Wstęp
Schizofrenia stanowi poważne wyzwanie jeśli chodzi o leczenie tej grupy chorych. Przebieg i następstwa choroby sprawiają, że jest jedną z najpoważniejszych i najkosztowniejszych chorób psychicznych, gdyż chorzy wymagają kompleksowego, długotrwałego i zindywidualizowanego leczenia, licznych i długotrwałych hospitalizacji, wszechstronnego wsparcia społecznego oraz świadczeń socjalnych. Choroba uniemożliwia osiąganie celów rozwojowych i stabilizacji życiowej człowieka, często prowadzi do stagnacji społecznej i obniżenia statusu społecznego. Znajduje się na 8 miejscu przyczyn niepełnosprawności chorobowej wśród osób od 15 do 44 lat (...)
Wiele osób dotkniętych chorobą nie jest w stanie podołać wymogom życia poza szpitalem bez terapii i odpowiedniego wsparcia społecznego (...).Jedynie całościowy system opieki nad pacjentem i jego rodziną, z uwzględnieniem wczesnej interwencji oraz ciągłość opieki mogą zapobiec izolacji, wypadaniu z ról społecznych, wykluczeniu ze społeczeństwa tej grupy osób oraz zmniejszyć społeczne koszty choroby. Oddziaływanie psychospołeczne należy ukierunkować głównie na stymulację i podtrzymywanie zdolności i możliwości tkwiących w każdym człowieku poprzez dalszą edukację, zatrudnienie, korzystanie ze zróżnicowanych form opieki w środowisku oraz wsparcie rodziny chorego (...)
Podstawowym założeniem psychiatrii środowiskowej jest ograniczenie liczby i czasu trwania hospitalizacji. Od 1994r. ustawa „ O ochronie zdrowia psychicznego”, zobowiązuje gminy do tworzenia systemu wsparcia społecznego w środowisku domowym dla osób z zaburzeniami psychicznymi w ramach pomocy społecznej i w porozumieniu z zakładami psychiatrycznej opieki zdrowotnej (...).
Niemałą rolę odgrywają akcje na rzecz chorych oraz wsparcie mediów, np.Dzień Solidarności z osobami chorymi na schizofrenię, który od kilku lat organizuje Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, lub imprezy o wspólnej nazwie „Schizofrenia - otwórzcie drzwi”. Takie akcje przybliżają społeczeństwu problematykę chorych na schizofrenię (...).
Rozwój opieki środowiskowej i dążenie do realizacji zadań lecznictwa otwartego zostały uznane za najważniejsze postępowanie w terapii schizofrenii dające pozytywne efekty w poprawie stanu zdrowia osób chorych (...).
Schizofrenia - podstawowe informacje
Definicja schizofrenii
Schizofrenia jest chorobą o zróżnicowanym obrazie i różnorodnym przebiegu klinicznym.. Na charakterystyczny obraz dezintegracji psychicznej składają się różne objawy takie jak: deficyt (np. w postaci alogii, apatii, abulii) i dezorganizacja czynności psychicznych (tzn. różne dysfunkcje i niedostosowanie czynności poznawczych i uczuciowo-motywacyjnych) oraz zniekształcenie oceny rzeczywistości (np. w postaci urojeń omamów). (...)
Choroba ma charakter przewlekłej, przejawia się tendencją do nawrotów i utrwalania się zaburzeń, często prowadząca do stylu życia z cechami wycofania się, biernością, ograniczeniem wyrażania emocji, zainteresowań i potrzeb, czego następstwem jest dezadaptacja życiowa, obejmująca somatyczne (od braku troski o zdrowie po zagrażające życiu stany somatyczne lub zamachy samobójcze), osobowe (od łagodnej depersonalizacji po głębokie stany zmiany tożsamości) oraz społeczne aspekty przystosowania się chorego (od deficytów w zakresie umiejętności społecznych po całkowitą utratę zdolności odgrywania ról społecznych oraz zależność od innych osób i instytucji) (...)
Dla schizofrenii charakterystyczne są dwa objawy osiowe: autyzm i rozszczepienie. (...).
