Socjologia jako nauka.
Socjetos - społeczeństwo
Logos - słowo
Nauka o społeczeństwie i jego wewnętrznych strukturach i zmianach.
Socjologia bada życie społeczne.
Elementy zainteresowań socjologii:
przejawy życia społecznego w aspekcie zachowań społecznych człowieka - takie, w których człowiek jest zdeterminowany (ograniczony) społecznie ( czyli język, miejsce urodzenia itp.)
w aspekcie struktur społecznych, czyli organizacji społecznych (np. rodzina, uczelnia, państwo)
w aspekcie interakcji społecznych. (kontakty poza indywidualnymi kontaktami)
Socjologia to nauka autonomiczna (samodzielna), posiada własny przedmiot i metody badań. Korzysta z pomocy innych nauk. ( Nauka to możliwość poznania i zrozumienia świata. To zbiór teorii, twierdzeń i metod. Posługuje się sobie właściwym językiem. Funkcję nauk pełnią m.in. religia, ideologia.)
Metody socjologii - czyli zbiór procedur postępowania
obserwacja - podstawowa metoda ( mogą być różne - obserwacja z zewnątrz lub uczestnicząca) Ma udzielać odpowiedzi na określone pytania. Obserwacji podlegają zewnętrzne zachowania ludzi oraz rezultaty tych zachowań. Może być jawna albo ukrywana. Może być bierna (obserwacja zjawisk przez nas nie kontrolowanych) bądź mieć charakter eksperymentu, czyli być czynnością złożoną, polegającą na tym, że staramy się wpłynąć na obserwowane zjawisko.
Wywiad kwestionariuszowy - zestaw pytań wg ustalonego klucza
Wywiad nie skategoryzowany.
Ankieta
Eksperyment - wywołanie sztucznie pożądanej sytuacji.
Podział socjologii.
ogólna - dostarcza teorii, pojęć i dyrektyw badawczych
szczegółowa - dokonuje szczegółowych opisów np. socjologia rodziny, miasta, medycyny, kultury, pracy itp.
Funkcje socjologii
teoretyczna - wyjaśnia i opisuje zjawiska teoretyczne
strukturalna - budowa zjawisk
Socjologia - gromadzi opisy zjawisk.
Socjometria - zjawiska społ. w liczbach
Socjotechnika - inżynieria społeczna.
HISTORIA SOCJOLOGII W ZARYSIE.
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA SPOŁECZNA
Człowiek różni się od zwierząt rozumem, jest zdolny do myślenia abstrakcyjnego. Człowiek dostosowuje środowisko do swoich potrzeb, zwierzę dostosowuje się do środowiska. Istota ludzka w odróżnieniu od niektórych zwierząt nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji. Dorosły człowiek może, co prawda żyć w całkowitej samotności, ale praktycznie biorąc poza środowiskiem społecznym nie jest możliwe współczesne zaspokajanie potrzeb ludzkich, przede wszystkim potrzeb emocjonalnych tj. poczucie bezpieczeństwa, potrzeba społecznego uznania. Człowiek jest twórcą kultury, żyje w środowisku naturalnym (przyrodniczym), które warunkuje również zachowania społeczne, odmienne np. w krajach arktycznych oraz w krajach tropikalnych oraz cywilizacyjno-kulturalnym (środowisko rodzinne, rówieśnicze, sąsiedzkie, zawodowe czy też związane z uczestniczeniem w stowarzyszeniach czy wielkich strukturach społecznych tj. naród, państwo). Potrafi żyć w co najmniej 2 środowiskach. Posiada potrzeby estetyczne. Jest jedyną istotą żywą zdolną pokonać przestrzeń i czas. (przestrzeń - loty kosmiczne, czas łączenie się z minionymi epokami poprzez literaturę, film, obrazy.
Człowiek jest osobą. Osoba jest poszczególnym i konkretnym człowiekiem w całej jego jedności, integralności i niepowtarzalności. Jedność - biologiczna, psychiczna i myślowa.
Środowisko człowieka.
Człowiek ma 2 środowiska - każde z tych środowisk wypełnia także drugi człowiek.
