Rozdział II Metodologia badań własnych
Cel badań i problem badawczy
Ważny jest cel przy pisaniu pracy i co się chce dzięki temu celowi osiągnąć.
T.Pilch pisze celem badan jest poznanie umożliwiające działania skuteczne.
Celem mojej pracy jest przedstawienie placówki opieki społecznej, form jej pracy na przykładzie Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu.
Problem badawczy i wynikające z niego problemy szczegółowe są warunkiem podjęcia badań.
Zdaniem M.Łobockiego problemy badawcze są to pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badan naukowych.
Według T.Pilch problem badawczy, czy raczej zespół problemów badawczych wyznacza dalszy proces myślowy w fazie koncepcji. Stanowią podstawę tworzenia hipotez, bo często zabieg budowania hipotez polega na zmianie gramatycznej formy problemu, ze zdania pytającego na twierdzące lub przeczące. Problemy badawcze pośrednio stanowią podstawę do typologii zmiennych zależnych i niezależnych, a także wskaźników do zmiennych. Od problemów także zależy, jakie techniki i narzędzia dobieramy, aby je rozwiązać.
Ab ukazać funkcje i zadania jakie realizuje placówka Dom Pomocy Społecznej w Nowodworze problemem głównym będzie następująca treść:
Jakie są form pomocy społecznej czy socjalnej podejmuje się wobec mieszkańców Domu Pomocy Społecznej Nowodworze.
Z tak sformułowanego problemu głównego można wyodrębnić następujące problemy szczegółowe:
Jakie są formy pomocy społecznej i socjalnej podejmuje się wobec mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu?
Jakie są funkcje i zadania placówki?
Jak przedstawia się zakres opieki zdrowotnej podejmowanej wobec mieszkańców?
Jaki jest zakres pomocy materialnej podejmowane wobec mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu?
Jakie formy terapii podejmowane są wobec mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu?
Jaki jest udział rodziny w podejmowanych działaniach terapeutycznych wobec mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu?
Jaka jest skuteczność podejmowanych form wsparcia i pomocy społecznej w opinii badanych osób?
Hipotezy
T. Kotarbiński uważa, iż przez hipotezę rozumie się na ogół w metodologii takie przypuszczenie dotyczące zachodzenia pewnych zjawisk lub zależności miedzy nimi, które pozwala wyjaśnić jakiś niewytłumaczony dotąd zespół faktów będących dotąd problemem.
M.Łobocki pisze hipotezy robocze są oczekiwanymi przez badacza wynikami planowanych badan.
Regulamin i statut placówki pozwala postawić następujące hipotezy badawcze.
Hipoteza główna w niniejszej pracy brzmi tak:
Można sądzić iż mieszkańcy Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu maja możliwość skorzystania z oferowanej pomocy.
Hipotezy szczegółowe są odpowiedzią na pytania postawione przez problemy szczegółowe.
Mieszkańcy aktywnie odpowiadają na oferowane możliwości pomocy i z nich korzystają.
Mieszkańcy otrzymują opiekę zdrowotna, internistyczna i psychiatryczną.
Mieszkańcy posiadają dobre warunki materialno-bytowe w codziennym funkcjonowaniu.
Wobec mieszkańców stosowane sa rożne formy terapii zajęciowej oraz aktywizacji ruchowej.
Rodzina mieszkańców jest włączona w proces terapeutyczny poprzez stały kontakt i współpracę z personelem opiekuńczo -terapeutycznym.
Zmienne i wskaźniki
Zmienne i wskaźniki sa próba uszczegółowienia problemów badawczych i hipotez roboczych. Stanowią istotny fundament w prowadzonych badaniach czyniąc je możliwymi.
Z. Skorny pisze, iż zmienna to pewna kategoria zjawisk, których wielkość, intensywność, częstość występowania może ulęgać zmianą zależnie od rożnych okoliczności.
Wyróżniamy zmienne:
Zmienne zależne,
Zmienne niezależne,
Zmienne pośredniczące.
Zmienna zależna to zmienna której zmiany są skutkiem oddziaływania jednej lub więcej jakichś zmiennych niezależnych lub pośredniczących.
Zmienna niezależna to zmienna której zmiany nie zależą od zespołu innych zmiennych występujących w badanym zbiorze.
