Narzędzia analizy decyzyjnej
Jedną z metod podejmowania decyzji są modele matematyczne. Thierauf przedstawia
ich następujące rodzaje:
programowanie liniowe,
programowanie dynamiczne,
drzewo decyzyjne,
model Markowa,
modele symulacyjne,
modele zapasów,
modele kolejek,
planowanie sieciowe,
techniki statystyczne i ekonometryczne.
Drzewo decyzyjne jest najbardziej popularną techniką analityczną. Stworzenie
poprawnego drzewa decyzyjnego zostało podzielone na 5 kroków:
1. Nadanie problemowi struktury poprzez zbudowanie matematycznego modelu
podejmowania decyzji.
2. Przypisanie prawdopodobieństwa do możliwych wydarzeń.
3. Przypisanie wartości do wszystkich możliwych rezultatów, które wynikają
z poszczególnych zdarzeń.
4. Połączenie niepewności i preferencji.
5. Wykonanie analizy wrażliwości.
Model Markowa to model ułatwiający podejmowanie decyzji zwłaszcza w przypadku schorzeń przewlekłych. Model Markowa jest podejściem umożliwiającym ustrukturyzowanie i przeanalizowanie procesów zmiany stanu zdrowia, przy uwzględnieniu wymiaru czasu. Wynika to z tego, iż w rzeczywistości wiele procesów ma charakter dynamiczny. Wg modelu cała choroba podzielona jest na stany istotne z punktu widzenia klinicznego i ekonomicznego (tzw. stany Markowa). W danym momencie analizowany chory może przebywać wyłącznie w jednym stanie. Przez opisanie zmiany stanu prawdopodobieństwa przejścia do kolejnego stanu, kosztu i użyteczności istnieje możliwość oszacowania długoterminowych kosztów związanych z różną terapią. W określonych okresach, zwanymi cyklami Markowa, możliwe pozostanie jest w określonym stanie, bądź zmiana z jednego na drugi, przy uwzględnieniu prawdopodobieństwa przejścia. Cały proces chorobowy można ująć w formie cyklicznych zmian stanów, pod warunkiem, że założymy niezależność prawdopodobieństwa zmiany stanu w danym cyklu od tego, co działo się wcześniej (tzw. warunek Markowa).
Alokacja to świadomy podział dostępnych zasobów między dwóch lub więcej
beneficjentów, zależnie od przyjętych kryteriów. Alokacja zasobów odbywa się w oparciu o dwa kryteria:
efektywność - kryterium ekonomiczne,
równość i sprawiedliwość społeczną- kryterium nieekonomiczne.
Próba jednoczesnej realizacji kryteriów jest niemożliwa, co w praktyce sprowadza się do
dylematu. Optymalna alokacja zasobów będzie zatem oznaczała osiągnięcie równowagi między realizacją kryteriów efektywności i równości.
Modele alokacji zasobów można podzielić na dwie grupy:
1. modele jednobiegunowe:
równości
efektywności
egalitarny
2. modele dwubiegunowe:
równość - efektywność
efektywność - równość
Symulacja zdarzeń dyskretnych polega na badaniu zachowania się systemu. Pod pojęciem systemu rozumieć będziemy pewien zbiór powiązanych ze sobą obiektów scharakteryzowanych przy pomocy atrybutów (cech), które również mogą być ze sobą powiązane. Zakładamy, że ich struktura nie podlega zmianom, a jedynie cechy poszczególnych obiektów mogą przyjmować różne wartości w kolejnych jednostkach czasu.
Zdarzenia mogą zachodzić w dowolnej chwili i mogą wpływać na
cechy obiektów i odwrotnie - czas do wystąpienia danego zdarzenia może zależeć od
charakterystyk obiektu. Wyróżnić można trzy metody modelowania i symulacji dyskretnej: planowania zdarzeń, przeglądu i wyboru działań oraz interakcji procesów.
Programowanie liniowe w działalności gospodarczej służy wyznaczeniu optymalnego planu produkcji. By go wyznaczyć należy znać liczbę produktów, która ma być wytworzona.
W tym celu liczba produktów traktowana jest jako zmienne decyzyjne. Pierwszym etapem programowania linowego jest formułowanie zadania. Kolejnym jego rozwiązywanie i tu ze względu na ilość zmiennych można wyróżnić dwa sposoby:
a) metoda graficzna (geometryczna) jeżeli istnieją 2 zmienne decyzyjne
b) algorytm simpleks jeżeli ilość zmiennych decyzyjnych jest większa niż 2
Ostatnim etapem jest interpretacja optymalnego rozwiązania zadania programowania linowego w języku właściwym dla dziedziny, z której wywodzi się problem, wzbogacona o interpretację ograniczeń.