1.Socjologia i psychologia.
Socjologia - nauka o strukturze i prawach rozwoju społeczeństwa, jest nauką całościową badającą prawa współzależności między różnymi dziedzinami życia społecznego i uogólniającą wszelkie aspekty wiedzy o społeczeństwie
Psychologia społeczna - dział psychologii zajmujący się badaniem zachowań człowieka w sytuacjach społecznych, zajmuje się min. problematyką interakcji międzyosobowej postawą i funkcjonowaniem całych grup oraz tzw. zachowań zbiorowych.
Człowiek komunikuje się ze światem za pomocą zmysłów oraz werbalnie, czyli za pomocą mowy (potrafi mówić od 200 tys. lat)
Strefy:
Publiczna - 3,6 m
Społeczna - 1,6 m
Osobista - 1,5 m do 45 cm
Intymna - 44-0 cm
2. Próba przekonywania - różne formy występów publicznych
Retoryka, pierwotnie sztuka pięknego, logicznego mówienia oraz wyrażania uczuć, wchodząca w skład podstawowego wykształcenia humanisty.
Funkcje retoryki to: informacyjna, skierowana do intelektu odbiorcy, argumentująca racjonalnie; estetyczna, wywołująca zachwyt, urzekająca pięknem formy, oraz emocjonalna, opanowująca wolę słuchacza, wzruszająca, argumentująca emocjonalnie. Obowiązuje reguła jedności funkcji — skuteczność perswazyjna wprost proporcjonalna do równomiernego stopnia obecności elementów werbalnych, realizujących trzy powyższe funkcje.
Wyróżniamy trzy rodzaje mów retorycznych: mowa doradcza, mowa osądzająca i mowa prezentacyjna. W skład przygotowania mowy zaliczamy fazy:
wybór celu i przedmiotu mowy,
dobór argumentów racjonalnych i emocjonalnych, kompozycja mowy,
dobór odpowiednich środków językowych, wybór tropów i figur retorycznych,
opanowanie pamięciowe mowy,
prezentacja mowy.
Warunkiem skutecznej perswazji jest poprawność językowa w zakresie: gramatyczności — zgodności z systemem języka naturalnego; akceptowalności — zgodność ze standardami komunikacyjnymi obowiązującymi w danej odmianie języka lub środowisku użytkowników, a także poprawności stylistycznej — zgodności z normami stylu funkcjonowania języka naturalnego. Najczęściej popełnianymi błędami językowymi są: fonetyczne — wymowa nazw obcych, zasady akcentu polskiego; fleksyjne — nieznajomość reakcji czasownika; frazeologiczne — błędy kontaminacyjne; stylistyczne — niezgodność doboru jednostek leksykalnych z odmianą stylistyczną wypowiedzi.
Retoryka posługuje się figurami argumentacji racjonalnej:
sylogizm — wnioskowanie z dwóch przesłanek,
epicheremat — sylogizm krasomówczy, przesłanka uzasadniona,
entymemat — sylogizm skrócony, przesłanka przemilczana,
dylemat — dwa zdania warunkowe połączone alternatywą,
łańcusznik — sylogizm o większej niż dwie liczbie przesłanek,
indukcja — wnioskowanie od szczegółu do ogółu,
analogia — wnioskowanie wyprowadzane z podobieństwa odmiennych przedmiotów.
Wśród typów argumentacji rozróżniamy: jednostronną — eksponującą wyłącznie zalety punktu widzenia mówcy; dwustronną — obok zalet dostrzegającą także wady; zwężającą — przechodzącą od argumentów ogólnych do szczegółowych; a także rozszerzającą — od argumentów szczegółowych do ogólnych.