Zmienna pośrednicząca to zmienna, która zwraca uwagę, że istnieją inne ważne przyczyny nieuwzględnione w badaniach, a umożliwiające dodatkowe wyjaśnienie zależności między badanymi zmiennymi. (np. stan zdrowia)
Zmienna zależna:
socjalne formy aktywności placówki Domu Pomocy Społecznej Nowodworzu
Zmienna niezależna:
kadra zatrudniona w placówce
warunki materialne placówki
Wskaźniki określa się przed przystąpieniem do badań.
Wskaźniki to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością ,bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje.
Typy wskaźników:
Wskaźniki empiryczne
Wskaźniki definicyjne
Wskaźniki inferencyjne
Wskaźnik empiryczny jest tezą empiryczną rozstrzygalną na drodze obserwowalnej.
Wskaźnik definicyjny występuje kiedy dobór wskaźnika jest zarazem zdefiniowaniem pewnego terminu, ustaleniem jego znaczenia”.
Wskaźnik inferencyjny występuje kiedy z zajścia pewnego zjawiska obserwowalnego ingeruje się zajście pewnego zjawiska nieobserwowalnego wprawdzie, ale posiadającego dla nas znaczenie niezależnie od wskaźnika.
Tabela 1 Zmienne i ich wskaźniki
Zmienne ----------------
Niezależna
Niezależne
----------------
Zależna |
Badania zmiennej -----------------
Kadra zatrudniona w placówce
-----------------
Warunki materialne placówki
-----------------
Socjalne formy aktywności placówki
|
Wskaźnik zmiennej ---------------------------------- Wiek:
Płeć:
Wykształcenie:
Status zawodowy:
Zakres obowiązków:
--------------------------------- Warunki:
Wiek mieszkańców:
Pleć:
Rodzaj dysfunkcji mieszkańców:
Formy pomocy materialnej podejmowane wobec mieszkańców:
-------------------------------------
Terapia aktywności społecznej:
Terapia podejmowana wobec mieszkańców:
Ocena podejmowanych form terapii :
|
Metody i techniki badań
Wybrałam metodę monografii pedagogicznej wsparta metoda indywidualnych przypadków, aby przedstawić funkcje i zadania Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu.
T.Pilch uważa, iż metoda badan to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.
M.Łobocki metodę określa jako ogólny system reguł dotyczących organizowania określonej działalności badawczej, to jest szereg operacji poznawczych i praktycznych ,kolejność ich zastosowania ,jak również specjalnych środków i działań kierowanych z góry na założony cel badawczy.
T.Pilch uważa, iż monografia pedagogiczna za taka metodę badań której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej ,prowadzące do gruntowego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych, oraz opracowanie koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.
Metoda indywidualnych przypadków rozumiana przez T.Pilcha, iż jest sposobem badan polegających na analizie jednostkowych losowe ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.
Przedmiotem moich badan jest placówka opieki społecznej czyli Dom Pomocy Społecznej w Nowodworzu 64 na terenie województwa Małopolskiego. Niniejsza praca ma ukazać funkcjonowanie placówki i zadania jakie spełnia w stosunku do zamieszkujących na jej terenie mieszkańców.
Do technik monografii pedagogicznej należą:
analiza dokumentów
technika wywiadu
rozmowa
technika ankiety
T.Pilch pisze, iż badania metoda indywidualnych przypadków posługują się dość nielicznym zestawem technik badawczych. Wynikało głównie ze ścisłego określenia zakresu przedmiotowego metody najbardziej użyteczna technika w przypadku omawianej metody jest wywiad. Znakomicie uzupełnia go obserwacja i analiza dokumentów osobistych niekiedy pomocne być mogą techniki projekcyjne testy.
M.Łobocki uważa, że wywiad i rozmowa to gromadzenie informacji za pomocą pytań, na które odpowiedź uzyskuje się w formie ustnej. Przeprowadzenie rozmowy i wywiadu odbywa się w bezpośrednim i bliskim kontakcie z badanym a zwyczaj z każdym oddzielnie.
Technika wywiadu, rozmowa pomogła mi na dotarcie do informacji, które przyczyniły się wglądu w różne sfery funkcjonowania Domu Pomocy Społecznej jako placówki pomocy społecznej.
T.Pilch pisze, że zagłębianie się i badanie dokumentów i materiałów jest technika badawcza służąca do gromadzenia wstępnych, opisowych także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym.
