Montażysta (obrazu i dźwięku) telewizyjno-filmowy

Kod klasyfikacji: 3131

Rozdział klasyfikacji: Rozrywka, rekreacja, turystyka

Klasa klasyfikacji: Radio, telewizja, film

Zadania i czynności

Zawód montażysty telewizyjnego ma charakter twórczo-realizacyjny i polega na tworzeniu przekazu audiowizualnego (filmu lub programu telewizyjnego) poprzez zestawianie odpowiednich ujęć obrazowych i dźwiękowych, ułożenie ich w kolejności wynikającej z zasad narracji lub poprawnej prezentacji, nadaniu odpowiedniego tempa i rytmu opowiadania.

Dla montażysty telewizyjnego tworzywem jest materiał programowy zarejestrowany na nośniku magnetycznym, w postaci liniowej na taśmie magnetycznej lub nieliniowej w pamięci komputera. W przypadku realizacji dzieła na nośniku światłoczułym (taśmie filmowej) materiał jest zarejestrowany liniowo i wymaga mechanicznego cięcia i łączenia, za pomocą odpowiednich sklejarek. Montażysta telewizyjny dokonuje przeglądu materiału roboczego zarejestrowanego w studio lub w warunkach naturalnych, selekcjonując nieprzydatne ze względów programowych lub technicznych fragmenty. Wybiera ujęcia obrazowe i dźwiękowe, funkcjonalne dla wyrażenia treści zawartych w projekcie przygotowanym przez autora programu (dziennikarza, scenarzysty lub reżysera). W przypadku realizacji filmu lub widowiska fabularnego (np. teatru TV) zestawia w kolejności dramaturgicznej poszczególne ujęcia zgodnie z zasadami tworzenia struktur audiowizualnych. W gatunkowo innych realizacjach, zestawia ujęcia zgodnie z zasadami poprawnej prezentacji przebiegu rzeczywistego wydarzenia dziejącego się w studio telewizyjnym lub w rzeczywistości poza studyjnej. Montażysta telewizyjny realizuje równolegle zadania artystyczno-estetyczne i techniczno-technologiczne, za pomocą technicznych urządzeń montażowych : zespołów magnetowidów połączonych z mikserami wizyjnymi, fonicznymi, edytorami tekstów i generatorów efektów specjalnych lub komputerów oraz współpracujących z monitorami wizyjnymi i fonicznymi. W przypadku realizacji na taśmie filmowej prace montażowe wykonywane są na stole montażowym, pozwalającym na projekcję obrazu i dźwięku ze zmienną prędkością i możliwością synchronizacji taśmy obrazowej i magnetycznej taśmy z zapisem dźwięku. Obsługa tych urządzeń jest skomplikowana, wymaga wiedzy, sprawności manualnej, precyzji działania oraz należytej dbałości o sprzęt. W rozwiniętych technologiach, montażysta opracowuje równolegle obraz i dźwięk podstawowy, w postaci dialogów lub efektów naturalnych. Może także wykonać zadania montażysty dźwięku montując niesynchroniczne tła dźwiękowe czy ilustrację muzyczną. W technologiach elektronicznych może także wykonać pracę realizatora efektów specjalnych (tzw. tricków), uatrakcyjniając program pod względem formalnym i artystycznym. Czas nagranego w studio, w plenerze lub we wnętrzach naturalnych materiału jest wielokrotnie dłuższy od projektowanego czasu emisyjnego, więc montażysta dokonuje syntezy czasu rzeczywistego, tworząc umowny czas ekranowy. Montaż jako działanie kreatywne, pozwala na przekazanie widzowi syntezy informacji o przestrzeni, w jakiej rozgrywa się akcja przekazu audiowizualnego. Widz, na podstawie widocznych w kadrze wycinków opisywanej przestrzeni jest w stanie wyobrazić sobie jak wygląda cała przestrzeń w jakiej ma miejsce fikcyjne lub rzeczywiste wydarzenie. Również jeśli chodzi o przekazanie widzowi informacji o ruchu w kadrze, w trakcie trwania ujęcia czy sekwencji, montaż stwarza możliwość prezentacji działań fizycznych, postaci czy obiektów, w sposób syntetyczny i zarazem wiarygodny.

