokracji, jej kryzysem lub niedostatkiem. Przykładami państw totalitarnych były narodowo-socjalistyczne Niemcy, stalinistyczny Związek Radziecki lub Chiny Mao Zedonga. Totalitarny system rządów jest do chwili obecnej sprawowany
w Korei Północnej.

Przełom wieków XIX i XX przynosi ogromny rozwój nauk biologicznych i psychologicznych. W sensie nauk pedagogicznych dało to początek krytyce szkoły tradycyjnej, podkreślając jej anachroniczność i przestarzałe metody opiekuńczo - wychowawcze. Odrodzenie przeżywała myśl wychowania naturalnego. Naturalizm czy też inaczej Pajdocentryzm, to ruch, któremu początki dał francuski filozof i pedagog Jan Jakub Rousseau, głosząc tezę swobodnego wychowania zgodnego z natura dziecka. Naturalizm pedagogiczny odkrywał dziecko, jego potrzeby, zainteresowania, ograniczając rolę wychowawcy do czuwania nad jego rozwojem badań nad zróżnicowaniem indywidualnym dzieci.

W Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku pedagogika naturalistyczna przyjęła nazwę progresywizmu, którego inicjatorem był Jon Dewey. Progresywizm stał się początkiem dużego ruchu nowatorskiego zwanego NOWYM WYCHOWANIEM, a razem z nim zaczęły powstawać liczne szkoły eksperymentalne.

Ruch ten przyjął się także w Europie i dał początek licznym eksperymentom pedagogicznym. Liczne reformy nastawiane było głównie na upowszechnianie i demokratyzację oświaty - szkoła miała być aktywna, uwzględniać indywidualność ucznia, rozwijać działania i twórczość dzieci. W wyniku, czego powstawały różne odmiany szkół i nauczania, łącznie z podejmowanymi próbami zreformowania szkół tradycyjnych.

W rezultacie tego nowego ruchu, kładziono duży nacisk na wykształcenie nauczycieli i ich przygotowanie do spsychologizowanego nauczania, według pewnych zasad.

GŁÓWNE ZASADY NOWEGO WYCHOWANIA:

Pedagogika Marii Montessori:

Pedagogika Marii Montessori daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju: fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego; wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne - umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość. Pedagogika Montessori pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.

Myśl pedagogiczna Celestyna Freineta

Freinet szczególnie podkreślał bezcelowość stosowania podręczników, proponując w zamian metody oparte na swobodnym poznawaniu świata przez dziecko i jego działaniach twórczych. Nauka miała być oparta na własnych doświadczeniach (pozytywnych i negatywnych) dziecka. W 1927 r. ukazała się jego książka "Drukarnia w szkole". Zdaniem Freineta, wydawanie gazetki szkolnej przekonuje uczniów do samodzielnego działania i nadaje temu działaniu sens. W tym samym roku odbył się kongres zwolenników drukarni szkolnej i ukazuje się czasopismo "Le gerbe enfantine". Freinet zaliczany jest do przedstawicieli pedagogiki naturalistycznej. Bardzo dużą uwagę przywiązywał do znajomości prac rozwoju dziecka. Da się u niego znaleźć wpływy psychoanalizy i psychologii funkcjonalnej. Wyodrębnił trzy naturalne fazy rozwoju: szukanie po omacku, urządzanie się w świecie i zamiana zabawy na pracę. Stworzył także techniki pedagogiczne, które miały pomóc w organizacji pracy nauczyciela i aktywizacji uczniów. Wyróżnia się następujące techniki: 1.Technika swobodnego tekstu. 2.Fiszki autokorektywne. 3.Korespondencja międzyszkolna. 4.Gazetka szkolna. 5.Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna. 6.Doświadczenia poszukujące.

Pedagogika Szackiego:

W oparciu o powyższe tezy, Szacki wyznaczył szkole cztery podstawowe zakresy działalności:

  1. dostarczanie dzieciom i młodzieży wiadomości oraz umiejętności (wykształcenie racjonalne)

  2. organizacja (lub współorganizacja) życia społeczności dziecięcej

  3. wspomaganie rodziny w pełnionych przez nią funkcjach wychowawczych

  4. przetwarzanie środowiska poprzez dokonywanie w nim pozytywnych zmian

Według Szackiego, pedagog to pracownik społeczny posiadający szerokie horyzonty; a więc zarówno organizator własnej pracy jak i wnikliwy obserwator oraz badacz różnorodnych procesów wychowawczych.