M.Łobocki uważa, iż analiza dokumentów polega na uporządkowaniu i interpretacji zawartych w nich treści pod katem problemu (celu) badawczego lub także hipotezy roboczej.
Charakterystyczna jej cecha jest to, że dotyczy ona w dużej mierze nie tylko materiału otrzymanego w procesie zainicjowanych specjalnie badan, lecz także w wyniku działań nie związanych bezpośrednio z podejmowanym procesem badawczym.
Posługując się analiza dokumentów przeanalizowałam dokumentacje placówki Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu. Aby móc, poznać wydolność organizacyjna, placówki. Funkcje i zadania jakie spełnia jako placówka opieki społecznej. Jak świadczy usługi na rzecz mieszkańców. Udostępniona dokumentacja posłużyła mi do zgłębienia problemu. Do zbadanej dokumentacji Domu Pomocy Społecznej Nowodworzu należało:
Statut Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu,
Regulamin Organizacyjny Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu,
Ustawa z dnia 12marzec 2004r., o pomocy społecznej,
Ustawa o zmianie ustawy o pomocy społecznej z dnia 19.03.2007r.,
Rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z dnia 15.09.2000r., w sprawie domów pomocy społecznej,
Rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z dnia 15.09.2005r., w sprawie domów pomocy społecznej,
Uchwała o ochronie zdrowia psychicznego z dnia z dnia 19.08. 1994r.,
Zmiana ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 13.08. 2005r.,
Zakres obowiązków pracowników Domu Pomocy w Nowodworzu,
Akta osobowe mieszkańców,
Indywidualne plany wsparcia,
Plany ramowe,
Raporty.
W niniejszej pracy wykorzystałam technikę ankiety.
T.Pilch uważa, iż ankieta zatem, jest technika gromadzenia informacji polegającą na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.
M.Łobocki pisze, iż przez ankietę i kwestionariusz będę rozumiał dwie odmiany tej samej niejako techniki badawczej, mianowicie techniki wypytywania w formie pisemnej, w przeciwieństwie do techniki mówionej, jaka jest metoda rozmowy lub wywiadu.
Wybór techniki ankiety przyczyniło się do zapoznania się opinią pracowników. Zgłębienie materiałów ukazującymi zadania placówki. Również pozwoliło mi na poznanie potrzeb, opinii, poglądów, zainteresowań mieszkańców w rożnych sferach życia funkcjonowania na terenie placówki.
Zwróciłam się do mieszkańców o uważne przeczytanie kwestionariusza ankiety i wpisanie poprawnych odpowiedzi.
Charakterystyka terenu badań
Badania zostały przeprowadzone w Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu. Nowodworze 64, 33-112 Tarnowiec. Oficjalne otwarcie placówki odbyło się 18 grudnia 2003 roku.
Placówka przeznaczona jest dla 100 osób zarówno kobiet jak i mężczyzn. Mieszkańców przebywa obecnie 93 osoby w tym 70 osob z przewlekłymi zaburzeniami psychicznymi oraz 23 osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Placówka ta działa na podstawie:
Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.).
Ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.).
Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osob niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.).
Ustawy z dnia 23 stycznia 2003r., o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 45, poz. 391).
Ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000r., Nr 98, poz.10 71 z późn. zm.).
Ustawy z dnia 5 czerwca 1998r., o samorządzie powiatowym (t.j.Dz.U.z2001r., Nr 142, poz.1592 z późn. zm.).
Ustawy z dnia 30 czerwca 2005r., o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2002r., Nr 249, poz.2104 z późn. zm.).
Ustawy z dnia 29 września 1994r., o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002r., Nr 76, poz.694 z późn. zm.).
Ustawy z dnia 29 stycznia 2004r., o Prawo zamówień publicznych (Dz.U. Nr 19, poz.177 z późn. zm.)
Innych aktów prawnych Statutu.
Dom Pomocy Społecznej w Nowodworzu zlokalizowany jest w nowoczesnym, dwupiętrowym budynku zaprojektowanym z myślą o świadczeniu usług dla osób z upośledzeniem umysłowym i z zaburzeniami psychicznymi.