Do podstawowych strategii perswazyjnych zaliczamy:
strategia marchewki (przedstawienie korzyści wynikających z podporządkowania się sugestiom nadawcy),
strategia kija (przedstawienie strat wynikających z niepodporządkowania się sugestiom nadawcy),
strategia zaszczytu (dążenie do tego, aby odbiorca odczuwał dumę podporządkowując się adresowanym do niego sugestiom),
strategia samopotępienia (dążenie do tego, aby odbiorca odczuwał wstyd i poniżenie unikając podporządkowania się skierowanym do niego sugestiom).
Wykorzystywane chwyty erystyczne to odwołania do: niewiedzy audytorium, litości, współczucia, próżności słuchacza, groźby użycia przemocy, uczuć słuchacza, odwołanie do tłumu, demagogiczne, krytycznej oceny osoby adwersarza, powagi autorytetu, użycie racji przeciwnika na potwierdzenie swojego stanowiska.
Narzędziami werbalnej manipulacji (konsekwencje retoryczne) są:
amfibolia — sformułowania z ukrytą wieloznacznością,
ekwiwokacja — mieszanie różnych stylów użycia wypowiedzi językowej,
struktury znominalizowane — niejasność relacji podmiotu i obiektu, nieostre znaczenia,
presupozycje, performatywy — nie informują o rzeczywistości, lecz ją kreują.
3. Formy publicznych występów.
Toast - krótka wypowiedź kilkuzdaniowa, najczęściej ma charakter oficjalny, ton głosu uroczysty
Dyskusja - wymiana zdań na określony temat, podczas której uczestnicy prezentują swoje, na ogół odmienne poglądy. Celem dyskusji jest próba wypracowania wspólnego stanowiska możliwego do przyjęcia przez strony.
Wykład - forma merytorycznej prezentacji tematu, musi zawierać określoną ilość informacji
Referat - swym charakterem wypowiedzi zbliżony jest do wykładu, ale stanowi formę prezentacji wiedzy jeszcze bardziej nasycona merytorycznie
Prelekcja (popularno-naukowa, pogadanka) - celem jest wzbudzenie zainteresowania u słuchaczy, którzy mogą być laikami w danej dziedzinie
4. Miłość i bliskość
Miłość namiętna - najczęściej krótkotrwała związana z pożądaniem, może przerodzić się w miłość dojrzałą
Miłość partnerska - długotrwała, nie związana z pożądaniem i atrakcyjnością osób
Endorfiny - hormony szczęścia, duża ich produkcja następuje, gdy jesteśmy szczęśliwi, zakochani, osiągamy wymarzony cel lub spożywamy w dużych ilościach niektóre produkty jak: czekolada, ser, woda różana
5. Typy temperamentów
Sangwinik - silny, zrównoważony, ruchliwy. Człowiek szybki, żywo reagujący na każdą zmianę w otoczeniu, niestały, zmienny, łatwo uzewnętrznia swoje uczucia, bogata mimika, gestykulacja, szybko przystosowuje się do warunków otoczenia, pogodny, odporny na przeciwności życiowe, słomiany zapał
Flegmatyk - silny, zrównoważony, powolny, spokojny, niełatwo go wyprowadzić z równowagi, na ogół nie uzewnętrznia swoich uczuć, na bodźce zewnętrzne reaguje z opóźnieniem, nie lubi zmian, słabe reakcje emocjonalne
Choleryk - skłonność do szybkich gwałtownych reakcji emocjonalnych, działa z dużym zaangażowaniem, uparcie i wytrwale, zawzięty, nieprzejednany, człowiek władczy, niecierpliwy
Melancholik - słaby, człowiek wrażliwy, łagodny, uczuciowy, uczucia powstają wolno ale bywają głębokie i długo się utrzymują, słabo je uzewnętrznia, z trudem nawiązuje kontakt emocjonalny z otoczeniem, skłonny do przeżywania lęków, lubi spokój, działanie silnych bodźców może spowodować różne zaburzenia w zachowaniu, zahamowany
Składowe cechy temperamentu:
