socjologia - instytucjonalizacja, Socjologia ogólna


Wykład 9

PROCES INSTYTUCJONALIZACJI

Problematyka wykładu:

  1. Determinacja strukturalna a morfogeneza

  2. Instytucjonalizacja jako odmiana morfogenezy

  3. Innowacje i innowatorzy

  4. Kariera innowacji

  5. Omijanie i erozja reguł

Wprowadzenie - zarys problemu

Od początku istnienia socjologii jednym z jej centralnych problemów był status rozmaitych bytów ponadjednostkowych:

grup, organizacji, instytucji, kultury

Nieustannie zadawano pytanie o relację jednostki do społeczeństwa

Dwie strony relacji:

Socjologowie klasyczni, będący pod wrażeniem nowo odkrytej domeny rzeczywistości społecznej, skupili swoją uwagę na bytach ponadjednostkowych, całościach społecznych, traktując jednostkę jako epifenomen - uboczny produkt społeczeństwa, niegodny szczególnego zainteresowania

Dopiero później pojawiło się spostrzeżenie, że struktury społeczne nie rodzą się z niczego

Są one efektem działań ludzkich - krystalizującym się, utrwalającym, kumulującym w złożonym procesie morfogenezy

MORFOGENEZA - proces wyłaniania się, artykułowania i utrwalania struktur rozmaitego rodzaju z chaosu działań podejmowanych przez członków społeczeństwa

Niezwykle istotnym aspektem morfogenezy jest

PROCES INSTYTUCJONALIZACJI - wyłanianie się, artykułowanie i utrwalanie struktur normatywnych: reguł społecznych, wzorów, norm i wartości

Dopiero wtedy, gdy oczekiwania społeczne są zinstytucjonalizowane, oddziałują one zwrotnie na ludzkie działania jako ich ograniczające ramy, ale także niezbędne społeczne zasoby, z których ludzie czerpią idee na temat:

  1. Determinacja strukturalna a morfogeneza (wyłanianie się struktur) - dwie perspektywy:

PERSPEKTYWA DURKHEIMOWSKA - badania, w których struktury społeczne traktowane były jako dane (zmienne niezależne, wyjaśniające), a tym, co problematyczne, były ludzkie działania (zmienne zależne, wyjaśniane)

PERSPEKTYWA WEBEROWSKA - nie pytamy, jak ludzie są kształtowani przez struktury, lecz raczej - jak ludzkie działania struktury wytwarzają

Perspektywa durkheimowska (przykłady):

Perspektywa weberowska (przykłady):

Max Weber w swoim klasycznym dziele ,,Etyka protestancka a duch kapitalizmu” pokazał, w jaki sposób rozproszone działania tysięcy przedsiębiorców stworzyły ten ogromnie złożony system organizacyjny z niezmiernie rozbudowaną strukturą, który nazywamy kapitalizmem

Dziś socjologowie określają pytanie o sposób wytwarzania się, wyłaniania się struktur jako problem morfogenezy

  1. Instytucjonalizacja jako odmiana morfogenezy

Morfogeneza może przybierać cztery odmiany, w zależności od tego, jaka struktura lub jaki aspekt struktury jest przedmiotem kształtującego wpływu działań:

Ten ostatni mechanizm został przez socjologów zbadany stosunkowo najlepiej

  1. Innowacje i innowatorzy

Dwie drogi, którymi przebiega proces instytucjonalizacji:

INNOWACJA NORMATYWNA - zainicjowanie nowego sposobu życia, stylu działania, codziennej praktyki, formy wyrażania się itp., które mogą przekształcić się w nowe reguły, wzory, normy czy wartości

ZINSTYTUCJONALIZOWANE OMIJANIE REGUŁ - rozpowszechniona w danej zbiorowości praktyka nieprzestrzegania pewnej normy czy wartości, która dzięki swej powszechności sama staje się regułą

SZEŚĆ TYPÓW PODMIOTÓW INICJUJĄCYCH ZMIANY (inicjatorów zmian)

INNOWACYJNE JEDNOSTKI - znajdzie się tu wynalazca nowej technologii, naukowiec lansujący nową metodę badawczą, prorok religijny formułujący przykazania moralne, artysta narzucający nowy styl, polityk przeprowadzający reformy prawa, dyktator mody lansujący nowy sposób ubierania się, idol młodzieżowy pokazujący się w nowym uczesaniu, przedsiębiorca reorganizujący korporację przemysłową itp.

