REHABILITACJA PSYCHIATRYCZNA

System skoordynowanych oddziaływań społecznych, psychologicznych, wychowawczych i medycznych umożliwiający chorym psychicznie w miarę samodzielną egzystencję i integrację społeczną. Postępowanie rehabilitacyjne musi być zindywidualizowane, oparte na elastycznym i często długotrwałym programie działania stworzonym w odpowiedzi na sytuację psychospołecznej pacjenta, rodzaj i nasilenie zaburzeń psychicznych oraz przebieg i czas choroby.

Rehabilitacji psychiatryczna jest trzecim po prewencji pierwotnej i wtórnej stopniem ogólnie przyjętego modelu zapobiegania zaburzeniom psychicznym.

IV podstawowe zakresy kompleksowego programu rehabilitacyjnego:

• rodzinny - adekwatność odgrywanych ról, spoistość wzajemnych stosunków;

• zawodowy - wytrwałość, stałość lub dążenie do wykonywania użytecznego zajęcia i satysfakcja z tego płynąca;

• środowiskowy - analiza kontaktów i związków z innymi ludźmi poza rodziną i pracą;

• osobisty - zainteresowanie i dbałość o własne sprawy

ZASADY REHABILITACJI PSYCHIATRYCZNEJ

1. ZASADA PARTNERSTWA:

• Poszanowanie praw i indywidualności chorego;

• Zdobycie zaufania pacjenta, akceptacji programu i współpracy;

• Podkreślenie korzystnych cech pacjenta ułatwia nawiązanie współpracy (optymizm personelu, wzrost tolerancji na niedostosowane zachowania);

2. ZASADA JASNOŚCI METOD

• Kompleksowe stosowanie leczenia biologicznego i oddziaływań psychoterapeutycznych oraz psychospołecznych;

1. ZASADA OPTYMALNEJ STYMULACJI

• Dla chorych psychicznie szkodliwe są zarówno warunki, które nie dostarczają dostatecznie wielu wrażeń i nie stymulują do działania, jak i te, które powodują nadmiar stymulacji i zmuszają do sprostania zbyt trudnym i licznym zadaniom;

3. ZASADA WIELOSTRONNOŚCI ODDZIAŁYWAŃ

• Konieczność jednoczesnego oddziaływania w różnych sferach życia codziennego;

3. ZASADA STOPNIOWANIA TRUDNOŚCI

• Użycie różnych form pomocy, dostosowanych do zmieniających się możliwości chorego;

• ZASADA POWTARZALNOŚCI ODDZIAŁYWAŃ

• Ze względu na proces chorobowy przebiegający z okresami zaostrzeń, często podczas kolejnego leczenia lub bezpośrednio po, postępowanie rehabilitacyjne trzeba powtarzać od początku;

Rehabilitacja psychiatryczna powinna zacząć się w okresie ostrych objawów choroby i być kontynuowana przez cale życie pacjenta.

Pierwsze działania rehabilitacyjne należy podjąć już na początku choroby lub w trakcie kolejnego zaostrzenia:

• Określenie głównych celów życiowych pacjenta;

• Edukacja pacjenta (choroba, leki, objawy);

• Nawiązanie kontaktów z rodziną;

• Pomoc pacjentowi w wyborze właściwego, odpowiedniego planu dalszej opieki

WCZESNA REHABILITACJA PSYCHIATRYCZNA

Towarzyszy ona intensywnemu i możliwie krótkiemu leczeniu farmakologicznemu.

Obejmuje:

• identyfikację szkodliwych czynników w sytuacji społecznej;

• pomoc psychologiczna udzielaną pacjentowi i jego rodzinie;

• zapobieganie wykluczeniu pacjenta z jego dotychczasowych ról społecznych;

Leczenie stacjonarne w tym okresie powinno być intensywne i jak najkrótsze, aby uniknąć osłabienia więzi społecznych.

Powrót do pracy jest wskazany zaraz po opuszczeniu szpitala.

Ponieważ krótkotrwałe leczenie szpitalne w tym okresie pozwala, co najwyżej na rozpoczęcie psychoterapii, zaleca się kontynuowanie jej w poszpitalnym leczeniu ambulatoryjnym.

Rehabilitacja wczesna powinna być prowadzona do czasu osiągnięcia właściwego poziomu przystosowania społecznego pacjenta.

Często niezbędne jest podjęcie terapii rodzinnej.

PÓZNA REHABILITACJA PSYCHIATRYCZNA

Polega na kształtowaniu motywacji do akceptowanych przez otoczenie zachowań i na wyrabianiu nawyków celowej aktywności i treningu w zbliżonym do zwyczajowych norm sposobie życia.