Siła reakcji - u różnych osób ten sam bodziec wywołuje różne reakcje, uzależniona jest od wrażliwości danej osoby, zdolności do reagowania na bodźce
Wielkość reakcji - intensywność, częstość podejmowanych dziłań
Czasowe parametry reakcji - szybkość reakcji, ruchliwość, trwałość reakcji, tempo przebiegu reakcji
6. Agresja, uległość i asertywność
Agresja, w psychologii określenie skłonności do zachowań agresywnych, ataku, trudności kontrolowania negatywnych popędów i impulsów skierowanych przeciwko innym ludziom, sytuacjom, poglądom. Zwykle powstaje jako bezpośredni lub odroczony skutek frustracji czy deprywacji, w sytuacji uniemożliwiającej działanie, a także jako wynik długotrwałej izolacji społecznej (np. w zakładach karnych), intoksykacji (zatrucia organizmu toksynami), presji psychicznej, zastraszenia, psycho- i fizjomanipulacji, pozbawienia snu, a nawet błędów dietetycznych. Często współwystępuje w sytuacji grupowej jako działanie imitacyjne (naśladowcze), będące wyrazem dostosowania się do wymagań i zasad obowiązujących np. w grupie rówieśniczej, subkulturze (także patologicznej). Agresja może być skierowana na zewnątrz (środowisko, otoczenie, rodzina, rywal, drużyna sportowa lub nawet przypadkowy przechodzień) lub do wewnątrz, jako tzw. autoagresja.
Wyróżnia się również agresję odroczoną, pozornie nie mającą związku z aktualną sytuacją, a także agresję indukowaną, powstającą w efekcie oddziaływań o charakterze psychomanipulacji. Agresja może przybierać rozmaite formy: od aktów fizycznych, jak przemoc czy gwałt w rozmaitych (indywidualnych lub grupowych) postaciach, do bardziej subtelnych zachowań, m.in. krzyku, agresji słownej, złośliwości zachowania (jawnej lub ukrytej), mimiki czy gestykulacji. Współczesne badania wykazują, że zjawiskiem agresji można dowolnie sterować, zarówno w skali jednostkowej, jak i społecznej. Pierwotnie agresja była pozytywną cechą, pozwalającą na przetrwanie gatunku ludzkiego. Współczesne pozytywne rozumienie agresji interpretowane jest, zwłaszcza w tradycji cywilizacji amerykańskiej, jako nieunikanie rywalizacji (walki), pozwalające zaspokoić potrzeby i zabezpieczające osobę czy grupę przed niekorzystnymi wpływami otoczenia, także społecznymi. Tak pojęta agresji cechuje dynamiczną osobowość.
Asertywność, umiejętność otwartego i bezpośredniego wyrażania swoich myśli, uczuć, przekonań lub pragnień, ale w sposób respektujący uczucia, poglądy i opinie drugiego człowieka (rozmówcy). Asertywność jest ważna w sytuacjach konfliktowych, pozwala osiągnąć kompromis, bez rezygnacji z uznawanych wartości. Przydatna szczególnie w sytuacji, gdy trzeba komuś odmówić. Odmowa staje się wtedy zwięzłym i stanowczym komunikatem, zawierającym słowo “nie” i krótkie wyjaśnienie przyczyn odmowy, ale bez agresji, złości czy usprawiedliwień. Asertywność pomaga oprzeć się naciskom np. w sprawie narkotyków, papierosów, alkoholu.
7. Konformizm i nonkonformizm
Konformizm (z łaciny conformo - nadaję kształt), zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu się wartościom, zasadom, poglądom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Konformizm utożsamiany jest na ogół z nadmiernym, bezkrytycznym przyjmowaniem i stosowaniem się do owych norm, zbyt intensywnym identyfikowaniem swoich celów z celami grupy, mechaniczną akceptacją wszelkich zasad i wartości, biernej uległości, bezmyślnej aprobacie reguł głoszonych przez innych.
