ELEKTRONICZNE KARTY BANKOWE
Elektroniczne karty bankowe są najbardziej rozpowszechnionym produktem elektronicznym na rynku bankowości w Polsce. Lecz dopiero transformacja systemu gospodarczego na początku poprzedniej dekady stworzyła odpowiednie warunki do dynamicznego rozwoju instytucji kart.
Karta bankowa to standaryzowana karta wydana przez emitenta (bank) w ramach funkcjonującego systemu rozliczeń (np. VISA) posiadaczowi, który za jej pomocą ma możliwość dokonywania operacji typu transferowego (np. płatności bezgotówkowej). Kartami można regulować wszelkie płatności: od zakupów w sklepach, supermarketach, stacjach benzynowych po rachunki w restauracjach. Umożliwiają one nie tylko płatności w placówkach handlowo-usługowych, ale także wypłaty z kont bankowych, przyjmowanie depozytów gotówkowych, wydawanie dyspozycji transferu pieniędzy, wydruki wyciągów bankowych itp.
Karta elektroniczna chroniona jest z reguły PIN'em - specjalnym numerem (kodem) składającym się najczęściej z czterech cyfr, który jest generowany przez Bank do każdej wydawanej przez niego karty (za wyjątkiem nielicznych kart, do których nie ma konieczności generowania kodu PIN). Kod ten służy do potwierdzania transakcji wykonywanych w bankomatach i niektórych punktach handlowo-usługowych wyposażonych w specjalne terminale POS. Dokonując transakcji w takich miejscach podajemy kod PIN potwierdzając, że transakcje wykonuje posiadacz karty. W miejscach gdzie do dokonania transakcji kod PIN nie jest wymagany, sposobem potwierdzenia jest złożenie przez posiadacza karty podpisu zgodnego z wzorem podpisu umieszczonym na karcie.
Pierwszą polską kartą płatniczą była wydana w 1991 roku przez Bank Inicjatyw Gospodarczych - karta VISA Business. Jednak akceptacja płatności z użyciem kart w Polsce rozpoczęła się dużo wcześniej, już w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Całością obsługi kart płatniczych, przeprowadzaniem autoryzacji i rozliczeń transakcji oraz pozyskiwaniem i obsługą punktów handlowo-usługowych zajmowało się wtedy przedsiębiorstwo państwowe - Polskie Biuro Podróży ORBIS. Wówczas zaczęto podpisywać umowy z poszczególnymi systemami płatniczymi na akceptację kart przez nie wydawanych. W Polsce zaistniała możliwość dokonywania płatności następującymi kartami:
od 1968 roku - kartami Diners Club
od 1971 roku - kartami American Express
od 1973 roku - kartami Carte Blanche
od 1974 roku - kartami Bank AmeriCard (od 1977 - VISA)
od 1975 roku - kartami Access, Eurocard oraz MasterCharge (od 1983 - MasterCard)
od 1986 roku - kartami JCB
Historia centrum rozliczeniowego prowadzonego przez ORBIS kończy się w grudniu 1990 roku, kiedy centrum zostało wyodrębnione ze struktur przedsiębiorstwa ORBIS. Od stycznia 1991 roku rozpoczęło niezależne funkcjonowanie pod doskonale dziś znaną nazwą PolCard. Obecnie PolCard SA jest spółką akcyjną, której udziałowcami jest kilka dużych polskich banków, min. Bank Pekao SA (największy udziałowiec), Powszechny Bank Kredytowy SA, BIG Bank SA czy Bank Rozwoju Eksportu SA oraz również w niewielkiej już części ORBIS. PolCard SA zajmuje się nie tylko prowadzeniem centrum rozliczeniowego i akceptacją kart płatniczych, ale również współpracuje z wieloma bankami w Polsce, z którymi prowadzi współpracę w zakresie wydawaniu i obsługi kart płatniczych, obsługi sieci bankomatów czy prowadzeniem międzybankowego systemu rozliczeń transakcji kartowych. Prócz tego centrum rozliczeniowego działają także inne, m. in.: eCard SA (wyłącznie płatności przez internet), eService SA, Centrum Kart Wielkopolskiego Banku Kredytowego SA, Centrum Kart i Czeków Banku Pekao SA.