Podstawowym zadaniem placówki jest zapewnienie kompleksowej całodobowej opieki swoim mieszkańcom oraz stworzenie im optymalnych warunków do zaspakajania niezbędnych potrzeb bytowych, społecznych oraz religijnych. Na terenie placówki zatrudniony w każdym dziale jest wykwalifikowany personel. Który dba o zapewnienie mieszkańcom godnego i satysfakcjonującego życia. W atmosferze szacunku i zrozumienia. Placówka położona jest w malowniczej okolicy z dala od zgiełku. Otoczona pasmem zieleni wśród dębowych drzew. znajduje się również tam staw, który jest zarybiony cieszy oko swym widokiem. Dla bezpieczeństwa ogrodzony. Porozstawiane ławki wśród drzew chronią przed upałem a położona kostka brukowa ułatwia dostęp do nich.
Oddalone w tyle budynku znajduje się boisko do piłki nożnej, piłki ręcznej i koszykówki. Budynek został wybudowany stosunkowo nie dawno wiec spełnia wszystkie normy i standardy a mimo to nadal udoskonalany. Budynek pozbawiony jest barier architektonicznych, przy głównym wejściu znajduje się podjazd dla wózków inwalidzkich. Wyposażony jest również w 2 windy przystosowane do przewozu osób niepełnosprawnych. Zapewniając tym coraz bardziej komfortowe warunki mieszkaniowe dla przebywających tam mieszkańców. Na terenie budynku znajdują się 4 oddziały .każdy z nich jest wyposażony w: pokoje 3, 2 i 1 - osobowe. Przy pokojach znajduje się łazienka i toaleta. Dodatkowo oddział wyposażony jest w: duża łazienkę i pralnie. Przestronny, duży, słoneczny pokój dzienny wyposażony jest w sofy i sprzęt rtv. Do dyspozycji mieszkańców jest kuchnia oddziałowa ze sprzętem agd .
Dodatkowo na terenie budynku znajduje się kaplica, pokoje gościnne, kuchnia, jadalnia, gabinet zabiegowo - pielęgniarski gabinet rehabilitacji. Dwie duże świetlice terapeutyczne, w których zajęcia są dostosowane do zainteresowań i potrzeb mieszkańców. Ponadto na terenie budynku znajduje się pracownia plastyczna i rękodzieła ręcznego. Pracownia komputerowa i muzyczna. Mieszkańcy maja możliwość korzystania z zajęć relaksacyjnych w sali doświadczania świata. Również na terenie placówki znajduje się biblioteka wyposażona w ksiązki i czasopisma, gdzie w zaciszu można skorzystać z jej zbiorów. Ważnym czynnikiem jest iż placówka inicjuje i organizuje czynny udział w imprezach kulturalno - oświatowych. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom i sugestią mieszkańców. Przerznie działa Rada Mieszkańców, zespół muzyczny „Nowodworzanie” oraz grupa teatralna „bbbbbb”
Charakterystyka badanej grupy
Kwestionariusz ankiety wypełniła grupa mieszkańców z zaburzeniami psychicznymi i z niepełnosprawnością intelektualna. Grupa mieszka na terenie Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu. Mieszkańcy chętnie współpracowali. Ankieta nie sprawiła trudności. Zdaniem mieszkańców była czytelna i zrozumiała. Baniem objęłam czterdziesto sześciu osobowa grupę koedukacyjna.
Rozdział III Analiza wyników badań własnych
Dom Pomocy Społecznej w Nowodworzu dla mieszkańców zamieszkujących na jego terenie to nie tylko placówka opieki społecznej to dla wielu mieszkańców jedyny dom jaki znają i posiadają. Dom, który świadczy usługi w zakresie zaspakajania potrzeb opiekuńczych, wspomagających, bytowych. Pobyt w Domu Pomocy Społecznej ma służyć mieszkańcom, ich zdrowiu fizycznemu i psychicznemu. Celem moich badan jest uzyskanie informacji na temat świadczonych przez placówkę usług. Tak aby móc znowelizować dotychczasowe poczynania w stosunku do mieszkańców, aby pobyt w tej placówce stał się powodem do zadowolenia dla nich samych jak również grupy zawodowej pracującej z mieszkańcami dla mieszkańców.
Kwestionariusz ankiety
Wiek
20-30 lat
31-40 lat
41-50 lat
51-69 lat
Płeć
kobieta
mężczyzna
Jak długo Pan/Pani mieszka w Domu Pomocy Społecznej
w Nowodworzu?