Epidemiologia
Schizofrenię rozpoznaje się w każdej populacji. Współczynnik chorobowości dla osób w przedziale wiekowym od 15 do 54 lat wynosi 5 osób na 1000 w populacji. W Polsce wskaźniki rozpowszechnienia wyniosły: 2,7 w poradniach, 0,81 w szpitalach na 1000 mieszkańców (...). Rozpowszechnienie schizofrenii szacuje się na wyższe w grupach o niższym statusie społeczno-ekonomicznym(...).
Wyniki badań pokazują, że pomimo, iż schizofrenia jest chorobą uwarunkowaną wieloczynnikowo, współczynnik zapadalności wynosi od 0,22 do 0,35 na 1000 osób rocznie. W Polsce wskaźniki zachorowalności wyniosły w poradniach 0,30 w poradniach, w szpitalach 0,14 na 1000 mieszkańców (...).
Śmiertelność wśród chorych na schizofrenię współcześnie szacuje się na około 10%, głównie wskutek samobójstw, co wiąże się z młodym wiekiem, płcią męską, licznymi nawrotami choroby i utratą wiary w pomyślne rokowanie (...).
Czynniki ryzyka
Ryzyko zachorowania w ciągu życia w grupie osób narażonych (wiek 15 -54 lata) wynosi od 0,5 do 1,5%, średnio ok. 1%. Największe w przedziale wiekowym od 25 do 35 roku życia (...).
Ryzyko zachorowania dla osób nie będących w związku małżeńskim waha się od 2,6 do 7,2 w porównaniu z osobami, które w związku małżeńskim żyją (...).
Zauważono także, że częściej osoby chorujące na schizofrenię zostały urodzone w miesiącach zimowych, co tłumaczy się wyższym narażeniem na czynniki infekcyjne w tym okresie. Stanowi to jednak jeden z najsłabszych czynników ryzyka (...).
Etiologia
Przyczyny schizofrenii wciąż pozostają nieznane, mimo coraz bogatszej wiedzy na jej temat, wciąż bardziej są to hipotezy, teorie, czy zwyczajne domniemania. Poszukiwania są bardzo utrudnione brakiem jasnej koncepcji nozologicznej (i odwrotnie) (...).
Czynniki epidemiologiczne
Zapadalność i rozpowszechnienie
Choroba występuje na całym świecie, a zapadalność na nią jest wszędzie bardzo zbliżona. Niektóre odmienności regionalne można wyjaśnić ruchami migracyjnymi zakłócającymi naturalne rozprzestrzenianie się cech gatunkowych w populacji. W okresie systematycznej obserwacji nie zostały zaobserwowane wyraźniejsze wahania wskaźników epidemiologicznych , a te, które zaobserwowano dają się wyjaśnić raczej zmieniającymi się kryteriami diagnostycznymi oraz zmianami organizacji i dostępności opieki psychiatrycznej niż zmianami zapadalności (...).
Występowanie rodzinne i sporadyczne
Pokrewieństwo z osobą chorą zwiększa ryzyko zachorowania, co skłania ku przesłankom genetycznym choroby. Okazuje się jednak, że w przypadku około 80% chorych choroba nie występuje u krewnych I stopni, a w przypadku około 60% - pośród krewnych I i dalszego stopnia. Natomiast obraz zachorowań sporadycznych jest, według niektórych badań , częściej nie paranoidalny, a rokowanie mniej pomyślne (...).
Rola płci i wieku zachorowania
U kobiet początek choroby pojawia się później, niż wynosi przeciętny wiek zachorowań. Niezależnie jednak od płci choroba ujawnia się w okresie wczesnej dojrzałości (w trzeciej dekadzie życia) (...).
Wczesne uszkodzenie mózgu
Za tą teorią przemawiają takie potwierdzenia jak sezonowość urodzeń, więcej u osób urodzonych w miesiącach zimowych, zależność między zachorowalnością a gęstością populacji (wyższa w aglomeracjach), po okresach większych epidemii chorób zakaźnych (zwłaszcza grypy), większa częstość okołoporodowych powikłań położniczych, niektórych anomalii rozwojowych oraz „miękkich” objawów neurologicznych w okresie poprzedzającym zachorowanie, a także większa częstość współwystępowania niektórych rzadkich chorób genetycznych (...).
Problem wymieralności
Zapadalność na schizofrenię nie ulega zmianom, pomimo iż płodność chorych jest mniejsza, a śmiertelność większa niż w populacji (...).
