Aborcja farmakologiczna, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium

Aborcja farmakologiczna

Nowoczesne technologie z dziedziny zdrowia reprodukcyjnego

W broszurze:

Czym jest aborcja farmakologiczna

Dlaczego dostęp do aborcji farmakologicznej jest ważny?

Powody dla których kobiety wybierają farmakologiczną metodę przerywania ciąży

Doświadcenia związane z aborcją farmakologiczną w Europie

Regulacje dotyczące aborcji farmakologicznej

Państwa w których aborcja farmakologiczna jest legalna

Rekomendacje Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny i Center for Reproductive Rights

Farmakologiczna metoda przerwania ciąży jest metodą oficjalnie stosowaną w prawie wszystkich krajach Europy Zachodniej. W Polsce aborcja farmakologiczna nie została jednak dotychczas zalegalizowana. Obowiązujące w naszym kraju surowe prawo antyaborcyjne zasadniczo wpływa na stosunek środowiska medycznego do aborcji jako procedury medycznej. Zdaje się usprawiedliwiać niepodejmowanie od dawna żadnych działań na rzecz uczynienia tego zabiegu jak najmniej dolegliwym i stresującym dla kobiet. Tymczasem w krajach rozwiniętych dokonał się w tej dziedzinie ochrony zdrowia kobiet znaczący postęp. Powszechnie stosowane w Polsce łyżeczkowanie, tzw. skrobankę, już dawno zastąpiono tam metodą próżniową, która jest mniej inwazyjna i dogodniejsza dla kobiet, a dopuszczenie do użytku kolejnej metody przerwania ciąży - metody farmakologicznej - dało kobietom dodatkową możliwość wyboru.

Należy podkreślić, że najwyższym priorytetem przy rozwiązywaniu wszelkich problemów zdrowia kobiet musi być ich dobro. Wymagają tego standardy międzynarodowe i zwykła zasada sprawiedliwości społecznej. Dobro kobiet zaś wymaga, by przy świadczeniu usług zdrowotnych uwzględniano najnowsze osiągnięcia medycyny oraz postęp, jaki się dokonał w poszczególnych jej dziedzinach. Dlatego też w Polsce muszą zostać udostępnione wszystkie metody przerwania ciąży. Restrykcyjne prawo w zakresie aborcji nie usprawiedliwia zaniedbań w tym zakresie - aborcja jest przecież legalna w określonych ustawą przypadkach.

Metoda farmakologiczna, polegająca na przerwaniu ciąży za pomocą leku, bywa - ze względu na jej prostotę - stosowana także w krajach, w których nie została zalegalizowana. Z doświadczeń Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny wynika, że tak jest również w Polsce. Brak odpowiedniego przygotowania lekarzy i średniego personelu medycznego oraz niedostatek rzetelnych informacji na temat tej metody mogą zagrozić zdrowiu kobiet.

Przedstawiona publikacja ma na celu wypełnienie luki informacyjnej i sprostowanie mitów dotyczących aborcji farmakologicznej. Kobiety w Polsce, a także lekarki, lekarze, pielęgniarki i położne, mają prawo do pełnej informacji na temat tej metody, zwłaszcza że za jej stosowaniem opowiada się Światowa Organizacja Zdrowia.

Czym jest aborcja farmakologiczna?

Aborcja farmakologiczna jest wczesną, bezpieczną i skuteczną nieinwazyjną metodą przerwania ciąży, i jako taka stanowi alternatywę dla metod chirurgicznych. Aborcja farmakologiczna wymaga użycia dwóch leków. Najczęściej stosowanym trybem postępowania jest podanie doustnej dawki mifepristonu - antyprogestagenu, który powoduje odklejanie się zapłodnionego jaja od wyściółki jamy macicy, i po 36-48 godzinach doustnie lub dopochwowo dawki prostaglandyny - mizoprostolu lub gemeprostu - która wywołuje skurcze macicy i pomaga wydalić zapłodnione jajo. Najpóźniej do 10-14 dni od przyjęcia mifepristonu należy upewnić się, czy nastąpiło całkowite poronienie, gdyż podawane leki mogą spowodować wady rozwojowe płodu. Ta metoda, którą można zastosować zaraz jak tylko ciąża zostanie stwierdzona, jest skuteczna mniej więcej w 95% przypadków aborcji przeprowadzonych do 49 dnia ciąży. W niektórych krajach dopuszcza się jej stosowanie do 63 dnia ciąży. Mifepriston, zatwierdzony po raz pierwszy do farmakologicznego przerwania ciąży we Francji w 1988 roku, jest powszechnie znany pod nazwą firmową RU486.

