DIATERMIA (głębokie przegrzanie) - oddziaływanie na tkanki ustroju elektrycznego, magnetycznego i elektromagnetycznego pola wielkiej częstotliwości.
Wyróżniamy (w zależności od długości fali, odpowiadającej danej częstotliwości drgań elektromagnetycznych):
-diatermia krótkofalowa
-diatermia mikrofalowa
Zakresy częstotliwości:
*prądy D`Arsonvala o częstotliwości 300-500 kHz i długości fali 1000-600m. (stosowane w kosmetce)
*pola elektryczne i magnetyczne stosowane w diatermii krótkofalowej (DKF lub HF = high frequency i VHF = very high frequency)
-o częstotliwości 13,56 MHz i długości fali 22,12 m (HF)
-o częstotliwości 27,12 MHz i długości fali 11,05 m (HF)
-o częstotliwości 40,68 MHz i długości fali 7,38 m (VHF)
*fale elektromagnetyczne stosowane w diatermii mikrofalowej (DMF lub UHF = ultra high frequency)
-o częstotliwości 433,92 MHz i długości fali 69,00 m (fale decymetrowe)
-o częstotliwości 460,00 MHz i długości fali 65,17 m
-o częstotliwości 2375,00 MHz i długości fali 12,62 m
-o częstotliwości 2425,00 MHz i długości fali 12,4 m (mikrofale)
Drgania elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości uzyskuje się dzięki zastosowaniu specjalnych układów elektronicznych, których działanie można prześledzić na przykładzie oscylatora. Jest to obwód składający się ze źródła prądu, wyłącznika, kondensatora oraz cewki indukcyjnej, połączonych ze sobą w sposób umożliwiający łączenie kondensatora albo ze źródłem prądu, albo z cewką indukcyjną. Oscylator składa się jakby z 2 obwodów: obwód ładowania kondensatora i obwód drgający. Połączenie kondensatora ze źródłem prądu powoduje jego naładowanie. W chwili włączenia naładowanego kondensatora w obwód cewki indukcyjnej następuje przepływ elektronów przez cewkę od okładki O1 do okładki O2 i indukowanie przez cewkę pola magnetycznego. Stan ten trwa do chwili przepłynięcia wszystkich elektronów do okładki O2, wówczas prąd przestaje płynąć, a pole magnetyczne cewki zanika. W następnej chwili dochodzi do przepływu elektronów w kierunku przeciwnym (od okładki O2 do okładki O1 kondensatora) i ponownego indukowania pola magnetycznego przez cewkę. W ten sposób powstają drgania elektromagnetyczne, a opisane zjawisko powtarza się aż do wyczerpania zasobów energetycznych obwodu.
Metody przenoszenia energii elektromagnetycznej do tkanek:
-metoda kondensatorowa (sprzężenie pojemnościowe). Jest stosowane przy wykonywaniu zabiegów diatermii krótkofalowej. Polega na stosowaniu 2 metalowych płaskich elektrod z dielektrykiem między nimi
-metoda cewkowa (sprzężenie indukcyjne). Jest stosowana przy wykonywaniu zabiegów diatermii krótkofalowej. Aplikaturami są różnego rodzaju cewki
-metoda pola elektrycznego (sprzężenie radiacyjne). Jest stosowana przy wykonywaniu zabiegów leczniczych falami decymetrowymi i mikrofalami
Największe ogrzanie tkanki tłuszczowej i i równocześnie najmniejsze tkanki mięśniowej powoduje metoda kondensatorowa diatermii krótkofalowej. Metoda cewkowa powoduje słabsze ogrzanie tkanki tłuszczowej i większe tkanki mięśniowej. Podobne działanie wykazują fale decymetrowe zarówno przy zastosowaniu promiennika okrągłego, podłużnego jak i nieckowego. Mikrofale powodują silniejsze ogrzanie tkanki tłuszczowej niż mięśniowej.
