Systemy polimorficzne. Nowe podejście do teorii poznania.

Ulric Neisser

Teoria 3 systemów (modułów) spostrzeżeniowych:

1. spostrzeganie / działanie bezpośrednie

umożliwia spostrzeganie i skuteczne działanie w najbliższym otoczeniu; odpowiada ujęciu Gibsona (paradygmat ekologiczny)

system pozwalający na spostrzeganie najbliższej sytuacji ekologicznej, w której skład wchodzą: pozycja, ruch i kształt obiektów w otoczeniu oraz pozycja, ruchy i możliwość działania obserwatora.

nie pozwala na kategoryzację

informacja dostępna jest w ekologicznym szyku optycznym, jest oparta na ruchu. Efekt głębi kinetycznej, zakrywanie, wyłanianie się, przepływ optyczny.

dostrzegane już w 4 miesiącu życia: efekt głębi kinetycznej (Kellman - niemowlęta spostrzegają trójwymiarowy kształt obracających się przedmiotów), zakrywanie (Baillargeon - przedmiot znikający za zasłoną), wyłanianie się (Ball, Tronic - chowanie głowy przed wyłaniającym się bodźcem), przepływ optyczny (Bertenthal, Bai - ukierunkowanie ciała do pola przepływu)

spostrzeganie otoczenia i „ja ekologicznego”

wymaga uczenia się związanego z rozwojem fizycznym i zmianami środowiska

wiedza błyskawiczna, nieinferencyjna, poznawczo niedostępna, o charakterze „dół-góra”

mechanizm lokalizacji („gdzie”) związany z tylną korą ciemieniową; system grzbietowy

syndrom Balinta - trudności ze schwyceniem przedmiotu przy zdolności do jego identyfikacji (grzbietowe uszkodzenie korowe); ma charakter ściśle wzrokowy

2. spostrzeganie / wrażliwość interpersonalna

stanowi oparcie dla najbliższych interakcji społecznych; psychologia rozwojowa i społeczna

umożliwia spostrzeganie gestów komunikacyjnych jako społecznie znaczących

uczenie się kulturowe

opiera się na informacji będącej wynikiem ruchu: przemieszczanie się dwóch obserwatorów/aktorów względem siebie

spostrzeganie „ja interpersonalnego”

pojawia się w 6-8 tygodniu życia - protokonwersacje z matkami, poszukiwanie i utrzymywanie kontaktu wzrokowego, odpowiadanie dźwiękami na słowa matki, okazywanie oznak przyjemności, gdy interakcja jest kontynuowana [zjawisko pierwotnej intersubiektywności - Trevarthen]

opiera się na wzorcach działania wysoce specyficznych dla gatunku

wywołuje emocje, afekty życiowe

jest oparte na rozpoznaniu tożsamości lub przynależności grupowej partnera

związane z układem limbicznym

3. reprezentacja / rozpoznanie

pozwala na identyfikację i adekwatne reagowanie na znane obiekty i sytuacje; procesy przetwarzania informacji, sztuczna inteligencja

koncepcja rozproszonych sieci równoległych (Rumelhart, McClelland)

jest zawsze związane z przeszłością

opiera się na cechach powierzchniowych (fizycznych)

najefektywniej zachodzi w warunkach statycznych

jego podstawą mogą być niezależne od siebie informacje; każda nowa informacja może potwierdzać hipotezę lub jej zaprzeczać; zawsze istnieje możliwość pomyłki; informacje służące rozpoznaniu są jedynie empiryczne

trudno ulega adaptacji

mechanizm identyfikacji („co”) związany z korą podskroniową; system brzuszny

agnozje - trudności z rozpoznawaniem (uszkodzenie kory skroniowej), mogą dotyczyć określonych kategorii przedmiotów; mają charakter ściśle wzrokowy

Współpraca między systemami:

Kategoryzacja obiektów na poziomie podstawowym - Eleanor Rosch; kategorie definiowane przez wygląd i funkcje, są naturalne i łatwo się ich nauczyć gdyż informacja je definiująca jest dostarczana przez spostrzeganie bezpośrednie; to czego potrzebuje system identyfikacji znajduje się już w systemie lokalizacji

Cechy niewidoczne - spostrzeganie oparte na istniejących reprezantacjach umysłowych; podstawą jest rozpoznawanie

Język, myślenie pojęciowe, rozumienie teoretyczne

Rozwój - uczenie się słów i pojęć na drodze społecznej („uwspólniona uwaga” Tomasello)

---