Środowiska: rodzinne, sąsiedzkie, uczelnianie, towarzyskie, miejskie, uczelniane.
Środowisko społeczne.
Człowiek rodzi się jako nie zapisana tablica (tabula rasa) i może być przez środowisko dowolnie kształtowany. Amerykańscy behawioryści twierdzili, że człowiek nie jest wolny, że jest odbiciem lustra społecznego. Nie można tego traktować jako stanowiska skrajnego, bowiem nie ma człowieka bez dziedzictwa genetycznego, ani normalnego człowieka pozostającego poza oddziaływaniem środowiska. Wiara w dziedzictwo krwi umacnia rasizm czy konserwatyzm społeczny. Środowisko wpływa na określone motywacje zachowań ludzi z nim związanych. Człowiek uczy się zachowań społecznych poprzez różnego rodzaju „kary” i „nagrody” ze strony otoczenia społecznego np., kto nie uważa na innych w tłumie jest ustawicznie potrącany. Zachowania odpowiadające określonym wzorom w danym środowisku spotykają się z aprobatą otoczenia, zachowania niewłaściwe - z dezaprobatą, niechęcią, odpychanie danej osoby, co może mieć charakter niezorganizowany, spontaniczny (sankcja rozsiana - ze strony otoczenia), ale może też mieć charakter zorganizowany, sformalizowany (sankcja skupiona, zinstytucjonalizowana - np. sankcja prawna). Poza tym człowiek patrzy na siebie pod kątem wzorów zachowania przyjmowanych przez otoczenie i odczuwa wyrzuty sumienia, niezadowolenie z siebie, gdy w świetle tych wzorów ocena jego postępowania wypadałaby ujemnie. Środowisko społeczne wpływa na określone motywacje zachowań ludzi z nim związanych. Przekazuje im określoną wiedzę w sposób usystematyzowany, ale też przekazuje określone stereotypy, tzn. pewne uproszczone, potocznie przyjmowane obrazy rzeczywistości, niekiedy wręcz fałszywe, związane z emocjonalnym nastawieniem do jakichś przedmiotów czy osób (np. stereotyp Niemca, Ruska, cygana czy starego kawalera). Raz ukształtowane w danym środowisku stereotypy są trudne do skorygowania przez rzetelną wiedzę. Środowisko społeczne wpływa też na postawy, to znaczy na skłonność do określonych zachowań w określonych sytuacjach. Należy tez dostrzegać oddziaływanie środowiska, do którego dana osoba chciałaby należeć (przyjmuje się wartości nie własnej grupy a jakiejś grupy odniesienia). Nie można jednak pojmować zależności jednostki od środowiska jako zależności jednostronnej - jest to, bowiem interakcja dwustronna, jako, że jednostki wpływają również na środowisko. Poszczególne środowiska społeczne mogą wytwarzać odrębne ideologie. Współcześnie pojmuje się, że ideologia jest to zespół wyobrażeń o świecie w sprawach doraźnie nierozstrzygalnych, a mających istotną doniosłość dla wyznaczenia dążeń i ich realizacji.
Cechy biogenne
Wyposażenie biologiczne
Wzrost
Kolor skóry
Cechy socjogenne
kulturowy ideał osobowości
jaźń subiektywna
jaźń odzwierciedlana
Temperament - typy określone przez Hipokratesa
Sangwinik - pogodny, towarzyski, lubiący ludzi, dobry biesiadnik. Przy pierwszych trudnościach odstępuje od zamierzonego zadania. Uczuciowy, ale powierzchowny.
Choleryk - wybuchowy, stale niezadowolony, nie unika trudności. Nie jest zbyt wesoły, nie jest pamiętliwy, lubi pochwały.
Flegmatyk - zadowolony z siebie nie jest konfliktowy, cierpliwy, ale męcząco. Ma wybrane osoby, które lubi, nie jest otwarty na ludzkość. Systematyczny i uporządkowany.
Melancholik - pesymista, żyje przeszłością i wspomnieniami, najbliższa przyszłość to ciężkie zadanie. Niepowodzenie traktuje jako własną ułomność.