Czynniki społeczno-kulturowe
Czynniki kulturowe wpływają bardziej na rozpowszechnienie i zgłaszalność, niż na zapadalność (...).
Czynniki genetyczne
Ryzyko zachorowania w rodzinie chorego jest 15-krotnie większe niż w populacji ogólnej (...).Przekazywana jest nie sama podatność na schizofrenię, a raczej skłonność do wystąpienia całego ciągu zaburzeń, charakteryzujących się (może częściej niż schizofrenia) trudnościami przystosowania, cechami lub zaburzeniami osobowości, a czasami zaburzeniami z pogranicza schizofrenii, lub też innymi psychozami (...).
Możliwe są również różne mieszane sposoby przekazywania, np. poligeniczny z jednym genem o dominującym znaczeniu. Za najlepiej wyjaśniający wyniki badań populacyjnych uważany jest model poligeniczno-wieloczynnikowy (...).
Czynniki infekcyjne
Istnieją przypuszczenia dotyczące wirusowych przyczyn podłoża schizofrenii. (...).
Czynniki neuromorfologiczne
U 29-80% chorych występują nieprawidłowości neurologiczne stwarzające możliwość rozważań nad morfologicznymi zmianami w obrazie mózgu osób ze schizofrenią. Badania wskazują na występowanie zmian w obrębie układu limbicznego oraz kory skroniowej i czołowej. Charakter tych zmian nie jest postępujący i najprawdopodobniej zapoczątkowany został w okresie rozwojowym mózgu (...).
Objawy
W przebiegu schizofrenii występują najczęściej:
Objawy wytwórcze (pozytywne) (...):
UROJENIA - nieprawidłowe sądy, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości, a których sam nie koryguje mimo oczywistych dowodów o ich błędności (...)
Typowe w schizofrenii to (...):
urojenia nasyłania, odciągania lub rozgłaśniania myśli
urojeniowe spostrzeżenia - błędne wnioskowanie z prawidłowych spostrzeżeń
urojenia oddziaływania (wpływu, owładnięcia) - dotyczące ciała, myśli, uczuć, działań
urojenia innego rodzaju tzw. dziwaczne - o treści całkowicie odbiegającej od realiów, niemożliwej do zaistnienia i nieadekwatnej kulturowo (...).
OMAMY - spostrzeżenia zmysłowe, mają charakter realnych doznań (...)
słuchowe
wzrokowe
smakowe
węchowe (...)
OBJAWY KATATONICZNE (...)
pobudzenie
osłupienie
objawy kataleptyczne
negatywizm (...)
Objawy dezorganizacji psychicznej (...):
DEZORGANIZACJA MYŚLENIA (w postaci nielogiczności, nieskładności i niekomunikatywności)
DEZORGANIZACJA ZACHOWAŃ I REAKCJI EMOCJONALNYCH (...)
Objawy deficytowe (negatywne) (...):
ZUBOŻENIE, OGRANICZENIE, UJEDNOSTAJNIENIE
myślenia i wypowiedzi
reakcji uczuciowych
motywacji i działań (...)
Diagnostyka
Kryteria ogólne
Stwierdzenie typowych objawów klinicznych ujawniających cechy schizofrenicznej dezintegracji, określone za pomocą charakterystycznych objawów lub charakterystycznych cech przebiegu i dynamiki zaburzeń (...)
Jednoczesne nie stwierdzenie istotnych czynników somatogennych takich jak organiczne choroby ośrodkowego układu nerwowego, choroby ogólnoustrojowe, zaburzenia związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych, które mogą ujawniać takie zaburzenia (...)
Pewność rozpoznania potwierdza nawrotowy, przewlekający charakter zaburzenia zwłaszcza utrwalenie się dezintegracji osobowości życiowej i dezadaptacji życiowej (...)
Według S.W. Lewis (...) rozpoznanie choroby tylko na podstawie objawów psychopatologicznych jest niemożliwe. Dlatego znaczenia diagnostyczno nabierają badanie neurologiczne, biochemiczne krwi i moczu oraz w kierunku środków odurzających, serologiczne w kierunku kiły i HIV, poziomy hormonów tarczycy, badanie EEG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, badania chromosomalne (...)