Anton Makarenko:

Makarenko w swoich pracach przedstawił wszechstronnie system oddziaływań pedagogicznych na młodzież, wychodząc z założenia, że zadania wychowawcze wynikają z ogólnych zadań budownictwa komunizmu, a podstawowa forma wychowania, jaką stanowi kolektyw, z charakteru nowych socjalistycznych stosunków. Styl kolektywu - połączenie wysokich wymagań z zaufaniem i szacunkiem dla ludzi - to tylko odbicie stylu życia społecznego. Rozwój kolektywu dokonuje się przez wytwarzanie systemu więzi społecznych, opartego na dążeniu do wspólnego celu, na solidarności jego uczestników we wspólnej pracy i organizacji życia społecznego. Za ważny element kolektywu Makarenko uważał dobrą organizację, opartą nawet do pewnego stopnia na wzorach wojskowych.

Szkolnictwo i oświata w Polsce niepodległej

Sejm nauczycielski, ogólnopolski zjazd przedstawicieli 44 organizacji nauczycielskich i oświatowych, który odbył się w dniach 14-17 IV 1919 w Warszawie. Zwołany dla ujednolicenia struktury szkolnictwa w odrodzonej Polsce.

Urszuli Ledóchowskiej chodziło przede wszystkim o kształtowanie w wychowankach światopoglądu chrześcijańskiego, o wdrażanie do samowychowania, o przygotowanie do czynnego udziału w życiu społecznym i życiu Kościoła. "Mamy w dziele wychowania - pisała - dwojakie zadanie: pierwsze - wychowanie dzieci dla społeczeństwa, dla ojczyzny ziemskiej, drugie to wychowanie dzieci dla ojczyzny niebieskiej, dla nieba". Jej pedagogika, oparta na chrześcijańskiej wizji człowieka, była na wzór Ewangelii prosta i pełna serdecznej, pogodnej miłości. Była to pedagogika głęboko religijna i dlatego bardzo ludzka.

Janusz Korczak - był zwolennikiem emancypacji dziecka, jego samostanowienia i poszanowania praw. Samorządy wychowanków - małe parlamenty, imitowały świat dorosłych i przygotowywały małych ludzi do życia dorosłego. Podobnie było z innymi instytucjami, które istniały w rzeczywistości, a zostały zminiaturyzowane i zaadoptowane na potrzeby dziecka (np. sądy). Dziecko kojarzy i rozumuje jak osoba dorosła - nie ma tylko jej bagażu doświadczeń. Pismo publikowane dla i przez dzieci było ich forum, kuźnią talentów i ważnym filarem asymilacji - zwłaszcza dzieci z ortodoksyjnych rodzin żydowskich. Lekarz Korczak opowiadał się za resocjalizacją nieletnich oraz kompleksową i nowatorską opieką nad dziećmi z marginesu społecznego.

Rowid Henryk, pierwotnie Naftali Herz Kanarek (1877-1944), polski pedagog, psycholog, inicjator nowych form kształcenia nauczycieli szkół powszechnych. Działacz Krajowego Związku Nauczycieli Ludowych w Galicji, Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych, ZNP. Od 1913 organizował dla nauczycieli uniwersyteckie kursy wakacyjne, przekształcone (1932) w Instytut Pedagogiczny ZNP. W 1920 utworzył w Krakowie, a następnie w innych miastach Państwowe Kursy Nauczycielskie 1928 przekształcone w pomaturalne pedagogium.