Człowiek jako uczestnik życia społecznego przyjmuje elementy socjogenne. Społeczeństwo kształtuje człowieka poprzez:
Wychowanie - polega na wdrażaniu do określonego postępowania poprzez wskazywanie jak postępować należy we właściwy sposób, nakłania do akceptowania wartości, którym realizowanie tych wzorów ma służyć. Dokonuje tego poprzez perswazję, chwalenie czy ganienie, nagradzanie lub karanie. Człowiek poddany wychowaniu sam podejmuje decyzję o swoim postępowaniu. Jest to oddziaływanie w sposób jawny, nieukrywany wychowywany traktowany jest jak osoba a nie przedmiot poddany obróbce. Wpływ wychowawczy mają osoby postawiane za wzór, czy też czyny.
Manipulacja - kierowanie czyimś postępowaniem z pozbawieniem go możliwości podejmowania w pełni świadomej decyzji. Może być to dokonywane w różny sposób i przy pomocy różnych środków od operacji neurochirurgicznej, podawania narkotyków czy alkoholu do dostarczania celowo fałszywej wiedzy.
Wytwory fizyczne - zmuszają do określonego zachowania ( np. zamiast tabliczki „ nie deptać trawników, posadzenie silnie kłujących krzewów)
Wzory społeczne- oddziaływanie poprzez przykłady.
Oddziaływanie na człowieka odbywa się poprzez system norm. Normy moralne to takie, które nakazują czynić to, co dobre a zakazują czynić źle. Wobec wieloznaczności słów „dobre”- „złe” takie określenie norm niczego nie wyjaśnia. Normy moralne są normami, które znajdują uzasadnienie w dodatnich czy ujemnych ocenach postępowania, którego dotyczą.
Nakazywane czy zakazywane przez normy moralne czyny uznawane są za dobre lub złe ze względu na to, że takie postępowanie uważa się za godne lub niegodne człowieka - jest to moralność perfekcjonistyczna, lub ze względu na to, że są dyktowane troską o drugiego człowieka - jest to moralność solidarnościowa.
Normy obyczajowe - mają moc w pewnym środowisku społecznym, nie, dlatego że są nakazywane, ale dlatego że wytworzył się tam nawyk postępowania w dany sposób, połączony z przekonaniem, że tak właśnie postępować należy.
Człowiek uczy się istnienia w społeczeństwie w procesie socjalizacji.
Socjalizacja pierwotna - dotyczy człowieka, który wrasta w życie społeczne (dziecka)
Socjalizacja wtórna - wiek dorosły, człowiek odbiera bodźce przez pryzmat własnych nawyków i doświadczeń.
Jeżeli konfrontacja socjologii pierwotnej i wtórnej wypada źle to jest to kryzys tożsamości.
Zmiany wywołane w technologii są szybsze od możliwości dostosowawczych człowieka.
UWARUNKOWANIA ŻYCIA SPOŁECZNEGO
Człowiek wchodzi w relacje z innymi ludźmi, nie żyje sam, jest aktywny. Życie społeczne to ogół zjawisk złożonych z wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości znajdujących się na pewnej ograniczonej przestrzeni (miasto, region, wojew., kontynent). Przestrzeń jest też wyrażona w kategoriach czasu. Życie toczy się w wymiarze czasu, w wymiarze przestrzeni, jego cechą jest zmienność.
Zwierzęta żyjące stadnie, mają przywódców, silniejsi bronią słabszych, to wszystko ukazuje podział na role społeczne. Życie społeczne ludzi to życie świadome, zwierząt - instynktowne. Życie społeczne podlega prawom.
Od czego zależy życie społeczne? Czy życie społeczne jest zdeterminowane?
Zdeterminowany - całkowicie zdominowany.
Teoria determinizmu - teoria o przyczynach. Determinizm odrzuca przypadkowość, odrzuca wolność, wszystko ma swoją przyczynę.