Przerwać zabiegi należy gdy wystąpi:
*przegrzanie w następstwie niewydolności układu termoregulacji; powoduje wzrost temperatury ciała aż do udaru cieplnego, zwłaszcza u pacjentów z chorobami serca i krążenia w starszym wieku
*wystąpienie zmian o charakterze zaćmy w obrębie narządu wzroku
*porażenie prądem w przypadku uszkodzenia aparatu
*możliwość zaostrzenia procesów zapalnych
*uboczne zjawiska nerwowe przy większej wrażliwości w postaci bezsenności, znużenia
*krótkie fale działając na organizm kobiety ciężarnej mogą wywierać działanie teratogenne.
Działanie drgań elektromagnetycznych na tkanki ustroju zależą od rodzaju metody leczniczej:
-w postaci prądu wielkiej częstotliwości, płynącego przez tkanki w wypadku ich bezpośredniego włączenia w obwód układu wytwarzającego drgania elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości;
-w postaci pola elektrycznego wielkiej częstotliwości, zawartego między dwoma okładkami kondensatora połączonego z układem wytwarzającym drgania elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości
-w postaci pola magnetycznego wielkiej częstotliwości, oddziałującego na tkanki umieszczone wewnątrz zwojnicy włączonej w obwód układu wytwarzającego drgania elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości
-w postaci pola elektromagnetycznego, czyli fal elektromagnetycznych, których źródłem jest układ wytwarzający drgania (promiennik; antena dipolowa) wielkiej częstotliwości
ODDZIAŁYWANIE NA TKANKI PRĄDU WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI
Prądy wielkiej częstotliwości w granicach od 1 do 5 MHZ znajdują zastosowanie w diatermii chirurgicznej i diatermii długofalowej.
Mechanizm wytwarzania ciepła polega na wywołaniu przez prąd wielkiej częstotliwości oscylacji, czyli drgań jonów wokół ich średniego położenia. W wyniku zderzeń się jonów między sobą i z sąsiadującymi cząsteczkami wzrasta temperatura tkanek.
Zamiana energii prądu na ciepło zależy od oporu, jaki stawiają tkanki przepływowi prądu.
ODDZIAŁYWANIE NA TKANKI POLA ELEKTRYCZNEGO WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI
Pole elektryczne o częstotliwości 12, 13, 27, 40, 56, 68 MHz stosuje się w diatermii krótkofalowej w metodzie kondensatorowej .
Wytwarzanie ciepła w tkankach zależy od:
-właściwości dielektrycznych płynów i struktur tkankowych
-przewodnictwa jonowego elektrolitów tkankowych.
DIELEKTRYK - ciało nie przewodzące prądu elektrycznego, czyli nie zawiera swobodnych ładunków elektrycznych. Występują zmiany ładunku; im częściej występują zmiany tym więcej ciepła jest wytwarzane.
POLARYZACJA - przesunięcie ładunku w atomach i cząsteczkach pod wpływem zewnętrznego pola elektrycznego.
Rodzaje polaryzacji:
*polaryzacja elektronowa - polega na przesunięciu powłoki elektronowej w stosunku do jądra atomu lub przesunięciu powłoki elektronowej cząsteczki o symetrycznym rozkładzie ładunków w stosunku do źródła symetrii ładunków dodatnich
*polaryzacja jonowa - występuje w kryształach jonowych, polega na przesunięciu w polu elektrycznym jonów dodatnich w jednym kierunku a jonów ujemnych w drugim. Występuje w tkankach, które przewodzą prąd
*polaryzacja orientacyjna - polega na zmianie orientacji przestrzennej cząsteczek o niesymetrycznym rozkładzie ładunków dodatnich i ujemnych czyli dipoli.
Dipol - przeciwne ładunki elektryczne znajdują się na przeciwległych biegunach o niesymetrycznym punkcie ciężkości.