Ponieważ przy nadmiarze dobrego materiału roboczego, zrealizowanego dla potrzeb program uczy filmu, trzeba zdecydować się na konkretne ujęcia, bardzo często mówi się, że montaż jest sztuką wyborów i rezygnacji. Ważną cechą montażysty jest umiejętność dobrego porozumienia się z autorem programu- reżyserem, celem precyzyjnego uzgodnienia wspólnej dla wszystkich uczestników procesu twórczego wizji filmu, programu czy widowiska. W pacy montażysty dominują czynności intelektualne inspirowane bodźcami wzrokowymi i słuchowymi. Nieustanne podejmowanie decyzji montażowych, polegających na dokonywaniu selekcji , wyborze i zestawianiu, wymaga od montażysty umiejętności pamięciowego opanowania dużych zbiorów informacji obrazowych i dźwiękowych ich analizy i równoczesnej syntezy. Sprawność manualna jest niezbędna do obsługi skomplikowanych urządzeń. Praca ta może być nużąca dla osób nadpobudliwych, wymaga cierpliwości i wytrzymywania w pozycji siedzącej wiele godzin. Może to być szczególnie uciążliwe dla osób z wadami kręgosłupa.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Praca montażysty wykonywana jest wyłącznie w odpowiednio wyposażonych pomieszczeniach zwanych montażowniami. Zdarza się, choć niezbyt często, że w studiach telewizyjnych w czasie rejestracji lub realizacji na żywo, wykonuje się proste montaże. Również w czasie transmisji można wykonać montaż bowiem w nowoczesnych wozach transmisyjnych istnieją możliwości technologiczne dla takich działań. Montażysta pracuje przy ograniczonym oświetleniu roboczym, wpatrując się w jaskrawe ekrany monitorów. Czynnikiem niekorzystnym jest narażenie na bardzo silne pole elektromagnetyczne emitowane przez sprzęt elektroniczny, promieniowanie podczerwone i nadfioletowe. W wyniku długotrwałego wpatrywania się w migające obrazy mogą wystąpić choroby oczu i wywołane działaniem intensywnych dźwięków również choroby słuchu. Mogą wystąpić zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa spowodowane długotrwałym siedzeniem przy pulpitach mikserskich. Na zagrożenie narażony jest także centralny układ nerwowy, bowiem praca wykonywana jest z dużym natężeniem uwagi w silnym polu magnetycznym.

Z punktu widzenia wydatku energetycznego jest to praca średnio ciężka.

warunki społeczne

W relacjach z ludźmi dominuje zasada współpracy, konsultacji i porozumienia. Montażysta wykonuje polecenia reżysera i autora programu, proponując w oparciu o własną. Montaż jest istotną częścią procesu tworzenia przekazu audiowizualnego, przez duży zespół wysokiej klasy specjalistów. Jest to w istocie praca zespołowa, chociaż montażysta często sam dokonuje wstępnej obróbki materiału zgodnie z projektem i dyspozycjami reżysera.

W tej pracy dominuje ustny sposób komunikowania oraz zwerbalizowany zapis projektu w postaci scenariusza, scenopisu, konspektu programu lub planu montażowego.

warunki organizacyjne

Podczas wykonywania montażu dominują czynności nie zrutynizowane. Każdy montaż ma inny charakter bo każdy program jest niepowtarzalnym prototypem, jednostkowym dziełem. Nawet jeśli powtarza istniejące już schematy kompozycyjne to operuje nowymi materiałami zdjęciowymi i tworzy nowe konteksty znaczeniowe. Chociaż z pozoru praca ta składa się z powtarzalnych czynności operowania kilkudziesięcioma guzikami to za każdym razem inny jest cel operacji i inny jej skutek. Ten sam montażysta może montować programy informacyjne, publicystyczne, artystyczne, reportaże i filmy dokumentalne, czy programy oparte na literaturze. Każda „ sklejka” jest inna, każde ujęcie ma swój niepowtarzalny charakter, a montażysta jest rzeczywistym współwykonawcą powstającego dzieła filmowego czy telewizyjnego, które nigdy nie będzie takie same. Ten sam materiał, zmontowany przez innego montażystę o innej wrażliwości i temperamencie, objawi inne cechy charakterystyczne.

Montażysta w swojej pracy odpowiedzialny jest również za jakość techniczną powstającego programu czy filmu, a więc również odpowiada za jakość pracy skomplikowanych urządzeń elektronicznych, którymi posługuje się przy pracy. Spoczywa na nim także współodpowiedzialność za efekt programowy wykonanej pracy a więc jej poziom artystyczny, etyczny i warsztatowy. W powtarzalnej produkcji potokowej (typowe programy telewizyjne) montażysta pracuje około 12 godzin w systemie zmianowym (sesje montażowe) zarówno w dzień jak i w nocy. Sprawny i twórczy montaż kreacyjny może być realizowany przez 6-8 godzin. Montażysta wykonując dzieło, pracuje bez normy godzinowej. Na rutynowy montaż, o niewielkim poziomie kreacji artystycznej, wymagający tylko sprawności warsztatowej, można przeznaczyć więcej godzin. Jednak po 6-8 godzinach następuje zmęczenie wzroku i słuchu oraz obniżenie ogólnej sprawności psychofizycznej.