Przedmiotem pedagogiki społecznej jest, według Heleny Radlińskiej, wzajemne oddziaływanie wpływów środowiska i przekształcających środowisko sił jednostek. Ponieważ ujemne wpływy środowiska na psychikę dziecka krępują rozwój jego sił wewnętrznych i są przyczyną zahamowań i niepowodzeń życiowych, przeto kompensacja tych wpływów stanowi podstawowe zagadnienie pedagogiki społecznej. Jako metodologia badań środowiska zajmuje się owa pedagogika rozpoznawaniem czynników utrudniających rozwój dziecka oraz środków pomagających w ich przezwyciężaniu. Środkami tymi są siły duchowe w środowisku; zadaniem wychowania szkolnego jest siły te odnaleźć i dostosować do właściwości i potrzeb indywidualnych osobnika. Wpływ wychowawczy różnych czynników społecznych jest silniejszy niż działanie szkoły i dlatego szkoła musi skoordynować swoją pracę wychowawczą z działalnością instytucji i zrzeszeń społecznych, musi nawiązać do bezpośrednich zagadnień czerpanych z życia, aby równocześnie przyczynić się do przetworzenia środowiska i zbudowania nowych form życia.

Nawroczyński Bogdan (1882-1974), pedagog i historyk pedagogiki. Współtwórca polskiej pedagogiki naukowej. W latach 1925-1926 profesor Uniwersytetu Poznańskiego, od 1939 członek Polskiej Akademii Nauk. Specjalista w dziedzinie dydaktyki, problematyki ustroju, organizacji szkolnictwa oraz pedagogiki porównawczej. W okresie okupacji niemieckiej organizator tajnego nauczania uniwersyteckiego w Warszawie. Po powstaniu warszawskim w Częstochowie.

Florian Znaniecki: był jednym z głównych przedstawicieli socjologii humanistycznej. Międzynarodową sławę przyniosła mu praca napisana wspólnie z Williamem Thomasem - Chłop polski w Europie i Ameryce. Znaniecki wysunął postulat rozpatrywania zjawisk społecznych jako aktualnego lub potencjalnego przedmiotu czyichś czynności (zasada współczynnika humanistycznego). Zgodnie z tym postulatem socjolog powinien patrzeć na rzeczywistość "oczyma jej uczestników" (podejście subiektywne), nie zaś "absolutnego obserwatora" (podejście obiektywne). Znaniecki jako jeden z pierwszych socjologów zastosował metodę badania dokumentów osobistych, takich jak autobiografie, listy czy pamiętniki, w ten sposób analizował polskich emigrantów, przebywających w Stanach Zjednoczonych.

Kazimierz Sośnicki - za najważniejszy cel wychowania uznał wytworzenie zachowań przeciwdziałających kolizjom międzyludzkim. Wprowadził pojęcie etosu, tj. usankcjonowanego zbioru zasad, które kierują powstawaniem, przebiegiem i rozwiązywaniem owych kolizji. Wyróżnił trzy typy etosu: moralny (regulujący stosunek jednostki do jednostki), grupowy i państwowy. Wychowanie państwowe powinno zapewnić przyswojenie sobie przez młodzież etosu państwowego, opartego na zasadach współżycia i współdziałania obywateli. Książka została skrytykowana przez przedstawicieli Sanacji.

Maria Grzegorzewska: mocną stronę pracy naukowej i pedagogicznej Marii Grzegorzewskiej stanowią jej poglądy pedagogiczne w zakresie szeroko pojętej problematyki zawodu nauczycielskiego. W okresie przedwojennym przedstawiła je na łamach kilku publikacji, a przede wszystkim w Listach do młodego nauczyciela, napisanych po II wojnie światowej. Pojęcie "osobowości nauczyciela" zajmuje centralne miejsce w całym systemie pedagogicznym Marii Grzegorzewskiej. Tylko nauczyciel etyczny, przyjazny i otwarty przygotowuje grunt pod samokształcenie wychowanka, budowę jego osobowości i kształtowanie się ucznia w wolności. Siła moralna nauczyciela, której źródłem jest szacunek i miłość do drugiego człowieka, ma zatem najważniejsze znaczenie w pracy pedagogicznej, gdyż: "bez tej siły przy najlepszych naukowych teoriach pedagogicznych wyniki pracy będą szablonowe, blade, bezduszne, jakby pozbawione dynamizmu w pracy doskonalenia budowy naszej przyszłości.