Ilość ciepła wytworzona w jednostce czasu i jednostce objętości ośrodka dielektrycznego zależy od:
-częstotliwości
-względnej stałej dielektrycznej
-tg kąta stratności
-wartości natężenia pola elektrycznego
ODDZIAŁYWANIE NA TKANKI POLA MAGNETYCZNEGO WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI
Pole magnetyczne wielkiej częstotliwości wykorzystuje się w diatermii krótkofalowej w metodzie indukcyjnej lub induktotermi używając specjalnych elektrod kablowych i zwojnic.
Wskazania ogólne do stosowania fal elektromagnetycznych wielkiej częstotliwości:
-choroby reumatyczne (artrozy, choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa)
-mialgie
-lumbago
-miogelozy
-czyraki
-ropnie gruczołów potowych
-zapalenia dróg moczowych, narządów rodnych kobiety
-zapalenia zatok przynosowych
Przeciwwskazania ogólne do stosowania fal elektromagnetycznych wielkiej częstotliwości:
*wszystkie choroby, gdzie przeciwwskazane jest stosowanie ciepła, tym
-gruźlica
-nowotwory
-krwawienia
-zagrożenia krwawieniem
-ciąża
-wszczepiony rozrusznik serca
-metale w polu zabiegu
-mokre opatrunki
-neuralgie
-żylakowatość
IMPULSOWE POLE MAGNETYCZNE WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI
Impulsowe pole magnetyczne powoduje minimalny efekt cieplny. W metodzie tej tkanki zostają poddane działaniu impulsów o dużej mocy szczytowej (penetracji), oddzielonych od siebie przerwami dostatecznie długimi dla uzyskania rozproszenia ciepła.
Działanie na organizm:
-przeciwzapalnie
-przeciwbólowo
-przeciwobrzękowo
-przyspieszenie wchłaniania krwiaków
Wskazania:
-zapalenie okołostawowe
-trudno gojące się rany
-owrzodzenia troficzne
-stany po zabiegach chirurgicznych
-stany po urazach tkanek miękkich
-zapalenie przydatków, macicy
-przewlekłe i podostre zapalenie zatok obocznych nosa
-krwiaki pourazowe
-niektóre choroby skóry
DIATERMIA KRÓTKOFALOWA
Polega na przegrzewaniu tkanek pod wpływem pola elektrycznego lub pola magnetycznego wielkiej częstotliwości.
Działanie biologiczne diatermii krótkofalowej:
*powstaje ciepło endogenne w tkankach, które powoduje
-rozszerzenie naczyń krwionośnych
-poprawa ukrwienia
-poprawa trofiki tkanek
-zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych
-zwiększenie przepływu krwi tętniczej
-przyspieszenie procesów wchłaniania tkankowego
-przyspieszenie komórkowej przemiany materii
-wzrost liczby leukocytów w tkankach przegrzewanych
-obniżenie pobudliwości nerwowo-mięśniowej
-obniżenie przewodnictwa w nerwach
-działanie przeciwbólowe
-obniżenie napięcia mięśniowego
-zmniejszenie reobazy, skrócenie chronaksji
Działanie biologiczne energii krótkofalowej impulsowej:
-mniejsze działanie termiczne
-niewielki wzrost ukrwienia tkanek
-niewielki wzrost pobudzenia przemiany materii
-lepsze wchłanianie krwiaków
-wzrost liczby leukocytów
-wzrost fagocytozy
-wzrost syntezy immunoglobulin
Wskazania:
*wszystkie stany chorobowe, w których celowe jest stosowanie ciepła (stany podostre, przewlekłe)
-choroby reumatyczne
-zapalenie okołostawowe
-gościec tkanek miękkich
-przewlekłe zapalenie zatok
-odmroziny
-stan po zapaleniu płuc
-zapalenie przydatków
-nerwobóle
-przewlekłe choroby jamy ustnej, gardła, nosa, krtani
-przykurcze mięśniowe
-choroby zwyrodnieniowe bez zaostrzeń
-RZS
-odmroziny
-dychawica oskrzelowa
-stan po zapaleniu wątroby, płuc
-przewlekłe zapalenie nerek, pęcherza moczowego, gruczołu krokowego, przydatków
Przeciwwskazania:
-ostre stany zapalne