Rodzaje elektronicznych kart bankowych
Karty identyfikacyjne
Podstawowym celem karty identyfikacyjnej (ang. ID Card) jest szybka identyfikacja jej posiadacza - w tym celu karta identyfikacyjna posiada numer, który może być zapisany bezpośrednio na karcie w sposób umożliwiający jego elektroniczne odczytanie. Karta identyfikacyjna może również posiadać kod PIN (bądź inny sposób weryfikacji) dzięki czemu jej zastosowanie może pozwolić na rezygnację z innych metod sprawdzenia tożsamości posiadacza takiej karty. Służą one do sprawdzenia tożsamości klienta banku podczas realizowania przez niego operacji w oddziale banku. Karta identyfikacyjna może być zastosowana zamiast albo oprócz tradycyjnych metod identyfikacji posiadacza (sprawdzenie wzoru podpisu, sprawdzenie dokumentu tożsamości). Zastosowanie kart identyfikacyjnych nie tylko upraszcza i skraca proces sprawdzenia tożsamości klienta w oddziale banku, ale również dzięki zastosowaniu kodu PIN zapewnia większy poziom bezpieczeństwa niż tradycyjne metody oparte na porównaniu wzoru podpisu bądź sprawdzeniu dokumentu tożsamości. Dzięki zastosowaniu kart identyfikacyjnych, bank może w bezpieczny sposób wprowadzić tzw. odmiejscowienie rachunku, czyli umożliwić klientom banku dostęp do swoich rachunków w dowolnym oddziale tego banku.
Przykłady: karty identyfikacyjne PeKaO SA czy Lukas Banku SA.
Karty bankomatowe
Karta bankomatowa (ang. ATM Card lub Cash Card) służy wyłącznie do dokonywania wypłat gotówki oraz innych transakcji, które możliwe są do wykonania z użyciem bankomatu, np. sprawdzenie stanu rachunku, wydrukowanie historii transakcji, zmiana kodu PIN czy dostęp do funkcji depozytowych w bankomacie.
Karta bankomatowa nie posiada żadnych funkcji płatniczych, nie można zatem przy jej użyciu wykonać transakcji bezgotówkowej - nawet jeżeli bankomat udostępnia możliwość wykonania takiej transakcji, np. doładowanie konta telefonu komórkowego.
Ponieważ funkcjonalność tego typu kart jest bardzo ograniczona, większość banków nie decyduje się na wydawanie kart bankomatowych. W zamian banki wydają karty płatnicze, które jednocześnie wyposażone są w funkcje karty bankomatowej.
Karty płatnicze
Karta płatnicza (ang. Payment Card) jest kartą służącą do przeprowadzania transakcji bezgotówkowych w punktach handlowo-usługowych. Teoretycznie, karta płatnicza nie musi posiadać funkcji umożliwiającej wypłatę gotówki z bankomatu lub kasy banku, a z kartą nie musi być związany kod PIN. Jednakże bardzo niewiele banków decyduje się na wydawanie kart posiadających wyłącznie same funkcje płatnicze bez funkcji bankomatowych. Zatem praktycznie każda karta płatnicza wydawana przez bank, oprócz funkcji płatniczych posiada również wszystkie funkcje karty bankomatowej. Określenie "karta płatnicza" oznacza zatem kartę, którą możemy zarówno dokonywać płatności w punktach handlowo-usługowych jak i również dokonywać operacji w bankomatach.
Dziś określenie "karta płatnicza" na stałe weszło zarówno w powszechny jak i oficjalny język bankowy i zastąpiło popularne określenie "karty kredytowej", którym kiedyś bardzo często, aczkolwiek błędnie nazywano wszelkie karty, niezależnie od tego jakie funkcje posiada karta oraz jaki jest jej sposób rozliczania transakcji.
Przykłady: karty płatnicze VISA Electron mBank'u, Maestro PeKaO SA.
Karty debetowe
Karta debetowa (ang. Debit Card) funkcjonuje na zasadzie rozliczenia transakcji wykonanej z użyciem karty natychmiast po otrzymaniu przez bank informacji o jej przeprowadzeniu. Oznacza to, że rachunek posiadacza karty, który wykonał transakcję z użyciem karty debetowej, zostanie obciążony przez bank natychmiast jak tylko informacja o transakcji dotrze do banku. Okres ten zależy jednak od wielu czynników, np. od tego gdzie była wykonana transakcja, sposobu jej rozliczania oraz od systemu informatyczno-księgowego stosowanego przez bank. Może zatem wynosić od niemalże kilku sekund od przeprowadzenia transakcji aż do kilku (lub nawet kilkunastu) dni.
Aby skrócić ten okres i zwiększyć bezpieczeństwo obrotu kartowego, banki również blokują środki na rachunku posiadacza karty na podstawie tzw. autoryzacji transakcji. Oznacza to, że od momentu wykonania transakcji aż do momentu jej rozliczenia z rachunku, kwota transakcji jest zablokowana na rachunku posiadacza karty i nie można jej wypłacić ani z użyciem karty ani też innymi metodami (np. poprzez wypłatę w placówce banku).
