WYKŁAD 3 14.03.2006
Współczesne teorie handlu międzynarodowego, teorie neoczynnikowe- stanowią zupełnie nową konstrukcję teoretyczną, w tym znaczeniu, że nie uwzględnia się w nich oprócz kapitału, pracy a także ziemi, współzależność między tymi trzema elementami, lecz uważa się że są to trzy niejednorodne czynniki; żeby kraj się wyspecjalizował wystarczy że posiada jeden z nich.
Trzy podstawowe teorie neoczynnikowe:
traktuje zasoby naturalne jako trzeci obok pracy i kapitału niezależny czynnik wytwórczy
przy pominięciu zasobów naturalnych uwzględnia niejednorodność tylko dwóch czynników tzn. pracy i kapitału
teoria syntetyczne, traktuje ona zasoby naturalne jako czynnik niezależny, a pozostałe czynniki jako czynniki które pozostają niejednorodne względem siebie; przykład Japonia- tam import ok. 90% a potęga na świecie, bo mają kapitał
Teorie neotechnologiczne- wspólną ich cechą jest eksponowanie postępu technicznego jako czynnika który kształtuje specjalizację i wymianę międzynarodową. W tej grupie na podkreślenie zasługuje kilka podteorii: szczególnie teoria korzyści za skali produkcji i zbytu, teoria luki technologicznej i teoria cyklu życia produktu (4 fazy);
Obie te teorie nie są możliwe czasem do zastosowania we wszystkich gospodarkach, bo współczesna technologia jest kosztowna np. Japonia musiała upłynnić przemysł zbrojeniowy by mieć kapitał
Teoria popytowo- podażowa- większe znaczenie ma podaż niż popyt, dlatego, gdyż producentów jest coraz więcej i na rynku występuje nadprodukcja coraz większa (bo nie sztuką produkt jest wyprodukować ale towar sprzedaż). Wyróżniamy tu: teoria podobieństwa preferencji , teoria zróżnicowania produktów (te teorie wchodzą pod koniec XX w.); teoria handlu wewnatrzgałęziowego która oznacza że jeżeli produkujemy jakiś towar finalny np. auta, to pokrewne branże powinniśmy szanować np. oleje; teoria przewagi z ytułu dysponowanych produktów i czynników wytwórczych.
Podstawowe kategorie handlu zagranicznego:
wielkość eksportu i importu
bilans handlowy i płatniczy
terms of trade (stosunkach dóbr eksportowanych do importowanych)
struktura towarowa eksportu do importu
ceny towarów i usług realizowanych na rynkach światowych
oraz liczne kategorie związane z transakcjami handlowymi
obroty handlu zagranicznego- to suma wartości importu i eksportu w cenach bieżących; informują orientacyjnie o rzeczywistych wpływach i wydatkach, dlatego mają zasadnicze znaczenie na kształtowanie się bilansu handlowego i płatniczego każdego kraju.
Światowy rynek towarowy początkowo stanowił sferę wymiany towarów między wybraną grupą krajów, a odbywała się ona między krajami tzw. Centrum i peryferyjnymi; w latach powojennych na światowym rynku bardzo poważnie wzrosły obroty myślą handlowo- techniczną; informacja patentowa, licencje, informacje i doświadczenia w wyniku wymiany kadry handlowo- technicznej.
Struktura towarową eksportu i importu nazywamy udział różnorodnych dóbr w ogólnej wartości importu i eksportu; w statystyce ekonomicznej struktury te dzieli się na cztery podstawowe grupy:
maszyny , urządzenia i sprzęt o najwyższym nasyceniu technologicznym
paliwa, surowce i materiały niezbędne do produkcji
artykułu rolno- spożywcze
towary konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego
struktura eksportu i importu związana jest ze strukturą produkcji krajowej; oznacza to że wszelkie przeobrażenia w strukturze obrotów zagranicznych dokonują się głownie pod wpływem zmian struktury produkcji krajowej;
zaznaczyć należy jednak, że w każdej gospodarce potrzeby handlu zagranicznego same wywołują i przyspieszają te zmiany; bez oddziaływania zewnętrznego zmiana na rynku wewnętrznym byłaby wręcz niemożliwa; przykład: Niemcy (RFN i NRD), Japonia polityka eksportowa musi być polityką aktywną tzn. powinna wpływać na dostosowanie struktury produkcji krajowej do możliwości eksportu, rozszerzenie i zróżnicowanie asortymentu eksportu jest nie tylko następstwem międzynarodowego podziału pracy lecz koniecznością, która zabezpiecza przed ujemnym działaniem skutkiem wąskiej specjalizacji lub niekorzystnym terms of trade; przykład Polska; efektywność eksportu jest tym większa im wyższy jest w eksporcie udział wyrobów o znacznym stopniu przetwórstwa które nazwiemy o wysokim nasyceniu technologicznym; jest to grupa towarów czy usług która wymaga bardzo dużego nakładu myśli technicznej lub dużego nakładu myśli technicznej, ale pracy wysoko wykwalifikowanej; sprawa najkorzystniejszą jest odpowiedz na pytanie czy wykorzystują wpływy z rozszerzającego się eksportu na zwiększenie przywozu dóbr z zagranicy zawsze dokonuje się wyboru między importem a efektywnością własnej produkcji krajowej; wybór nie może być dyktowany obawa przed nadmiernym udziałem handlu zagranicznego w gospodarce krajowej musi wynikać z dokładnej analizy korzyści międzynarodowych korporacji
wskaźnikiem jest bilans handlowy- jest to zestawienie obrotów towarowych sporządzone zazwyczaj na jeden rok czyli zestawienie wartości eksportu i importu
bilans handlowy jest częścią bilansu płatniczego
eksport > import bilans jest aktywny= dodatni= czynny= saldo dodatnie
eksport< import saldo ujemne = bilans bierny= ujemny = pasywny
jeśli bilans nie wykazuje nadwyżki po żadnej stronie- bilans zrównoważony
Bilans płatniczy:
Przychód Rozchód
I bilans obrotów bieżących
1. wpływy ze sprzedaży towarów 1. płatności za towary importowane
2. wpływy za usługi 2. wydatki na usługi
3.wpływy z turystyki, przekazy niehandlowe 3.wydatki na turystykę, przekazy niehandlowe,
i dochody państwa rozchody państwa
4. wpływy z lokat za granicą 4. wydatki na obsługę kredytów i lokat
zagranicznych
II bilans obrotów kapitałowych
5. Ruch kapitałów długoterminowych 5. ruch kapitałów długo i krótkoterminowych
6. różne wpływy różne wydatki
III bilans dewizowy
7. spadek rezerw walutowych 7. wzrost rezerw walutowych
1,2,3,4 bilans handlowy
Polska ujemny bilans płatniczy