-nowotwory
-gruźlica płuc
-ciąża
-miesiączka
-skłonności do krwawień z przewodu pokarmowego i dróg oddechowych
-wylewy krwawe do narządów wewnętrznych i tkanek miękkich
-obrzęki
-wiek dziecięcy
-zakrzepowe zapalenie żył
-żylaki
-ropne zapalenie ucha środkowego
-ropne zapalenie pęcherzyka żółciowego
-ropień nerki i wątroby
-rozrusznik serca
-metalowe implanty w tkankach
Metodyka zabiegów:
-przestrzegamy zaleceń lekarza
-sprawdzamy czucie
-dobieramy odpowiednie elektrody
-usuwamy metalowe przedmioty
-wygodna pozycja chorego
-ciało wytrzeć do sucha
-poinformować pacjenta, że nie może się poruszać, dotykać aparatu
-poinformować o odczuciach
-kabel z elektrod nie może dotykać ani aparatu ani ciała
-aparat nie może stać w pobliżu instalacji wodnej
-dawki ustalamy w zależności od:
--rodzaju schorzenia
--czasu
--odczuwania ciepła przez pacjenta
--miejsca schorzenia
-czas 5-20 min (stadia ostre 3-10 min; przewlekłe 10-20 min)
-codziennie lub co 2 dzień
-15 zabiegów w serii
-potem tydzień lub 2 przerwy
Dawka:
I - atermiczna; nieco mniejsza od granicy odczuwania ciepła
II - oligotermiczna; pacjent odczuwa łagodne ciepło
III - termiczna; pacjent odczuwa przyjemne ciepło
IV - hipertermiczna; pacjent odczuwa wyraźne, silne ciepło, ale bez nieprzyjemnych bolesnych wrażeń
Stadia ostre i podostre: dawka I i II
Stadia przewlekłe: stadia III i IV
Pod wpływem pola elektrycznego (metoda kondensatorowa) bardziej przegrzewają się tkanki gorzej przewodzące, zaś pod wpływem pola magnetycznego (metoda indukcyjna) tkanki dobrze przewodzące, czyli zawierające dużo elektrolitów.
Czynniki decydujące o stopniu i głębokości przegrzania:
-rodzaj zastosowanego pola
-długości fali
-właściwości tkanek
-rodzaju promiennika
-układ linii sił pola (zagęszczenia, rozrzedzenia)
-stosunek wielkości zastosowanych elektrod do wielkości przegrzewanego obiektu
-odległość elektrod od obiektu
-nasilenie poszczególnych zjawisk optycznych towarzyszących przejściu fali pomiędzy poszczególnymi warstwami
METODA KONDENSATOROWA
Ciało umieszczone jest pomiędzy okładkami kondensatora, które stanowią elektrody
*elektrody sztywne:
-umożliwiają bardziej jednolite natężenie pola magnetycznego
-głębokie przegrzanie tkanek bez mocowania ich na ciele, bez podkładów
-ustawienie obu jednakowych elektrod w takiej samej odległości od ciała powoduje zagęszczenie linii sił pola elektrycznego w środku czyli jest równomierny rozkład
-gdy jedną z elektrod zbliżymy bardziej do ciała zachodzi nierównomierny rozkład linii sił pola - zagęszczenie pola (większe przegrzanie) zachodzi przy elektrodzie znajdującej się bliżej ciała (elektroda czynna)
-gdy jedna z elektrod jest mniejsza będzie elektrodą czynną (będzie skupiała linię sił pola)
*elektrody miękkie
-prostokątne, elastyczne
-płytka pokryta warstwą izolującą
-stosujemy grube podkłady (suche!!!) z filcu albo z gumy piankowej
-używamy ich na nierównych powierzchniach, do rozległych przegrzewań ze względu na ich dużą powierzchnię
*elektrody specjalne
-elektroda pachowa w kształcie klina
-elektroda doodbytnicza
-elektroda dopochwinowa
Zagęszczenie linii sił pola (zjawisko brzegowe) może ulec załamaniu na:
-nierównościach ciała
-metalowych częściach
-wystających ciałach
-wilgotnych opatrunkach
-opatrunkach z maścią, żelem
-odzieży i bieliźnie przesiąkniętej potem
Dochodzi do nadmiernego przegrzania - przegrzanie strefy brzegowej; używamy wtedy podkładów filcowych.