W tym przypadku predyspozycje i prerogatywy do wprowadzenia innowacji oparte są na indywidualnych, wyróżniających się przymiotach, postrzeganych i uznawanych w dostatecznym stopniu w szerszej zbiorowości lub całym społeczeństwie

Skrajnym przejawem takiego uznania jest charyzma

Zanim jednostka podjąć może pierwszą skuteczną innowację, musi już wcześniej uzyskać pewien poziom popularności, widoczności, uznania w swoim środowisku, opartego na czymś innym niż zdolności innowatorskie (np. na jej wzorowym postępowaniu, wyjątkowej inteligencji, sile charakteru, zdolnościach przywódczych, mocy czynienia cudów itp.)

ROLE INNOWATORSKIE - oczekiwania nowatorstwa, oryginalności, twórczości, związane z pewnymi pozycjami społecznymi: np. uczonego, artysty, pisarza, kompozytora, mędrca, szamana, eksperta, dyktatora itp.

W tym przypadku predyspozycje i prerogatywy do wprowadzenia innowacji normatywnych są wbudowane w strukturę roli społecznej, bez względu na to, kto ją konkretnie wypełnia

Innowacyjność i kreatywność stanowią oczekiwania społeczne, powinności każdego wykonawcy roli, niezależnie od jego indywidualnych przymiotów

ORGANIZACJE INNOWACYJNE - takie, które są powołane specjalnie po to, aby proponować nowatorskie rozwiązania w różnych dziedzinach:

Legislatywy, parlamenty, komisje reform, zespoły badawcze, biura konstrukcyjne, trusty mózgów itp. - innowacja rodzi się jako efekt kooperacji

KRĘGI SPOŁECZNE O CHARAKTERZE NOWATORSKIM - ,,cyganeria'' artystyczna, studenci, muzycy jazzowi, filmowcy, sekty religijne itp.

Najczęściej mają one charakter negatywistyczny - kontrkulturowy, nonkonformistyczny - odrzucają przyjęte w szerszym społeczeństwie zwyczaje, kanony, praktyki dlatego właśnie, że są przyjęte powszechnie

Negacja prowadzi prędzej czy później do zaproponowania i lansowania wzorów czy reguł alternatywnych - nowej obyczajowości, nowego stylu życia, nowego sposobu ubierania się itp.

RUCHY SPOŁECZNE - ukierunkowane są na zmianę norm czy wartości społecznych:

Ruchy młodzieżowe, feministyczne, ekologiczne, religijne, polityczne itp.

ZWYKLI LUDZIE - którzy w swoim codziennym życiu wprowadzają jakiś nowy sposób mówienia, zwracania się do innych, ubierania się, strzyżenia, przyrządzają nowe potrawy, meblują po nowemu mieszkanie, wypełniają wolny czas nową formą rozrywki itp.

PROBLEM: Czy jednostka ,,zanurzona'' w danej strukturze normatywnej, uwikłana w jej nakazy i zakazy, może nagle od nich się uwolnić i podjąć wysiłek zmiany?

Cztery okoliczności decydują o tym:

KARIERA INNOWACJI (pięć etapów)

Filtrowanie ma charakter spontanicznych reakcji społecznych w postaci ignorowania lub omijania nowych regulacji, co doprowadza do tego, że nowe prawo pozostaje w zasadzie ,,martwą literą''.

Może też uformować się spontaniczny ruch społeczny organizujący opór przeciwko narzuconemu prawu i powstrzymujący przed jego przestrzeganiem za pomocą różnorodnych nacisków, presji, bojkotu, a nawet przymusu fizycznego wobec konformistów

Inaczej wygląda przebieg filtrowania innowacji zapoczątkowanych w sferze moralności czy zwyczajów. Funkcje blokujące przejmują wówczas agendy państwowe czy administracyjne (gdy chodzi o innowacje naruszające porządek prawny czy polityczny) lub inne typy organizacji, np. organizacje religijne (gdy chodzi o innowacje obyczajowe naruszające uznany przez Kościół porządek moralny)

Cztery formy dyfuzji:

  1. Upowszechnienie innowacji - wynalazek samochodu zmienił całe życie społeczne XX wieku, telewizja przekształciła kulturę, edukację, rozrywkę, komputer rewolucjonizuje pracę i życie codzienne na przełomie stuleci

  2. Kompensacja - innowacja normatywna wyzwala łańcuch sprzężeń zwrotnych negatywnych, prowadzących do zmniejszenia jej wpływu, ograniczenia zasięgu reperkusji czy nawet całkowitego wyeliminowania i przywrócenia status quo w drodze kontrreformy

  3. Dyspersja - rozproszenie innowacji początkowych, co prowadzi do przypadkowych przekształceń pewnej ograniczonej liczby innych norm, wartości, ról czy instytucji, pozostawiając w efekcie chaotyczną mozaikę niepowiązanych ze sobą reform, w niczym nie naruszających fundamentów dawnej struktury normatywnej (reformy pozorne)