Kartą debetową można realizować transakcje gotówkowe i bezgotówkowe do wysokości środków na rachunku (najczęściej powiększonych o przyznany limit kredytowy bądź debetowy). Zdarza się jednak, iż ze względów technicznych bank wydaje kartę debetową z określonym limitem wydatków np. dziennym, tygodniowym bądź miesięcznym. Oznacza to, że kartą debetową możemy posługiwać się do wysokości przyznanego limitu, niezależnie od wysokości środków na rachunku.
Karty kredytowe
Karta kredytowa (ang. Credit Card) to rodzaj kart, których uzyskanie nie wiąże się z koniecznością otwierania rachunku w banku, na który będą wpływały nasze wynagrodzenia czy inne dochody. Do wydania karty kredytowej wystarczy jedynie złożyć wniosek (z reguły zawierający szereg różnego rodzaju pytań dotyczących naszej sytuacji finansowej) oraz załączyć dokumenty wymagane przez bank - najczęściej są to dokumenty poświadczające wysokość naszych zarobków, np. zaświadczenie o zarobkach i stażu pracy wystawione przez naszego pracodawcę. Na tej podstawie bank ocenia naszą zdolność kredytową i ustala wysokość limitu kredytowego. Dla nowych klientów bank najczęściej przyznaje podstawowy limit, który po pewnym czasie dobrej współpracy z bankiem może zostać zwiększony przez bank. Posiadacz karty kredytowej może wykonywać transakcje do wysokości przyznanego limitu kredytowego. Raz w miesiącu bank sumuje wszystkie transakcje i wysyła posiadaczowi karty zbiorcze zestawienie tych transakcji informując jednocześnie o kwocie zaciągniętego kredytu przy użyciu karty.
Zasady spłaty kredytu ustalane są przez każdy bank samodzielnie. Najczęściej bank ustala pewną minimalną kwotę jaką posiadacz karty zobowiązany jest do spłaty co miesiąc (może to być np. 10% zaciągniętego kredytu). Bank może także nie naliczyć żadnych odsetek od kredytu, jeżeli został on w całości spłacony w określonym terminie.
Przyznany przez bank kredyt jest kredytem odnawialnym, co oznacza że każda spłata zadłużenia zwiększa dostępny limit do dokonywania dalszych transakcji z użyciem karty. Przykład: karta kredytowa VISA Classic Lukas Banku SA.
Karty wirtualne
Karta wirtualna (ang. Virtual Card) to nowy rodzaj kart płatniczych opracowanych wyłącznie pod kątem dokonywania transakcji bez fizycznego użycia karty. W ostatnich latach gwałtowny rozwój internetu spowodował, iż coraz częściej możemy wykonywać także transakcje poprzez sieć internet - przy czym mogą to być dowolnego transakcje, począwszy od dostępu do różnego rodzaju zasobów (np. archiwum artykułów gazet) aż do niezliczonej ilości internetowych sklepów, których asortyment niejednokrotnie przekracza ofertę tradycyjnych sklepów. Wraz z rozwojem sklepów internetowych zwiększa się liczba osób pragnących dokonywać transakcji w sieci internet. W tym celu organizacje płatnicze wraz z bankami opracowały nowy sposób dokonywania transakcji - właśnie z użyciem wirtualnej karty.
Zastosowanie karty wirtualnej nie niesie jednak żadnych dodatkowych rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo sklepu internetowego jak i posiadaczy kart (zarówno kart tradycyjnych jak i wirtualnych). Można zaryzykować twierdzenie, iż jest to tylko nowy sposób działań marketingowych mających za cel dotarcie do pewnej grupy klientów banku.
Czym zatem różni się karta wirtualna od tradycyjnej plastikowej karty płatniczej ? Podstawowa różnica jest taka, iż kartą wirtualną nie możemy dokonać transakcji w zwykłym punkcie handlowo-usługowym. Nie wypłacimy nią również gotówki w bankomacie czy kasie banku. Do karty nie jest także generowany kod PIN, jednakże generowane są kody weryfikujące o nazwie CVC2 lub CVV2 (kody te są również generowane do większości tradycyjnych kart płatniczych). Karta wirtualna służy zatem wyłącznie do dokonywania transakcji typu MOTO (czyli transakcje realizowane drogą pocztową i telefoniczną) oraz transakcji internetowych.
Karta wirtualna może zostać wydana w postaci papierowej (czyli otrzymujemy z banku specjalną kopertę, podobną do koperty z kodem PIN, w której zapisany jest numer karty, data jej ważności oraz kod weryfikujący CVC2 lub CVV2) bądź może zostać również wydana w postaci standardowej plastikowej karty (jednakże taką kartą wirtualną nadal nie można realizować transakcji w bankomatach oraz zwykłych punktach handlowo-usługowych).
Przykład: eKARTA mBank'u
1