Na rozkład linii pola elektrycznego zawartego między dwiema okładkami. (ilość ciepła wydzielonego w tkankach poddanych jego działaniu) Wpływ czynników:
-rozmiary elektrod w stosunku do obiektu przegrzewanego (duże + taka sama odległość od obiektu)
-oddalenie elektrod od obiektu (średnie)
-wzajemne ułożenie elektrod (małe odległości -> jednorodne natężenie pola elektrycznego między elektrodami kondensatora)
-rodzaj dielektryku, znajdującego się między elektrodami a skórą (duże różnice między stałymi dielektryku powietrza i tkanek ludzkich powoduje załamanie na powierzchni skóry wszystkich linii sił pola, które nie przebiegają osiowo między elektrodami)
-czasu trwania
-mocy
Odległość elektrod od skóry:
*mała 1-2 cm Tego rodzaju odległość stosuje się tylko przy występowaniu procesu chorobowego w podskórnej tkance tłuszczowej, np. czerniak, ropień gruczołów potowych
*średnia 3-5 cm. Zapewnia możliwość głębszego nagrzania tkanek. Stosuje się do zabiegów w przypadku procesów chorobowych zachodzących głębiej w skórze
*bardzo duża 6-10 cm. Taki odstęp stosuje się do głębokiego przegrzania tkanek
Prawo Joule`a - ilość ciepła wytwarzana w jednostce czasu w przewodniku przez który płynie prąd jest proporcjonalna do iloczynu kwadratu natężenia prądu
i oporu przewodnika.
METODA INDUKCYJNA
Ciało poddane jest zmiennemu polu magnetycznemu wewnątrz zwojnicy połączonej z obwodem wytwarzającym drgania. W tkankach zmiany pola magnetycznego powodują oscylację jonów wokół swoich położeń czyli powstają w cewce prądy wirowe (o zamkniętych obwodach) wewnątrz ciała, które wzbudzają oscylację jonów w elektrolitach tkankowych powodując powstanie ciepła. W miarę oddalania od cewki zmniejsza się siła zmiennego pola magnetycznego, a więc i działanie ciepła. Najlepiej przegrzewają się tkanki o dużej przewodności (naczynia krwionośne, mięśnie)
*elektroda indukcyjna
-minoda i circuploda
-monoda to płaska cewka kablowa umieszczona w obudowie pomiędzy dwoma krążkami izolatora, natomiast
-diploda zbudowana jest ze zwojów elektrody kablowej, połączonych w sposób umożliwiający ich dowolne rozchylanie.
-zwojnica umieszczona jest wewnątrz obudowy, jest zamocowana na wysięgniku
-rodzaj elektrody sztywnej
*elektroda kablowa (cewkowa)
-jest w postaci przewodu metalowego, elastycznego
-zbudowane z elastycznego metalowego przewodnika o długości ok. 2 metrów z grubą izolacją i metalowymi końcówkami do połączenia z zaciskami aparatu zabiegowego na obu końcach
-ułożona w gotowe zwoje lub przewody, który można nawijać na obiekt przegrzewany na podkłady filcowe
*elektrody prądów wirowych - kilka zwojów przewodnika, nawiniętych jeden na drugim, połączonych z kondensatorem złożonym z wielu okrągłych płytek i umieszczonych w obudowie z tworzywa sztucznego
Na wytwarzanie ciepła w tkankach wpływa:
-częstotliwość prądu płynącego w zwojnicy
-liczba i kształt zwojów
-ułożenie w stosunku do obiektu przegrzewanego
DIATERMIA MIKROFALOWA
Diatermia mikrofalowa polega na przegrzaniu tkanek w polu elektromagnetycznym o częstotliwości mikrofalowej.
