28.03.06
WYKŁAD 4
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
Tradycyjne i współczesne formy protekcjonalizmu:
Protekcjonalizm to wybrane instrumenty, narzędzia występujące w handlu międzynarodowym, które chronią interesy narodowe przed konkurencja zagraniczną. Protekcjonalizm był, jest i będzie występował.
Szwajcarski ekonomista Schreiber w latach 90 nazwał protekcjonalizm „ogólnoświatową grą zespołową” (gra zespołowe - ugrupowania regionalne), bo barier między krajami w wymianie międzynarodowej może nie być. Ale protekcjonalizm w aspektach w ramach ugrupowań regionalnych pod koniec XX wieku nabiera takich rozmiarów, że wygrywa zespół mocniejszy.
Zagraniczna polityka ekonomiczna, zwana popularnie handlem (polityka handlowa), jest to działalność państwa w zakresie obrotu zagranicznego, które przez odpowiednie narzędzia czy środki oddziałuje na zmianę poziomu importu i eksportu, strukturę handlu zagranicznego, poprawę relacji cen eksportowo-importowych, w celu uzyskania nadwyżki w bilansie handlowym i płatniczym. Zagraniczna polityka ekonomiczna ma charakter ewolucyjny, gdyż z jednej formy przechodzi w następną metodę zastosowania czy odrzucenia specyficznych instrumentów. Może występować w trzech formach. Była to polityka wolnego handlu, polityka protekcjonalistyczna, polityka neoliberalna.
Polityka wolnego handlu - wolny handel podkreśla konieczność zapewnienia jak największej swobody obrotów zagranicznych przy maksymalnym ograniczeniu rządowej kontroli nad tymi obrotami. Zakłada zniesienie wszelkich ograniczeń i przeszkód dla rozwoju handlu międzynarodowego począwszy od cła, ograniczeń ilościowych, jakościowych, dewizowych, a nawet sztucznych środków popierania eksportu (premie, subwencje eksportowe).
W odróżnieniu od polityki wolnego handlu protekcjonizm opiera się na założeniu, że w międzynarodowych stosunkach gospodarczych nie zawsze występuje zgodność interesów, a wręcz odwrotnie najczęściej są one sprzeczne ze sobą. W takiej sytuacji poszczególne kraje mogą zyskać więcej stosując określone środki polityki handlowej, przez ograniczenie przywozu wybranych towarów do kraju, regulując w ten sposób konkurencję między droższymi wyrobami krajowymi, a tańszymi zagranicznymi. Polityka ta służyła utrzymaniu aktywnego salda bilansu handlowego.
Rozwój polityki wolnego handlu przypadł na lata 1765-1885. W początkowym jego okresie dokonywano powolnej i stopniowej obniżki cen, natomiast pierwsze bardzo szeroko zakrojone ograniczenie cen importowych nastąpiło w 1860 roku, między dwoma najważniejszymi gospodarkami na świecie: Wielką Brytanią i Francją. W 1860 r. zauważono w Europie i USA konieczność zastosowania protekcjonalizmu, aby zapewnić ochronę przemysłom krajowym (wyjątek: Wielka Brytania, która do I wojny światowej utrzymywała politykę wolnego handlu). W okresie międzywojennym szczególnie w okresie wielkiego kryzysu w latach 29-33 zauważono konieczność utrzymania protekcjonalizmu celnego. Ochrona rynku przed konkurencją. Sam Keynes wskazał na pozytywne i negatywne przejawy protekcjonalistyczne, twierdząc, że są to ograniczenia w handlu zagranicznym. Po II wojnie światowej zauważono dążenie do bardzo skutecznej liberalizacji w formie obniżenia narodowych i ponadnarodowych taryf celnych. Idea zyskała na popularności w momencie powołania do życia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali w 1952 roku (EWWiS). Następnie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euratomu, kiedy 6 krajów założycielskich (Francja, Niemcy, Włosi, Belgia, Holandia, Luksemburg) zaczynają się integrować. W 1959 roku równoległa do EWG pojawia się Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (inicjatywa