Farmakologicznej aborcji nie należy mylić z antykoncepcją po sto-sunku (tzw. antykoncepcją doraźną), celem farmakologicznej aborcji jest bowiem przerwanie ciąży, a zadaniem antykoncepcji doraźnej - niedopuszczenie do tego, by do ciąży doszło. Istnieją dwie metody antykoncepcji po stosunku. Bardziej popularna polega na przyjęciu pigułek antykoncepcji doraźnej w dwóch dawkach: pierwszą należy przyjąć do 72 godzin po niezabezpieczonym stosunku, drugą 12 godzin po pierwszej. Druga metoda polega na założeniu wkładki wewnątrzmacicznej z miedzią w ciągu pięciu dni po niezabezpieczonym stosunku. Obie mają na celu opóźnienie lub niedopuszczenie do owulacji albo niedopuszczenie do zapłodnienia lub do implantacji zapłodnionej komórki jajowej w wyściółce jamy macicy.

Źródło:

Mitchell D. Creinin, MD, Medical abortion regimens: Historical context and overview, American Journal of Obstetrics and Gynecology, Vol. 183, No. 2, August 2000, part 2.

Rachel K. Jones and Stanley K. Henshaw, Mifepristone for Early Medical Abortion: Experiences in France, Great Britain and Sweden, Perspectives on Sexual and Reproductive Health, Vol. 34. No. 3, May/June 2002.

Mitchell D. Creinin, MD, Medical abortion regimens: Historical context and overview, American Journal of Obstetrics and Gynecology, Vol. 183, No. 2, August 2000, part 2.

Mifepristone został zarejestrowany jako środek do wczesnej aborcji przeprowadzanej do 63 dnia ciąży w Wielkiej Brytanii i Szwecji. Rachel K. Jones and Stanley K. Henshaw, Mifepristone for Early Medical Abortion: Experiences in France, Great Britain and Sweden, Perspectives on Sexual and Reproductive Health, Vol. 34. No. 3, May/June 2002.

NARAL Foundation, The Difference Between Emergency Contraception (ECPs) and Early Abortion Options (RU 486), available at <http://www.naral.org/mediaresources/fact/pdfs/ru486.pdf> (ostatnio odwiedzona 29 stycznia 2003).

Center for Reproductive Rights, Emergency Contraception: Contraception, Not Abortion: An Analysis of Laws and Policy Around the World, April 2002.

Dlaczego dostęp do aborcji farmakologicznej jest ważny?

Udostępnienie aborcji farmakologicznej wynika z konieczności wspierania i ochrony prawa kobiet do życia, zdrowia i autonomii w sferze rozrodczości, a także prawa do korzystania z postępu nauki. Na skutek zabiegów niebezpiecznej aborcji umiera co roku prawie 80 tysięcy kobiet, a tysiące innych doznają trwałych obrażeń. Udostępnienie kobietom aborcji farmakologicznej poszerza możliwości bezpiecznego przerywania ciąży i przyczynia się do zmniejszenia liczby powikłań i zgonów spowodowanych aborcją. Aborcja farmakologiczna jako bezpieczna metoda przerwania ciąży pozwala ograniczyć zagrożenia zdrowotne związane z prokreacją, na jakie narażone są tysiące kobiet. Stanowi więc ważny element ochrony zdrowia reprodukcyjnego, do którego mają prawo wszystkie kobiety.

Prawo kobiet do dostępu do aborcji farmakologicznej wynika także z ich prawa do korzystania z postępów nauki. Aborcja farmakologiczna jest wynikiem badań medycznych prowadzonych przez dziesięciolecia i zmierzających do opracowania i udoskonalenia bezpiecznej i bardziej akceptowanej przez kobiety alternatywy dla aborcji chirurgicznej, badań, których ogólniejszym celem była poprawa dostępu do opieki zdrowotnej, a tym samym poprawa stanu zdrowia kobiet. Kobiety mają prawo do tego, by móc korzystać z różnych możliwości nowoczesnej opieki zdrowotnej dostępnych dzięki postępowi medycyny.