  4. Insulacja - zamrożenie zmiany w jej kształcie początkowym, z powstrzymaniem jakichkolwiek szerszych konsekwencji (np. wprowadzenie nowego munduru wojskowego nie będzie miało większego znaczenia dla reguł postępowania obowiązujących w armii

Gdy innowacja ostatecznie instytucjonalizuje się, odtąd tak właśnie ,,robi się'', tak się komponuje, tak się pisze książki, tak się maluje, tak się uprawia naukę, tak się trzeba ubierać, czesać, wyrażać, do czasu, aż pojawi się nowy innowator, i cały cykl zacznie się od nowa

ZINSTYTUCJONALIZOWANE OMIJANIE REGUŁ - alternatywny wariant procesu instytucjonalizacji (trzy etapy)

  1. Zapoczątkowują go sporadyczne i spontaniczne wykroczenia przeciwko obowiązującym normom (zwyczajowym, obyczajowym, moralnym, prawnym). Ludzie uznają, że pewne normy są, ogólnie biorąc, słuszne, ale z egoistycznych powodów decydują się je naruszyć - naruszenia te jednak starają się zachować w tajemnicy, bo mają poczucie winy, wstydu, albo po prostu boją się społecznych sankcji (kar, potępienia, wyśmiania, banicji towarzyskiej itp.)

  2. Przypadki łamania norm pewnego rodzaju mogą się jednak w społeczeństwie rozpowszechniać, stawać się nagminne. Ci, którym udaje się działać wbrew obowiązującym regułom, nie tylko nie są potępiani, ale stają się nieformalnymi bohaterami: ,,ale cwaniak, nieźle wykiwał fiskusa'' Normy ulegają swoistej erozji, tracą moc regulatora ludzkich działań. Naruszając je nie odczuwamy wyrzutów sumienia czy poczucia wstydu, i łatwo przywołujemy następującą racjonalizację: ,,przecież wszyscy tak robią''

  3. Sprawy mogą jednak pójść jeszcze dalej. To, co do niedawna było ominięciem normy, przez swoją powszechność staje się nową normą, a dokładniej przyzwoleniem, dopuszczalnym standardem zachowania. Pojawia się nowe uzasadnienie : ,,A cóż w tym złego''

Sygnałem tej sytuacji jest to, że naruszenie normy nie wywołuje sankcji społecznych, a co więcej - próby wymierzenia takich sankcji napotykają na społeczny opór

TRZY ODMIANY PROCESU EROZJI REGUŁ

EROZJA NORM - występuje wtedy, gdy pewne normy są od dawna obecne w tradycji, ale niezgodne już z aktualnymi realiami życia (np. stopniowa liberalizacja obyczajów seksualnych)

OPÓR - przeciwko nowym, narzucanym normom uzasadniony odwołaniem się do tradycji, obyczajów i zwyczajów przyjętych w społeczności (np. zakaz walki kogutów w Meksyku czy polowania na lisa w Anglii)

SUBSTYSUCJA NORM - występuje wtedy, gdy dawna norma dalej obowiązuje, ale jakby w utajeniu, bo nie jest na ogół egzekwowana, choć od czasu do czasu szczególnie ostre formy jej naruszania podlegają sankcjom i społecznemu potępieniu

(np. korupcja)



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Socjologia ogolna ppt
socjologia - czas w społeczeństwie, Socjologia ogólna
Notatki ćwiczenia socjologia ogólna
SOCJOLOGIA OGÓLNA
Socjologia ogólna ćwiczenia
Socjologia Ogólna wykłady (2013), dr A Roter
Socjologia ogólna, STUDIA
socjologia- kultura, Socjologia ogólna
SOCJOLOGIA OGÓLNA 10 2012
SOCJOLOGIA OGOLNAall, specjalizacja, zaliczone
Odp do Trosiaka, Stosunki międzynarodowe, Socjologia Ogólna
Socjologia ogólna, psychologia socjologia
SOCJOLOGIA OGÓLNA-konspekty, garlicki kultura polityczna, Erving Goffmann „Człowiek w teatrze
SOCJOLOGIA OGÓLNA-konspekty, 03 31 Garfinkel, Erving Goffmann „Człowiek w teatrze życia codzie
socjologia- jaźń, Socjologia ogólna
wikipedia terroryzm, UKW I, Socjologia ogólna
Terroryzm XXI wieku i jego ewolucja, UKW I, Socjologia ogólna
Socjologia Ogólna wykłady (2011), dr A Roter (1)

więcej podobnych podstron