Zasadnicze cechy gospodarki rynkowej
1. Gospodarka
W rozumieniu makroekonomicznym można określić ją jako działalność gospodarczą prowadzoną w danym państwie, obejmującą wytwarzanie dóbr i usług, ich podział i konsumpcję.
2. Podstawowe typy systemów ekonomicznych
Gospodarka rynkowa
Gospodarka mieszana
Gospodarka planowa
Gospodarka tradycyjna
3. Gospodarka rynkowa
Jest jednym z głównych rodzajów gospodarek, wyróżnianych ze względu na rodzaj regulacji procesów gospodarczych.
Nazwa gospodarka rynkowa wzięła się od nazwy regulatora i koordynatora procesów gospodarczych, czyli rynku.
4. Rynek
To proces, za pośrednictwem którego nabywcy i sprzedawcy określają cenę towaru będącego przedmiotem obrotu na rynku, wielkość tego obrotu i warunki, na jakich będzie on realizowany. Rynek nie musi być fizycznie rozumianym miejscem.
5. Funkcje rynku
Wycena dóbr,
Źródło informacji,
Warunek racjonalnego wykorzystania zasobów,
Osiąganie stanów równowagi w gospodarce,
Dostosowywanie produkcji do potrzeb.
6. Pojęcie gospodarki rynkowej
Gospodarka rynkowa to system ekonomiczny charakteryzujący się prywatną własnością środków produkcji oraz zaangażowaniem tych środków w działalność gospodarczą zgodnie z interesem właściciela.
Właściciel dąży do maksymalizowania swoich dochodów, więc na jego decyzje wpływa przede wszystkim mechanizm rynkowy. Oznacza to, że podejmuje działalność w tych dziedzinach w których popyt jest niezaspokojony, a ceny pozwalają osiągać zysk.
Cechą charakterystyczną gospodarki rynkowej jest prywatna własność czynników wytwórczych oraz ograniczenie interwencji państwa w działalność podmiotów gospodarczych.
7. Podmioty gospodarki rynkowej
Gospodarstwa domowe,
Przedsiębiorstwa,
Instytucje finansowe
Administracja państwowa,
Władza lokalna
8. Gospodarka rynkowa jest przeciwieństwem gospodarki centralnie kierowanej, w której decyzje co do procesów wytwarzania, wymiany i konsumpcji podejmowane są przez państwo (rząd), a środki produkcji są własnością publiczną.
9. Biorąc pod uwagę sposób funkcjonowania gospodarki rynkowej można przedstawić następujące jej cechy:
środki produkcji stanowią własność prywatną,
(w gospodarce rynkowej czynniki produkcji w zdecydowanej większości są przedmiotem własności prywatnej, własność ta występuje w wielu różnych formach: osób fizycznych, spółek, ale również występuje w niej własność publiczna: państwowa i komunalna oraz własność spółdzielcza, prawo gwarantuje ochronę własności, fakt, że zasoby przedsiębiorstwa są prywatną własnością, wyzwala w ich właścicielach dążenie do jak najlepszego gospodarowania)
swoboda podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej
(osoby fizyczne i jednostki organizacyjne, które podejmują działalność czynią to na własną odpowiedzialność, angażując w tym celu własny majątek i ponosząc związane z tym ryzyko, każdy może podjąć dowolną działalność gospodarczą, jedynym warunkiem jest jej zgodność z prawem)
samodzielność i samofinansowanie się podmiotów gospodarczych
(przedsiębiorstwa samodzielnie podejmują decyzje gospodarcze dążąc do maksymalizacji zysku, racjonalnie wykorzystują czynniki produkcji, pokrywają wydatki z własnych przychodów, mogą też korzystać ze środków zewnętrznych np. kredytów bankowych, nie zmienia to jednak istoty samofinansowania, gdyż środki tego typu zawsze trzeba zwracać wraz z należnymi odsetkami )
uwolniony system cen
(rynek dokonuje wyceny dóbr w zależności od popytu i podaży)
na decyzje dotyczące angażowania i alokacji środków produkcji wpływa mechanizm cen rynkowych ( dążenie do wykorzystywania czynników produkcji w tych dziedzinach, które przynoszą największe zyski),
na rynku występuje konkurencja, co sprzyja interesom konsumentów,
(efektywne działanie mechanizmu rynkowego zakłada istnienie silnej konkurencji między uczestnikami rynku, w praktyce konkurencja ograniczona jest przez takie czynniki jak: procesy monopolizacji gospodarki, niedoskonała informacja, bariery wejścia na rynek)
interwencja państwa w gospodarkę jest ograniczona do minimum
(Rola państwa w gospodarce rynkowej to przede wszystkim ochrona własności prywatnej i stanowienie systemu prawnego sprzyjającego rozwojowi przedsiębiorczości oraz służącego bezpieczeństwu obrotu gospodarczego)
10. Słabości gospodarki rynkowej
występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę, takich jak: duże wahania aktywności gospodarczej, bezrobocie, niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych, inflacja
tendencje do powstawania dużych, nie zawsze akceptowanych społecznie różnic dochodów i majątku, może to prowadzić do powiększania się obszarów ubóstwa i nasilania się innych negatywnych zjawisk społecznych
rozwój cykliczny polegający na przeplataniu się faz dobrej i złej koniunktury gospodarczej