* Bezpieczeństwo: Część lekarzy nie stosuje niektórych metod aborcji chirurgicznej przed szóstym tygodniem ciąży. Tymczasem aborcję farmakologiczną można zastosować zaraz po stwierdzeniu ciąży, a więc już w pierwszych tygodniach jej trwania. Dzięki dostępności aborcji farmakologicznej można wcześniej, a tym samym bezpieczniej przerwać ciążę.

* Akceptowalność: Aborcja farmakologiczna może być łatwiejsza do zaakceptowania, jeśli kobieta chce uniknąć zabiegu chirurgicznego ze względów zdrowotnych, kulturowych, dla ochrony prywatności lub też dlatego, że jest to dla niej bardziej dogodne.

* Dostępność - Wyniki niektórych badań zdają się wskazy-wać, że aborcja farmakologiczna może poszerzyć grono pracowni-ków medycznych świadczących usługi przerwania ciąży i tym samym poprawić ogólny dostęp kobiet do bezpiecznej aborcji.

Źródło:

Center for Reproductive Law and Policy, Reproductive Rights 2000: Moving Forward 37 (2000).

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, artykuł 15; Patrz również Konwencja praw człowieka i biomedycyny, preambuła.

W USA badania przeprowadzone po zarejestrowaniu Mifepristonu przez Urząd Kontroli Żywności i Leków (FDA), ale przed wprowadzeniem tego leku na rynek wykazały, że dostępność Mifepristonu jako środka przeznaczonego do aborcji zwiększy dostępność usług aborcyjnych w USA, przede wszystkim poprzez zwiększenie liczby lekarzy i placówek zdrowotnych świadczących usługi przerwania ciąży. Bonnie Scott Jones, JD and Simon Heller, JD, Providing Medical Abortion: Legal Issues of Relevance to Providers, note 2, American Medical Women's Association, Inc., June 2000.

Powody, dla których kobiety wybierają farmakologiczną metodę przerywania ciąży

* Można ją zastosować zaraz po stwierdzeniu ciąży,

* Nie jest inwazyjna, nie wymaga zabiegu chirurgicznego,

* Nie wymaga znieczulenia,

* Skutki niepożądane, poza krwawieniem, są zazwyczaj krótkotrwałe,

* Nie wiąże się z ryzykiem zakażenia ani uszkodzenia układu rozrodczego,

* Daje poczucie większej prywatności,

* Niektóre kobiety czują, że daje im większą kontrolę nad własnym ciałem niż inne metody.

Źródło:

Population Council, Fact Sheet, Mifepristone-Misoprostol Medical Abortion.

Doświadczenia związane z aborcją farmakologiczną w Europie

Mifepriston został zarejestrowany jako środek do aborcji farmakologicznej w większości państw Europy, w tym w Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Luksemburgu, Niemczech, Norwegii, Szwajcarii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Chociaż kraje te różnią się między sobą ustawodawstwem dotyczącym przerywania ciąży - Szwecja na przykład dopuszcza aborcję na życzenie kobiety, podczas gdy Hiszpania nie zezwala na aborcję z przyczyn społecznych wszystkie zalegalizowały aborcję farmakologiczną, co wynika z tego samego dążenia do poszerzenia możliwości wyboru o metodę bezpieczną i o udowodnionej skuteczności.

Badania wśród kobiet i lekarzy we Francji, Szwecji i Wielkiej Brytanii, gdzie aborcja farmakologiczna za pomocą mifepristonu jest legalna od ponad dziesięciu lat, dostarczyły wystarczających dowodów, że jest to metoda bezpieczna, skuteczna i akceptowana przez kobiety:

* W krajach, w których dopuszczono stosowanie aborcji farmakologicznej za pomocą mifepristonu, coraz częściej korzysta się z tej metody. Według ostatnich szacunków, w każdym z tych krajów ponad połowa wszystkich aborcji dokonanych w dopusz-czalnym dla tej metody terminie została wywołana farma-kologicznie - 56% we Francji, 61% w Szkocji i 51% w Szwecji.

* Od czasu wprowadzenia mifepristonu kobiety, które chcą przerwać ciążę, poddają się aborcji we wcześniejszym jej okresie. Im wcześniej przeprowadzona zostanie aborcja, tym mniejsze jest ryzyko ewentualnych powikłań. We Francji, gdzie kobiety mają możliwość skorzystania z aborcji farmakologicznej do siódmego tygodnia ciąży, udział aborcji wykonanych w tym stadium ciąży wzrósł z 12% w 1987 roku do 20% w 1997 roku.18 W Szkocji, gdzie kobiety mogą poddać się aborcji metodą farmakologiczną do 10 tygodnia ciąży, udział wszystkich aborcji dokonywanych w tym okresie wzrósł z 51% w 1990 roku do 67% w 2000 roku. W Szwecji, gdzie aborcję farmakologiczną można stosować do dziewiątego tygodnia ciąży, udział aborcji przeprowadzonych w tym terminie wzrósł z 45% w 1991 roku do 65% w 1999 roku.

