WPŁYWY CZESKIE (CZECHIZMY)
RZECZOWNIKI	PRZYMIOTNIKI	CZASOWNIKI	PRZYSŁÓWKI	ZAIMKI	SPÓJNIK
bawełna, cyl `odległość, przepaść', dobrorzeczenie `błogosławieństwo', duchowieństwo, działo huczące, hołota, istota, jedwab, kapalin `szyszak, hełm', kniestwo ` księstwo', knieżę `książę', kropierz `kapa na konia', krotochwila, kuchnia, licemiernik `obłudnik', masarz, nabożeństwo, obchód `zajęcie', popłatek `podatek', sprawiedliwość, straż, szata, tabor `obóz', uczenik `uczeń', Władysław, własność, zakonnik, zbroja kolcza, zwolenik `uczeń, wyznawca'. Tu należą także: wesele za wiesiele i serce za sierce; może i słodkość za rodzimą słodycz.	błahy, hardy, hojny, nieskazitelny, obecny `powszechny', okrutny, rzetelny, śmiertelny, uprzejmy `otwarty, szczery', wesoły (za wiesioły), własny, wierzytelny	dłużyć `deptać, dłożyć', dobrorzeczę `błogosławię', dohadywać się `domyślać się', dufać `zawierzać', hańbić, pożegnać `pobłogosławić', poruczyć, smilić się `uprawiać nierząd'	hnet `wnet', na porząd `po kolei', pak `znów'	jedenkażdy, kolko `ile', odkud, odtamtud, odtud, procz `dlaczego', sem `tu', tehdy `wtedy'	neż `niż'
Do czechizmów można zaliczyć skrócone formy zaimka dzierżawczego: mego, twego, swego itp.

WPŁYWY ŁACIŃSKIE (LATYNIZMY)
Trzy główne grupy realnoznaczeniowych zapożyczeń łacińskich (latynizmów)	Wyrazy, których w obrębie potocznych zasobów słownictwa używa także współczesny Polak, i to albo w tym samym znaczeniu, albo w znaczeniu odmiennym	Wyrazy dziś nieużywane, a właśnie dobie średniopolskiej właściwe
Grupa pierwsza: wyrazy oderwane, stanowiące nazwy urządzeń, instytucji, różnych działań ludzkich, wytworów umysłowej działalności itp. Należą tu oczywiście także wielkie działy słownictwa specjalnego, np. prawniczego, lekarskiego, liturgicznego, geograficznego, matematycznego itp.	abdykować, absolut, aforyzm, akt, apelować, apetyt, aprobować, centrum, decydować, dedykacja, dekret, depozyt, dokument, dialog, dieta, dysponować, edykt, egzekucja, epilog, formuła, kolor, lament, medytować, melancholia, natura, obserwować, okazja, opinia, perswazja, pretekst, pretensja, profanować, proponować, recepta, reformować, reguła, religia, respekt, rezygnacja, satysfakcja, senat, sens, sentencja, skrypt, sukces, termin, traktat	absolwować `rozgrzeszyć', afektować `przesadzać, z usiłowaniem żądać', agenda `zbiór modlitw', akces `przystąpienie', akomodować `dogadzać, przymilać się', delicyje `rozkosz', dystemperować `upijać', ekspens `koszt, wydatek', fawor `łaska, życzliwość', febra `gorączka', fortuna `szczęście, los', impensa `wydatki', interdykt `klątwa', konsens `zadowolenie', mores `obyczaje, maniery', ominować `źle wróżyć', womitować `wymiotować'
Grupa druga: nazwy osób od ich zawodu, działalności itp.	akademik, aktor, architekt, ekonom, fizyk, kapelan, medyk, patron, polityk, profesor, rektor	adwersarz `przeciwnik', anatomik `rozbieracz zwierząt', antychryst `przeciwnik Chrystusa, fałszywy Chrystus', bakałarz `nauczyciel', delator `donosiciel', dyscypuł `uczeń', sukcesor `dziedzic, spadkobierca'
Grupa trzecia: nazwy konkretnych wytworów.	ampułka, aparat `ubiór i sprzęt wytworny', biret, cymbał, fosa, kałamarz, kolumna, korona, tron	cytara, forta, frukt, insuła, kamera, pugilares, wirydarz, wikt