Wielka Brytania). Powstał wówczas pogląd, że powszechna wielostronna obniżka barier celnych powinna przyczyniać się do poprawy krajów integrujących się. Taki pogląd reprezentował również Kennedy (USA), który mając pełnomocnictwo kongresu USA przedstawił GATTOWI (1947 r., układ ogólny w sprawie ceł i taryf celnych) i radzie ministralnej o obniżce taryf celnych. Jego program przewidywał całkowite zniesienie ceł na towary eksportowane przez USA i byłej EUG. W stosunku do pozostałych krajów redukcję o 50%. Plan spotkał się z zainteresowaniem i aprobatą. W 1963 roku odbywa się spotkanie, które przechodzi do historii jako tzw. „runda Kennediego”. Oficjalne rokowania rozpoczęły się 1 maja 1964 roku. Trwały około 5 lat i wniosły największy wkład w liberalizację handlu międzynarodowego. Tendencje do realizacji polityki handlowej nie oznaczały nawrotu do polityki wolnego handlu, lecz osłabienia polityki protekcjonalistycznej. Protekcjonalizm bowiem urósł do takich rozmiarów, że utrudniał funkcjonowanie obrotów towarów między największymi potęgami na świecie (USA, Kanada, Europa Zachodnia). Nowa forma protekcjonalistyczna różniła się od protekcjonalizmu lat 30. Miała charakter selektywny w odróżnieniu od globalnego, regionalny różniący się od narodowego i pozataryfowy w stosunku do tradycyjnego w formie ceł.
Protekcjonalizm selektywny dotyczył tylko wymiany określonych grup towarowych przede wszystkim produktów rolnych i towarów z tradycyjnych grup przemysłowych.
Regionalny dotyczył towarów z ugrupowania pochodzenia regionalnego.
Specyfiką protekcjonalizmu pozataryfowego była eliminacja ograniczeń pozataryfowych.
Na początku lat 70. do gospodarki światowej włącza się zauważalny podmiot gospodarczy - Japonia. Stawia następujący warunek Stanom Zjednoczony: jeżeli do wspomnianych warunków „rundy Kennediego” nie włączy się grupy towarów pochodzących z ich obszarów, Japonia wypowiada wojnę handlową USA. Amerykanie konsultują się z Europą Zachodnią. Jedna i druga strona po zastanowieniu idą na ustępstwa. Dochodzi do trzeciego spotkania w 1973 roku - „runda tokijska”. Rezultatem „rundy tokijskiej” jest liberalizacja towarów japońskich narzędziami nie tylko taryfowymi, ale również wybranymi narzędziami pozataryfowymi. Złagodzenie protekcjonalizmu w latach 70 następuję między trzeba ośrodkami: integrująca się Europa, USA i Japonia. Pozostała część świata to tzw. peryferia i semiperyferia nie objęte liberalizacją. W tym czasie wybucha pierwszy kryzys energetyczny na świecie, ropa naftowa drożeje o 400% na świecie co uderza najbardziej w Japonię. Trzy lata później następuje druga podwyżka. Zmiany ilościowe przechodzą w zmiany jakościowe. Przychodzą lata 80, drożeje na świecie żywność. Dopiero na 13 spotkaniu, tzw. „runda urugwajska”, dochodzą do porozumienia. „Runda urugwajska” rozpoczyna się w latach 90.
Cło - oznacza nakładane przez państwo na towar w momencie przekraczania przez niego granicy określonej opłaty celnej. Bez względu na to kto bezpośrednio ją uiszcza.
Ustawy celne w większości krajów świata nie podawały i nie podają definicji cła. Tylko wprost podają od czego, w jakiej ilości, kiedy będzie ono pobrane.
Wyróżniamy cła:
ustalone w procencie od wartości towarów,
specyficzne ustalane w stosunku od ilości towarów
kombinowane ustalane w stosunku od ilości i wartości.
Podział na cła:
dyskryminacyjne
preferencyjne
Dyskryminacyjne ustala się na poziomie wyższym, które ustala się na poziomie w danym kraju, ich zadaniem jest wymuszenie presji na danym kraju, zmuszenie do jakichś ustępstw. Odwrotnością są preferencyjne - wysokość jest niższa niż cło minimalne w danym kraju.
Made by Sikorka
3