* Chociaż przeciwnicy prawa kobiety do wyboru przepo-wiadali, że dostępność aborcji farmakologicznej sprawi, iż więcej kobiet będzie decydowało się na aborcję, statystyki pozwalają sądzić, że przewidywania takie są błędne. We Francji oraz Anglii i Walii wskaźniki aborcji nie zmieniły się od roku poprzedzającego zatwierdzenie mifepristonu do roku, z którego pochodzą ostatnie dostępne dane. W Szwecji wskaźnik aborcji zmniejszył się z aborcji na 1000 kobiet w roku poprzedzającym zatwierdzenie mifepristonu do 18 na 1000 w 1999 roku

* Badania poświęcone ocenie metody farmakologicznej przez pacjentki wykazały, że większość kobiet - często więcej niż 90% - było zadowolonych z metody i w przyszłości wybrałoby ją ponownie, gdyby zaszła taka potrzeba.24 Badania wykazują również, że 57-70% kobiet, mając do wyboru aborcję chirurgiczną i aborcję farmakologiczną, wybiera tę drugą metodę.

Źródło:

Elizabeth Pirruccello Newhall, MD and Beverly Winikoff, MD, MPH, Abortion with mifepristone and misoprostol: Regimens, efficacy, acceptability and future directions, American Journal of Obstetrics and Gynecology 2000, Vol. 183, No. 2, S44-S53.

Royal College of Obstetricians and Gynecologists, The Care of Women Requesting Induced Abortion, March 2000.

Regulacje dotyczące aborcji farmakologicznej

W wielu krajach aborcję farmakologiczną traktuje się zazwyczaj pod względem prawnym jak jedną z metod przerwania ciąży. W związku z tym dotyczą jej te same regulacje prawne, jakie odnoszą się do aborcji chirurgicznej. Regulacje dotyczące medycznych aspektów aborcji farmakologicznej określają na ogół, jakie placówki mają prawo świadczyć te usługi i kto z personelu medycznego jest uprawniony do przepisywania i wydawania leków.

Niektóre kraje, stosownie do obowiązujących w nich regulacji prawnych dotyczących aborcji, wymagają od kobiety skorzystania z obowiązkowej porady lub obligatoryjnego okresu oczekiwania między zgłoszeniem się na zabieg a podaniem mifepristonu. Ponieważ aborcja farmakologiczna jest bezpieczna i skuteczna w pierwszych kilku tygodniach ciąży, opóźnienia spowodowane tego typu ograniczeniami mogą zmniejszyć liczbę kobiet spełniających warunki niezbędne do skorzystania z tej metody. Na przykład we Francji kobieta musi odczekać siedem dni, zanim będzie mogła skorzystać z aborcji -- chirurgicznej lub farmakologicznej.

W państwach europejskich dopuszczających stosowanie aborcji farmakologicznej normą są takie regulacje, które zezwalają na wypisywanie recepty na mifepriston i mizoprostol wyłącznie lekarzom. W praktyce jednak często takie przepisy są interpretowane dość liberalnie. W wielu przypadkach leki wydaje wykwalifikowany personel medyczny średniego szczebla, jak pielęgniarki i położne. W Wielkiej Brytanii na przykład pielęgniarki mogą wydawać leki, jeśli tylko przepisze je lekarz. Podobnie jest w Szwecji - głównym zadaniem lekarza jest ustalenie metodą ultrasonograficzną czasu trwania ciąży oraz udzielenie konsultacji i dalsza obserwacja, za poradnictwo i wydawanie mifepristonu i mizoprostolu odpowiedzialne są zaś położne. Dzięki rozszerzeniu uprawnień do wydawania leków na wykwalifikowany personel medyczny zmniejsza się zależność od lekarza i jego udział w aborcji farmakologicznej, a tym samym obniżają się jej koszty, zwiększa natomiast dostępność i osiągalność dla kobiet.