Zygmunt Mysłakowski: Był przeciwnikiem naturalizmu pedagogicznego. Sens wychowania widział w świecie kultury. Uważał bowiem, „jest to jedyny rodzaj świata, w którym odnajdujemy czy stwarzamy samych siebie; świat najgłębszej tęsknoty, ostatecznej miłości, czułości, świat w którym żyje on, umiera, i odradza się”. Wartości te nie są wcale wynikiem subiektywnych reakcji. Z jednej strony zależą one od wzajemnego ustosunkowania się pewnych przedmiotów i potrzeb, z drugiej są trwałymi regulatorami działania, warunkowanymi pamięcią społeczną grupy. Ich przedmiotowość polega na tym, że stwarzają pewien zakres porozumienia i wspólnoty duchowej.
Proces wychowania musi iść w dwóch kierunkach: po pierwsze - przekazywania kultury, po drugie - wzbudzania i kształcenia zdolności jej rozumienia. Jednostka musi być nie tylko wprowadzona w świat tradycji kulturowej, ale także przygotowania do postawy czynnej, do przekształcania i dalszego rozwijania kultury.

Przedstawiciele pedagogiki powojennej:

Aleksander Kamiński: kontynuował działalność w ZHP. Rozkazem Naczelnictwa z 3 października 1922 mianowany przodownikiem z zaliczeniem służby od sierpnia 1921, rozkazem z 31 czerwca 1924 został mianowany podharcmistrzem. Po zmianie nazw stopni harcerskich (w grudniu 1927) - harcmistrz. Twórca metody zuchowej (harcerskiej metody wychowawczej dla 8 - 11-letnich chłopców) i autor powieści, stanowiących równocześnie podręczniki metodyczne dla instruktorów zuchowych: "Antek Cwaniak" 1932, "Książka wodza zuchów" 1933 i "Krąg rady" 1935.

Bogdan Suchodolski wyróżnia trzy kręgi edukacji kulturalnej:

Określali upowszechnianie kultury jako jej uspołecznienie tj. aktywizowanie społeczności lokalnej, aby każdy włączył się w działalność kulturalną, wykorzystując swój potencjał. w upowszechnianiu kultury widzieli działania mające na celu nasycenia wartościami humanistycznymi cywilizację zdominowaną przez technikę stad upowszechnianie kultury traktowali jako humanizację cywilizacji naukowo -technicznej.

Ryszard Wroczyński: Wroczyński ukazał pedagogikę społeczną przez przeciwstawienie pedagogice tradycyjnej o charakterze intuicyjnym. Znana mu niemiecka pedagogika społeczna była dla niego bodźcem. Ideom przewodnią podręcznika jest podkreślenie, że pedagogika społeczna jest nauką o środowiskowych uwarunkowaniach procesów wychowawczych i problemów wychowania poza szkołą.
Autor kładł nacisk na wychowawczą działalność szkoły i instytucji intencjonalnego środowiska wychowawczego. Zajmował się głównie problematyką z zakresu pedagogiki społecznej, teorii kształcenia ustawicznego, historii myśli pedagogicznej i historii wychowania fizycznego.

Wszędzie tam, gdzie ziemie zostały wyzwolone, rozpoczęto odbudowę systemu szkolnictwa. Naukę realizowano w oparciu o zasady obowiązujące przed wojną. Świadectwo ukończenia klasy musiało być potwierdzone przez 2 nauczycieli.

1944 rok: ukazało się wytyczne do organizacji szkół publicznych, wprowadzono jednoroczną klasę. Został wprowadzony jednakowy program we wszystkich szkołach. Utworzono UMCS (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej)

1945 rok: w Łodzi odbył się zjazd delegatów środowisk oświatowych próbowano opracować reformy szkolnictwa. Uważano, że szkolnictwo powinno być jednolite, powszechne, publiczne i bezpłatne. Powstała propozycja utworzenia systemu 3 klasowego (8 letniego). Nastąpił żywiołowy rozwój oświaty.

1946-47: w 30 miastach w Polsce wprowadzono eksperyment pedagogiczny (wprowadzono 8 klasową szkołę podstawową)

1947-56 rok: rozwój szkolnictwa prywatnego. Powstawały ciągle nowe szkoły prywatne, kurie, szkoły żydowskie. Intensywny rozwój przedszkoli, schronisk młodzieżowych, próba powrotu do okresu międzywojennego. Powstają lokalne samorządy, rozwija się harcerstwo, powstają uniwersytety państwowe i domy kultury. Rozwój polskiego szkolnictwa i oświaty za granicą. Powstaje Instytut literacki i Rozgłośnia Polskiego Radia (Jan Nowak-Jeziorański)

1948: przerwanie eksperymentu pedagogicznego i powrót do systemu 7 lat podstawówki + 4 lat liceum. Czas likwidacji szkolnictwa prywatnego.