	PRZYKŁADY ZAPOŻYCZEŃ		ZAKRES ZAPOŻYCZEŃ
WPŁYWY NIEMIECKIE (niemczyzna)	abrysować `zarysować', abzac `obcas', borgować `pożyczać', brak `wada', bruk, brutka `narzeczona', brytfanna `patelnia', bursztyn, butynek `łup', cło, cukier, cyrkiel, cytryna, czynsz, dach, drukarz, drukować, fałsz, fałszować, farba, fartuch, fest `uciecha', folwark, fortel `podstęp', fryjerz `kochanek, zalotnik', futro, gałgan, gatunek, gmach, grosz, grunt, gwałt, hak, hamować, handel, hebel, hełm, hetman, herszt, jarmark, klamra, klejnot, koszt, kram, kunszt `żart, zabawa', loch, los, malarz, maszt, materac, mordować, muszkiet, pakować, pielgrzym, plaster, prasa, prasować, rachunek, rama, ratować, ratusz, reszta, rota, rura, rynsztok, rysować, sala, smak, smalec, stempel, szabla, sznur, szpital, sztuka, szuflada, szwagier, szyba, szyna, talerz, tama, taniec, winda, wójt, zegar, żagiel, żołd		Rysem znamiennym niemieckich pożyczek był ich mocny związek z życiem praktycznym: handlem, rękodziełem, budownictwem, urządzeniem domów i mieszkań, strojem, wojskowością, zabawkami ludowymi itp.
WPŁYWY WŁOSKIE (italianizmy)	antykamera `przedpokój', antypas `przekąska', austeryja `dom zajezdny', balena `wieloryb', bandera, banda, bandyta, bank, bankiet, bomba, bransoleta, cera `mina, barwa', dzianet `koń', dziardyn `ogród', facyjata `twarz', fraszka, gracyja `wdzięk', karoca `powóz', katafalk, kredyt `ufność', marcypan, maszkara, parapet, pasy `przejścia', pompa `przepych', szpada, tort, tulipan, zbir `oprawca', alamodny `modny', awizować `zawiadamiać', bankietować		Włoszczyzna miała wzięcie głównie „na dworze” i „wśród wytworniejszych Polaków”. Pożyczki włoskie zamykały się przede wszystkim w dziedzinie strojów, klejnotów, muzyki, architektury, tańca, ogrodów, kuchni, służby; także w terminologii wojskowej i bankowej. Miały te italianizmy żywot raczej krótki, z modą pojawiały się i znikały.
WPŁYWY FRANCUSKIE (francuszczyzna, galicyzmy)	aprosz `wykop', awangarda `straż przednia', awantaż `zysk', batalija `bitwa', botynki `buty', dama, debosz `hulanka', fryzyjer, gorset, kadet, madamojzella `panna', parol `słowo zobowiązania', robron `suknia kobieca', szarża `ranga wojskowa'		Galicyzmy dotyczą życia dworskiego, gier, tańców, rozrywek towarzyskich, strojów, urządzenia domowego, budownictwa, kuchni, wojska.
WPŁYWY RUSKIE (rutenizmy)	błaho `słabo', borzobohaty `szybko wzbogacony', car, chwost `ogon', czerep, czereśnia, czupryna, derewnia `wieś', hałas, harmider `hałas', harować `ciężko pracować', hodowla, hołota, hulaka, hultaj, jarmułka, krasa `piękno', krynica `źródło', morda, ohydny `wstrętny', put `droga', rubacha `koszula', rubaszyć się `być w zażyłych stosunkach', serdak `kaftan', sieluszka `wiejska dziewczyna', sobaka `pies', sorom `wstyd', tuman `obłok', zbroja `broń', zezula `kukułka', znachor `wróżbita'		Zapożyczenia ruskie należą do rozmaitych zakresów, ale dwa spośród nich szczególnie się wyróżniają. Jeden - to terminy wojskowo - obozowe; drugi - to wyrazy z mocnym a ujemnym zabarwieniem uczuciowym, którego brak w tej jakości albo stopniu odpowiednikom rodzimym. W miarę wzrostu kulturalnego znaczenia kresów wschodnich niektóre rutenizmy przybierały w języku literackim funkcję stylistyczną i wyrażały właśnie dodatnie zabarwienie uczuciowe, tkliwość, prostotę, sielskość oraz uwydatniały koloryt lokalny.
WPŁYWY TURECKIE	bachmat `koń tatarski', bałyk `ryba', basza `turecki dygnitarz', bazar `targowisko', bisurman(in) `muzułmanin', bohatyr `dzielny szermierz', buhaj `byk', bukłak `drewniana flaszka', buława `odznaka hetmańska', chan `książę tatarski', dzięgi `pieniądze', giaur `niewierny', hajdamak `zbój', haracz `danina', horda/orda `wojsko tatarskie', jasiek `poduszeczka', jasyr `niewola', juki `tłumoki', kajdany `pęta', kaleka `chromy, żebrak', kary `czarny', kołpak `nakrycie głowy', kozak `najemny wojownik', kum `nałożnik', kurdesz `brat', kurhan `mogiła', szarańcza, tapczan `ława, prycza', torba `worek', ułan `szlachcic tatarski', wataha `kupa ludzi'		Stanowią one świadectwo sąsiedztwa geograficznego oraz stosunków politycznych, handlowych, wojennych i kulturalnych z narodami Wschodu: Tatarami i Turkami.
WPŁYWY WĘGIERSKIE		baca `starszy pasterz', ciżmy `buciki', czekan/czakan `kilof', deresz `koń siwawej maści', dobosz `bębniarz', giermek `noszący broń za panem, pachołek', hejnał `jutrzenka', juhas `pasterz', katana `kurtka', korbacz `bicz', orszak `drużyna, poczet', szyszak `hełm'	Dotyczyły one szczególnie dziedziny wojskowej. Stąd pożyczki węgierskie w zakresie ubioru, zbroi, stajni, organizacji wojskowej. Utrzymują się one jako objaw mody przez kilkadziesiąt lat jeszcze w XVII w.

---