Mikrofale - fale elektromagnetyczne o długości od 0,1 do 100 cm
W lecznictwie wykorzystuje się mikrofale o długości fali:
-69 cm (433,92 MHz)
-65,17 cm (460 MHz)
-12,62 cm (2375 MHz)
-12,40 cm (2425 MHz)
W przypadku mikrofal energia fal elektromagnetycznych wytworzonych w aparacie, którego podstawę stanowi magnetron, wypromieniowana jest na części ciała poddawane zabiegowi bezpośrednio poprzez specjalny nadajnik. Składa się z anteny dipolowej umieszczonej w metalowym reflektorze skupiającej ją na określonej części ciała.
Fale decybelowe wytwarzane są przez samopobudzającego się koncentrycznego obwodu rezonansowego (generatora rezonatora wnękowego).
Magnetron łączy w sobie właściwości lampy elektronowej oraz obwodu drgającego. Składa się z komory próżniowej, wewnątrz której znajduje się anoda i katoda. Przyłożone jest do nich stałe wysokie napięcie.
Aplikatury (promienniki)
*okrągły, przeznaczony do zabiegów na małych ograniczonych polach
*podłużny, mogący objąć energią część kończyny czy kręgosłupa
*wydłużony, mający kształt cylindra z niecką w części środkowej; przykłada się bezpośrednio do ciała
Mikrofale ulegają odbiciu, załamaniu, rozproszeniu, dyfrakcji
Głębokość połówkowa - głębokość w tkankach w której temperatura została podwyższona o połowę w stosunku do wartości wzrostu temperatury powierzchniowej pod wpływem mikrofal. Dla tkanki mięśniowej wynosi 1 cm, a tkanki tłuszczowej 7 cm.
Dawkowanie:
*dawka między II i III
*odległość promiennika okrągłego i podłużnego od ciała 8-10 cm
*czas:
-krótki 3-4 minuty
-średni 5-9 minuty
-długi 10 minut
*seria 6-10 zabiegów
*zabiegi w serii 3x w tygodniu
Wskazania i przeciwwskazania do prądów decymetrowych-> jak w mikrofalach i diatermii krótkofalowej
** tkanka kostna posiada małą zdolność absorpcji fal krótkich i decymetrowych, dlatego też krótkie fale i mikrofale w niewielkim stopniu ją ogrzewają.
Tkanka mięśniowa zawiera dużo wody i cechują się dużą stałą dielektryczną
Grupy wartości elektrycznych:
-podobne do tkanki tłuszczowej (szpik kostny)
-podobne do tkanki mięśniowej (skóra, wątroba, śledziona, nerka)
-podobne do tkanki kostnej
D`ARSONWAL
Zabieg ten polega na bezpośrednim wytwarzaniu minimalnej ilości ciepła w tkankach w czasie oddziaływania energii elektromagnetycznej na organizm. Prądy te wywierają wpływ na zakończenia nerwów wegetatywnych co przejawia się zmienioną czynnością naczyń krwionośnych skóry, występowaniem podrażnień nerwów czuciowych skóry.
Zabiegi miejscowe wykonuje się za pomocą elektrod kondensatorowych lub szklanych (pelop) próżniowych o rozmaitych kształtach lub wypełnionym gazem szlachetnym. We wnętrzu elektrod jest wtopiona elektroda metalowa.
Zabiegi ogólne mają działanie uspokajające dlatego są stosowane w leczeniu bezsenności, stanach wyczerpania nerwowego oraz nerwicy wegetatywnej.