Postawa konformizmu w tej interpretacji wynika z obawy przed formułowaniem jakichkolwiek własnych poglądów, propozycji rozwiązań czy też prezentowania wzorów zachowań.
Nonkonformizm - ) w socjologii - odrzucenie wartości, norm i wzorów zachowań przyjętych przez grupę, nawet w sytuacji zagrażającej zastosowaniem przez nią określonych sankcji, np.: dezaprobaty, wyśmiania, odrzucenia, represji psychicznych lub fizycznych. Nonkonformizm może, w zależności od warunków, spełniać pozytywną funkcję, np. wyzwalać twórcze myślenie, inicjatywę, wskazywać nowe kierunki rozwoju, ale też spowodować dezintegrację grupy. Nonkonformizm może więc być wyrazem nieprzystosowania jednostki do obowiązujących norm i wymogów społecznych.
Stereotyp (z greckiego stereós - stanowiący bryłę, stężały + typos - odbicie, obraz), funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do grup społecznych, osób, sytuacji, instytucji, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem.
Pojęcie to wprowadził do socjologii W. Lippmann. Wg niego stereotyp to cząstkowy, jednostkowy i przede wszystkim schematyczny obraz, który powstaje w umyśle człowieka, odnoszący się do jakiegoś faktu lub zjawiska społecznego. Stereotypy jako wytwory kulturowe zostają jednostce narzucone i z góry podsuwają mu sposób widzenia określonych faktów i zjawisk społ.
Najczęściej stereotypy budowane są w odniesieniu do grup etnicznych (np. stereotyp pracowitych Niemców, spokojnych Anglików), zawodowych (np. mądrego profesora, zorganizowanego menadżera), klasowego (np. stereotyp ciemnego chłopa, miękkiego inteligenta) lub związanych z określoną płcią (np. stereotyp delikatnej kobiety).
Stereotyp powstaje w rezultacie bezrefleksyjnego przyjmowania opinii rozpowszechnionych w danym środowisku; ponieważ przekazywane treści są zawsze zabarwione ocenami i emocjami, powoduje to, że stereotyp jest przekaźnikiem zarówno społ. sympatii i aprobaty, jak i uprzedzeń, dezaprobaty lub antypatii.
Stereotyp najczęściej przyswajany jest w dzieciństwie, z tego względu jest bardzo trwały i odporny na zmianę nawet rzeczowej argumentacji oraz sprzecznych z nim doświadczeń. Stereotyp pełni ważną funkcję w praktyce politycznej, pozwala bowiem na dokonanie podziału: “my” - “oni”, który kształtuje poczucie identyfikacji polit. powstałej w wyniku funkcjonowania opozycji grupy własnej (“my”) i grupy obcej (“oni”). Również w propagandzie stosowane są stereotypy, zamazujące rzeczywistość poprzez stosowanie etykiet i schematów, np. Unia Wolności określa się w prasie jako partia wolności.
Dyskryminacja (łacińskie discriminatio - rozróżnienie), nierówne traktowanie osób, grup, państw. Najczęściej ma podłoże rasowe, etniczne, religijne, społeczne. Praktyki dyskryminacyjne są niezgodne z prawami człowieka, porozumieniami międzynarodowymi, zakazane przez prawo wewnętrzne państw demokratycznych.
W stosunkach międzynarodowych dyskryminacja jakiegoś państwa lub grupy państw oznacza przyznawanie im mniejszych praw niż pozostałym i stosowana bywa jako forma nacisku politycznego lub ekonomicznego ze względu na negatywną ocenę zachowania takiego kraju na arenie międzynarodowej.
. społ. traktowanie jakiejś grupy ludzi jako gorszej, o mniejszych prawach, np. ze względu na wyznanie, rasę, narodowość, poglądy, płeć; może być zgodne z ustawodawstwem lub uwarunkowane społecznie lub indywidualnie.