PROTAGORAS I SOFIŚCI

1. Sofiści
- z zawodu byli nauczycielami i wychowawcami, przygotowującymi do życia publicznego; uczyli
literatury, matematyki, prawa, etyki, itd.
- celem miało być wychowanie głównego przywódcy, najmądrzejszego obywatela
- za naukę pobierali opłaty, więc wiedza nie była dostępna dla wszystkich
- najpierw stanowili elitę umysłową Grecji, później krytykowano uczenie za pieniądze
- słowo „sofista” najpierw oznaczało „uczonego”, potem „pseudouczonego”; a sofistyka była pojmowana
jako rozumowanie, które dla fałszywego stwierdzenia stwarza pozory prawdy

2. Nowy stosunek do nauki
a\ pod względem przedmiotu badań:
- zwrot ku badaniom humanistycznym
- główne przedmioty badań: dialektyka, retoryka, polityka, etyka
- zajmowali się szeroko pojmowaną kulturą
b\ pod względem zadań stawianych nauce:
- nauka podporządkowana celom czysto praktycznym - nie chodzi o to, co prawdziwe, ale o to, co
skuteczne
c\ pod względem metody badań:
- dialektyka jako metoda prowadzenia sporów
- badania prowadzone empirycznie
- nauka ogranicza się do stwierdzania faktów i związków między nimi oraz do przewidywania na ich
podstawie faktów przyszłych

3. Minimalistyczna teoria poznania
- nieufność do wiedzy - wiedza może spełnić tylko minimalne wymagania
- poglądy na poznanie:
-> sensualizm - prawdę poznajemy tylko przy pomocy zmysłów
-> relatywizm - nie ma prawdy powszechnej, prawda dla każdego jest inna
-> praktycyzm - prawda jednego człowieka ma wyższość nad prawdą drugiego o tyle, o ile posiada
większą użyteczność praktyczną
-> konwencjonalizm - to, że pewne prawdy uchodzą za powszechnie obowiązujące, jest wynikiem
umowy
- postrzeżenia są odbiciem rzeczywistości, więc jeśli są względne, to względna musi być sama rzeczywistość
- „człowiek jest miarą wszystkich rzeczy” - najbardziej rozbieżne sądy o rzeczywistości są możliwe i
wszystkie są równie prawdziwe
- Protagoras chciał sprawić, by konwencje odpowiadały wymaganiom rozumu (np. żeby kara nie była
zemstą, lecz odstraszeniem od dalszych przestępstw)

4. Trzy główne tezy estetyki:
- poezja nie wytwarza przedmiotów realnych, lecz tylko je naśladuje (mimesis)
- w umysłach słuchaczy wzbudza iluzję (słysząc o cierpieniu, doznają uczuć takich, jak gdyby to było
prawdziwe cierpienie)
- poezja wyładowuje uczucia ludzi, a to oczyszczenie daje im ulgę i radość

5. Gorgiasz
- manifest starożytnego nihilizmu:
-> Nie ma nic.
-> Nawet gdyby coś było, to byłoby niepoznawalne.
-> Gdyby nawet było poznawalne, to i tak wiedzy o tym nie udałoby się przekazać.

---