0-1 lat
1-2 lat
2-3 lat
3-4 lat
Mieszka Pan/Pani w:
1 osobowym pokoju
2 osobowym pokoju
3 osobowym pokoju
Czy zamieszkiwany przez Pana/Panią pokój jest wyposażony:
w łazienkę
w toaletę
Czy ogólne warunki mieszkaniowe panujące na terenie DPS -u spełniają Pana/Pani oczekiwania?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy posiłki serwowane na jadalni DPS-u odpowiadają Pana/Pani zapotrzebowaniu?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy opieka świadczona przez personel opiekuńczy pracujący na terenie dps-u jest dla Pana/Pani wystarczająca?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy sprawowana opieka medyczna ze strony personelu medycznego pracującego na terenie dps-u dla Pana/Pani jest zapewniona
w wystarczającym stopniu?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy świadczona ze strony lekarza psychiatry opieka Pana/Pani jest na zadawalającym poziomie?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy opiekę świadczoną ze strony lekarza internisty spełnia Pana/Pani oczekiwania?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy korzysta Pan /Pani z gabinetu rehabilitacyjnego?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy Pan /Pani ma możliwość korzystania z dostępnych form i metod terapii zajęciowej?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy proponowane zajęcia terapeutyczne dostosowane są do Pana/Pani zainteresowań?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy bierze Pan/Pani udział w warsztatach teatralnych na terenie DPS-u?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy korzysta Pan /Pani z proponowanych zajęć w pracowni muzycznej?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy uczęszcza Pan /Pani do pracowni plastyczno -artystycznej?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Uczestniczy Pan /Pani w pracach rady mieszkańców?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Mając bibliotekę na terenie DPS-u czy korzysta Pan /Pani z jej księgozbioru?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy uczęszcza Pan /Pani do Sali Doświadczania Świata?
zawsze
czasami
rzadko
Czy uczestniczy Pan /Pani w imprezach okolicznościowych organizowanych na terenie DPS-u?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Korzysta Pan /Pani z wycieczek organizowanych dla mieszkańców DPS-u?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Wyjeżdża Pan /Pani na turnusy rehabilitacyjne?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Bierze Pan/Pani udział w spotkaniach integracyjnych organizowanych na terenie innych DPS-ów?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Czy Pan/Pani ma możliwość na terenie DPS -u wykonywania praktyk religijnych zgodnie z wyznaniem?
zawsze
czasami
rzadko
nigdy
Bibliografia
Regulamin Organizacyjny Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu.
Statut Domu Pomocy Społecznej w Nowodworzu.
Ustawa z dnia 12 marzec 2004r., o pomocy społecznej.
Ustawa o zmianie ustawy o pomocy społecznej z dnia 19.03.2007r.
Rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z dnia 15.09.2000r., w sprawie domów pomocy społecznej.
Rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z dnia 15.09.2005r., w sprawie domów pomocy społecznej.
Uchwała o ochronie zdrowia psychicznego z dnia z dnia 19.08.1994r.
Zmiana ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 13.08.2005r.
M.Łobocki- Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2001r.
T.Pilch - Zasady badań pedagogicznych, Wyd. Żak, Warszawa 1995r.
M.Węglińska - Jak pisać pracę magisterską? Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2002r.
T.Pilch: „Zasady badań pedagogicznych”, Wyd. Żak, Warszawa 1995r., s.19.
M.Łobocki; „Wprowadzenie do metodologii badan pedagogicznych”, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2001r., s.103.
T.Pilch: „Zasady badań pedagogicznych” ,Wyd. Żak, Warszawa 1995r., s. 25.
M. Węglińska Jak pisać pracę magisterską? Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2002r., s.19.
Tamże, s. 21.
Tamże, s. 21.
Tamże, s. 21.
T.Pilch: „Zasady badań…, s. 33.
M. Węglińska Jak pisać…, s. 23.
Tamże, s.24.
Tamże, s.25.
T.Pilch: „Zasady badań…, s.42
M.Łobocki: „Wprowadzenie do metodologii…, s
T.Pilch: „Zasady badań…, s. 46
Tamże, s. 48
Tamże, s. 49
M.Łobocki: „Wprowadzenie do metodologii…, s
T.Pilch: „Zasady badań…, s. 88.
M.Łobocki: „Wprowadzenie do metodologii…, s. 241.
T.Pilch: „Zasady badań…, s. 86.
M.Łobocki: „Wprowadzenie do metodologii…, s.269.
1