Ważne jest odtwarzanie i podtrzymywanie umiejętności z zakresu: samoobsługi, dbałości o higienę i estetyczny wygląd, pracy, zajęć rekreacyjnych, umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, opanowywania uciążliwych dla otoczenia objawów choroby.

Kształtowaniu tych umiejętności powinny towarzyszyć podtrzymująca psychoterapia i systematyczne usprawnianie ruchowe

Rehabilitacja późna daje najlepsze efekty, gdy jest prowadzona wśród ludzi zdrowych lub w otoczeniu krócej i lżej chorych, którzy pomagają w tworzeniu środowiska terapeutycznego i dostarczają wzorów zachowań.

Stosuje się: techniki behawioralne, elementy społeczności leczniczej, terapia zajęciowa oraz właściwie zorganizowana ergoterapia.

Rehabilitacja późna musi stanowić proces długotrwały, stałych, wielostronnych i konsekwentnych oddziaływań społecznych. Stosowana jest:

• W przewlekłych zaburzeniach psychicznych;

• Wobec chorych z objawami dekompensacji, którzy wielokrotnie wracają do szpitala;

• U pacjentów od lat przebywających w szpitalu;

• U osób pozbawionych możliwości powrotu do samodzielnego życia;

• U chorych zatrudnionych w spółdzielniach inwalidzkich;

CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE REHABILITACJE PSYCHIATRYCZNĄ:

• Czynniki przedchorobowe: brak wykształcenia, błędy wychowawcze w dzieciństwie, brak nawyków pracy i innych określonych kulturowo zachowań, niedojrzałość emocjonalna, niska inteligencja, inne choroby czy dysfunkcje;

• Objawy psychopatologiczne spowodowane procesem chorobowym szczególnie objawy wytwórcze;

• Objawy wtórne (cechy instytucjonalizmu i reakcje obronne na sam fakt inwalidztwa);

• Niekorzystne reakcje społeczne: stygmatyzacja, wyobcowanie, nieufność, uprzedzenia;

• Niekorzystne reakcje rodzinne: odrzucenie, niechęć do współpracy, przyzwyczajenie do sytuacji, ukrywanie problemu;

Model inwalidztwa spowodowanego zaburzeniami psychicznymi wg Winga:

12. Deficyty pierwotne - wewnętrzne - bezpośrednio wynikające z choroby (np. urojenia, omamy, spadek aktywności).

2. Deficyty wtórne - niebędące właściwością choroby - rezultaty reakcji osób ważnych na chorobę danej osoby (postawa jednostki wobec siebie - brak pewności siebie, niska samoocena);

3. Ograniczenia trzeciego rzędu - zewnętrzne - będące do pewnego stopnia niezależne od choroby (złe warunki mieszkaniowe, bieda, bezrobocie);

INTERWENCJE MAJĄCE NA CELU ZREDUKOWANIE DEFICYTÓW

• Leczenie farmakologiczne - we wczesnym okresie choroby skuteczne wobec objawów, tolerowane z obniżeniem ilości skutków ubocznych, pozwalające na współpracę z pacjentem, u chorych przewlekle, zapewniające stabilną poprawę i współpracę z pacjentem oraz powrót do możliwie normalnego funkcjonowania w rodzinie, społeczeństwie i środowisku zawodowym;

• Terapia zajęciowa - buduje poczucie własnej wartości i użyteczności dzięki ekspresji za pomocą sztuki i rękodzieła oraz aktywności rekreacyjnej;

• Terapia rodzinna;

• Treningi behawioralno - poznawcze w zapobieganiu nawrotom schizofrenii (praca nad współdziałaniem pacjenta w leczeniu);

• Model biopsychospołeczny;

• Modele programów psychoedukacyjnych;

• Trening umiejętności społecznych;

• Terapie wspierające;

• Psychoterapia;

PROGRAMY WSPARCIA SPOŁECZNEGO W CELU ZMINIMALIZOWANIA OGRANICZEŃ

• Ergoterapia i praca w warunkach chronionych;

• Terapia rekreacyjne (w niej turnusy rekreacyjne);

• Społeczności terapeutyczne;

• System wsparcia społecznego (hostele, oddziały nocne, opieka rodzinna, kluby);

• Interwencje kryzysowe;

• Mieszkania chronione (hotele, domy przejściowe, mieszkania grupowe, rodziny zastępcze);

• Odziały dziennego pobytu;

• Poradnie zdrowia psychicznego;

• Dalsza psychoterapia;

---