Kilka krajów stosuje ograniczenia dotyczące rodzaju placówek medycznych upoważnionych do prowadzenia aborcji farmakologicznej, zawężając dostępność metody do szpitali lub klinik przyszpitalnych. Ograniczenia tego typu stosują Austria, Dania, Holandia, Słowacja i Szwecja.We Francji, Niemczech i Wielkiej Brytanii regulacje prawne pozwalają natomiast na prowadzenie aborcji farmakologicznej nie tylko szpitalom publicznym, ale i licencjonowanym prywatnym gabinetom. We Francji prawo dotyczące aborcji farmakologicznej zostało jeszcze bardziej zliberalizowane w lipcu 2001 roku. Dziś zezwala kobietom na samodzielne przyjmowanie w domu prostaglandyny - drugiego z leków dwustopniowej procedury. Ta zmiana pozwoliła zmniejszyć liczbę niezbędnych wizyt u lekarza i uprawniła prywatnych lekarzy do wydawania mizoprostolu poza szpitalem. Doświadczenia kliniczne z innych krajów wykazują, że przeprowadzanie w domu drugiej części zabiegu jest alternatywą bezpieczną i skuteczną, bardziej dogodną i dostępniejszą dla kobiet, lepiej także chroniącą prywatność. W Wielkiej Brytanii Departament Zdrowia rozważa możliwość przyjęcia takiego rozwiązania.

W krajach, w których stosuje się aborcję farmakologiczną, istnieje tendencja do przyjmowania rozwiązań ułatwiających kobietom dostęp do tej metody.

Źródło:

Ipas, Deciding Women's Lives are Worth Saving: Expanding the Role of Midlevel Providers in Safe Abortion Care, Issues in Abortion Care 7, December 2001

Center for Reproductive Rights, Medical Abortion in Europe, presentation at Population Council meeting, Paris, Sept. 30-Oct.1, 2002 (on file with Center for Reproductive Rights).

Law No. 2001-588 of July 4, 2001, concerning the voluntary interruption of pregnancy and contraception, J.O., July 7, 2001, p. 10823. (Ustawa Nr 2001-588 z 4 lipca 2001 roku dotycząca dobrowolnego przerwania ciąży i antykoncepcji)

Medical abortion to be more widely available in the UK, Reproductive Health Matters, Vol. 10, No. 19, May 2002.

Państwa, w których aborcja farmakologiczna jest legalna

Wszystkie kraje Unii Europejskiej z wyjątkiem: Irlandii, Portugalii, Włoch kropa.gif (135 bytes) Chiny kropa.gif (135 bytes) Indie kropa.gif (135 bytes) Izrael kropa.gif (135 bytes) Nowa Zelandia kropa.gif (135 bytes) Norwegia kropa.gif (135 bytes) Południowa Afryka kropa.gif (135 bytes) Rosja kropa.gif (135 bytes) Stany Zjednoczone Ameryki kropa.gif (135 bytes) Szwajcaria kropa.gif (135 bytes) Tajwan kropa.gif (135 bytes) Tunezja kropa.gif (135 bytes) Ukraina

Rekomendacje Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny i Center for Reproductive Rights

Zważywszy na to, że aborcja w określonych przypadkach jest w Polsce legalna, polski system opieki zdrowotnej musi uwzględniać prawo kobiet do korzystania z osiągnięć i postępu medycyny w tym zakresie i zapewniać im dostęp do bezpiecznych i dogodnych dla nich metod przerwania ciąży, włącznie z możliwością dokonania wyboru metody. Rząd polski jest zobowiązany do ochrony tych podstawowych praw człowieka na mocy dokumentów międzynarodowych.

Dlatego rekomendujemy, by:

Władze systemu opieki zdrowotnej podjęły aktywne działania zmierzające do udostępnienia w Polsce wszystkich metod przerwania ciąży akceptowanych przez Światową Organizację Zdrowia, włącznie z metodą farmakologiczną i metodą próżniową.

W tym celu władze medyczne powinny:

- doprowadzić do rejestracji w Polsce mifepristonu, znanego również pod nazwą RU486,

- szkolić i odpowiednio przygotowywać pracowników służby zdrowia do prawidłowego i bezpiecznego stosowania obu metod przerwania ciąży: farmakologicznej i próżniowej,

- zagwarantować kobietom odpowiednią opiekę pozabiegową, obejmującą m.in. dostęp do informacji i środków planowania rodziny, włącznie z antykoncepcją doraźną.