1948 rok: powstaje Związek Młodzieży Polskiej (ZMP), powołano organizacje „Służba Polsce”, gromadziła znaczną część młodych ludzi

1956 rok: śmierć Bieruta, protesty robotnicze, Gomułka dochodzi do władzy (1956-1970), poprawia się sytuacja w Polsce. Podczas rządów Gomułki zaczęto przywracać szkolnictwo prywatne i kościelne, szkoły nie uzyskały autonomii. Mówiło się o reformie szkolnictwa, jednak nie podejmowano żadnych działań. Zaczęto usuwać Krzyże z sal lekcyjnych.

1956-58: Szkolnictwo wyższe zostało podporządkowane ministrowi szkolnictwa, podział na: uniwersytety, politechniki, akademie (wojskowe, medyczne, artystyczne, ekonomiczne) i wyższe (pedagogiczne i artystyczne). Umożliwienie wyjazdów za granice.

1961 rok: wprowadzono 3 stopniową reformę do szkoły: I postawowy (8 lat), II średni (4 lata), III zawodowy (2 lata). Powstają technika zawodowe, 2 letnie szkoły pomaturalne (techniczne, medyczne i handlowe)

1962 rok: Wyprowadzono religię ze szkół, była prowadzona w salach katechetycznych przez kościół.

1971 rok: powołanie komitetu ekspertów, mieli przygotować raport o rozwoju edukacji i zrobić plan rozwoju na przyszłość.

1973 rok: zarządzenie o zbiorczych szkołach gmin. Rozpoczęto kształcenie na szeroką skalę dorosłych i dzieci upośledzonych. Kadra była przygotowana do pracy nauczyciela, lepsze wyposażenie szkół.

V.1973 rok: wprowadzony raport - wybrano model dziesięciolatki, nie został w Polsce wprowadzony na stałe (1 rocznik rozpoczął naukę tym systemem) w 82 szkołach wycofano projekt 10cio latki.

1989 rok: wybory czerwcowe, doprowadzenie do reformacji systemu

1990 rok: I wybory samorządowe, budowanie demokracji, religia powróciła do szkół, ustawa „kto może być właścicielem szkół”

1991rok: rozpad związku radzieckiego, odtworzenie szkolnictwa niepublicznego, próba przywrócenia szkół niepaństwowych

1999 rok: sejm przyjął ustawę o reformie ustroju szkolnego : zniesiona 8 klasowa postawów, wprowadzono system trzy stopniowy (6 podstawówki + 3 gimnazjum + 3 liceum). Upowszechnienie szkolnictwa na poziomie średnim.

1.V.2004 rok: ustawa o systemie Bolońskim (dostęp do trzystopniowego systemu kształcenia na poziomie wyższym: licencjat, magister, doktor)

2005 rok: nowa matura.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ściąga z historii wychowania- E. MAłolepszy-AJD
Zajecia 11 - okupacja, pedagogika specjalna, skróty ćwiczeń z historii wychowania
Litak Historia Wychowania
Historia wychowania w rodzinie 8 11 2012
Historia wychowania (2)
Zajecia 4 - oswiecenie, pedagogika specjalna, skróty ćwiczeń z historii wychowania
Historia wychowania na egzamin
zarys historii wychowania
HISTORIA WYCHOWANIA
Historia wychowania średniowiecze, Historia wychowania - wykłady (średniowieczne wychowanie, uniwers
historia wychowania 73-79, 71
Historia wychowania, Grecka mysl edukacyjna, Sofiści
Historia wychowania, Hist sciaga, Archaiczna rodzina rzymska była nie tyle instytucją społeczną, co
Historioa wychowania rzym2, Historioa wychowania - Rzym
Historia wychowania, Średniowiecze, Wychowanie i szkolnictwo . Scholastyka jako nauka średniowieczna
Historia wychowania, HISTORIA WYCHOWANIA-średniowiecze, HISTORIA WYCHOWANIA
Historia wychowania, Powstanie i rozwoj uniwersytetow, Powstanie i rozwój uniwersytetów

więcej podobnych podstron