Wymagania psychologiczne

Montażysta winien posiadać dobry wzrok i słuch , w tym również muzyczny. Mieć podzielną uwagę i dobrą koordynację psychomotoryczną i sprawność manualną. Być spostrzegawczym: rozróżniać barwy, kształty i faktury. Mieć dobrą pamięć wzrokową i słuchową. Zdolność koncentracji i umiejętność myślenia analitycznego, przy równoczesnym uruchamianiu wyobraźni. Cechy osobowościowe ważne w tej pracy to: łatwość przerzucania się z jednej czynności na drugą, umiejętność podejmowania decyzji, odporność na stres i zmęczenie.

Montażysta powinien mieć osobowość otwartą na innych ludzi, umieć nawiązać z nimi kontakt i współdziałanie, nie rezygnując z możliwości wyrażania własnych opinii. Winien być również dokładny, wytrwały i cierpliwy. Wykonując techniczną obróbkę materiału jest narażony na pracę monotonną i wymagającą skupienia. W zawodzie tym przydatne są pozazawodowe zainteresowania techniczne jak również ogólno-humanistyczne zainteresowania filmem, telewizją, teatrem, muzyką, plastyką i fotografią. Trzeba umieć obsługiwać komputer i mieć przynajmniej podstawową wiedzę z zakresu psychologii percepcji zjawisk wizualnych i dźwiękowych.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

W zawodzie tym trzeba mieć dobry wzrok i słuch oraz dobra ogólną wydolność fizyczną. Trzeba umieć przystosować organizm do pracy w różnych porach dnia i nocy.

W szczególnych przypadkach zawód ten mogą wykonywać osoby z dysfunkcją kończyn dolnych.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Warunkiem podjęcia pracy montażysty jest wykształcenie:

1. wyższe artystyczne filmowo-telewizyjne w zakresie realizacji lub montażu,

2. wyższe techniczne z zakresu elektroniki lub informatyki oraz odpowiednie przeszkolenie artystyczno-estetyczne,

3. pomaturalne lub średnie zawodowe wraz z przeszkoleniem artystyczno-estetycznym oraz odpowiednio długą praktykę, potwierdzoną dorobkiem twórczym,

Dodatkowe umiejętności to sprawna obsługa komputera oraz nowoczesnych urządzeń wizyjnych i fonicznych. Pracę tę mogą wykonywać zarówno kobiety jak i mężczyźni. Preferencje do rozpoczynania pracy w tym zawodzie mają osoby pomiędzy 25 a 40 rokiem życia, o odpowiednim wykształceniu, cechach osobowych i dorobku twórczym.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Jest to zawód stabilny pod warunkiem stałego doskonalenia warsztatowego, którego wymogi określają coraz nowocześniejsze urządzenia montażowe. Zrobienie kariery w twórczości filmowej lub telewizyjnej przez montażystę polega tym, że jest się cenionym zawodowo, poszukiwanym i dobrze wynagradzanym specjalistą. W ustabilizowanych systemach producenckich montażysta po spełnieniu wielu wymogów, zdobyciu wiedz i doświadczenia, może zostać reżyserem.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Pracę w zawodzie można podjąć w przedziale wiekowym od 25 - 40 roku życia. Ważne jest tu wykształcenie, doświadczenie, twórcza osobowość i bieżąca znajomość obsługi nowoczesnych urządzeń do montażu.

Polecana literatura

May R., Język filmu. (skrypt) PWSF w Łodzi 1956 i Wydawnictwa PRiTV 1970

Reisz K., Technika montażu filmowego., WAiF 1967

Pieniak S., Podstawy decyzji montażowych. (skrypt) Wydział Radia i Telewizji Uniwersytetu ¦ląskiego; Katowice 1980

Studia z teorii przekazu dźwięku. Praca zbiorowa pracowników katedry Reżyserii i Akustyki Muzycznej; Wydziału Reżyserii Dźwięku Akademii Muzycznej w Warszawie dla TVP S.A.

Borys-Damięcka B., Zasady realizacji audycji telewizyjnej (skrypt dla dziennikarzy telewizyjnych). Ośrodek Szkolenia i Analiz Programowych TVP S.A.; Warszawa 1996.

Realizacja obrazu filmowego i telewizyjnego (skrypty) Zeszyty 1 - 28. PWSFTViT w Łodzi i Wydawnictwa Radia i Telewizji; Warszawa 1972-85.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---