Na uwarunkowania składają się 2 grupy czynników:
Zewnętrzne - nie zależne od człowieka podstawy życia społecznego. Biologiczne podstawy to jest nasze wyposażenie biologiczne (np. ręce, ich budowa taka a nie inna). Taka budowa daje różne możliwości ( np. mnogość zawodów). Człowiek ma możliwość widzenia kolorów ( np. świat psa jest szary) i przestrzeni trójwymiarowej (impresjonaliści - uchwycenie chwili, której za chwilę już nie ma). Oko - możliwość i wpływ na życie społeczne i jego ewolucje. Mózg - możliwość mowy. Stały i trwały popęd seksualny - tworzy rodzinę, która trwa od początku do końca z całymi konsekwencjami.
Uwarunkowania geograficzne - wyposażenie środowiska geograficznego w dostęp do morza, klimat, bogactwa naturalne. Człowiek ma na nie wpływ, ale nadal niewielki. Ale te elementy wpływają na człowieka np. ukształtowanie powierzchni wpływa na sieć osadnictwa. Antropolodzy twierdzą, że na równinach powstało społ. despotyczne, czyli poddane jednemu przywódcy - monarchie despotyczne - ze względu na narażenie ze strony wroga - otwarta przestrzeń. Społeczeństwa demokratyczne pojawiały się tam gdzie naturalne ukształtowanie zapewniało trudność zdobycia ich osad. Panowała pewna swoboda, nie było pańszczyzny ani poddaństwa.
Sieć rzek i dostęp do morza - państwa kontynentalne i z dostępem do morza. Tam gdzie dostęp do morza rozwijają się zawody związane z morzem.
Bogactwa naturalne - dają państwu możliwość dobrej egzystencji, np. Kuwejt - ma dobre warunki socjalne, posiada dobrze wyposażone szkoły. Trudno dostać obywatelstwo w takim kraju.
Klimat - ma wpływ na życie społeczne. Np. klimat północy sprawia, że życie kończy się, o 17, ponieważ spada aktywność.
Na tych bazach powstały 3 teorie determinizmu geograficznego:
środowisko ma wpływ
Nihilizm geograficzny - środowisko nie ma wpływu
Posybilizm - środowisko ma wpływ, ale nie zawsze.
Dalsze uwarunkowania zewnętrzne.
Stosunki demograficzne - człowiek nie ma wpływu na strukturę ludności (l. mężczyzn i kobiet), ograniczony wpływ na struktury demograficzne np. młode społeczeństwo daje możliwość inwestycji - czyli taka struktura wpływa na uwarunkowania zewnętrzne ( np. Szwajcaria stare społeczeństwo) Zachwianie proporcji kobiet i mężczyzn na rzecz mężczyzn jest to spadek demograficzny, przewaga kobiet - feminizacja społeczeństwa. ( Wykonywanie męskich zawodów - szkoda dla zawodu i kobiet.)
Uwarunkowania ekonomiczne życia społecznego - organizacja produkcji, tam gdzie jest dobry typ gospodarki, tam on wyznacza organizację produkcji. Początki - ludy zbierackie - zbieractwo wymagało dużej liczby rąk do pracy ( rodzina wielopokoleniowa). Kopieniacze - dominowała kobieta. Motryjarchat org. rodziny podporządkowany kobiecie. Ludy łowieckie - przeorganizowanie.
Wewnętrzne uwarunkowanie życia społecznego
Kultura - współkształtuje życie społeczne.
Co to jest kultura? Używamy tego pojęcia w stosunku wartościującym: kulturalny i niekulturalny. Kultura w sensie opisowym np.. kultura polska.
Kultura dotyczy tego, co jest wytworem człowieka. To całokształt materialnych i niematerialnych wytworów człowieka. Obowiązujących systemów wartości norm i symboli. Jest dziełem człowieka. Kultura dla antropologa to system zamknięty, dla kulturoznawcy to system otwarty np. jest wiele kultur. Inaczej widzi kulturę socjolog. Jest dla niego składnikiem społeczeństwa tak jak gospodarka. Kultura jest istotnym składnikiem. Proces socjalizacji pierwotnej dokonuje się przez kulturę. Socjologię interesuje kultura jako fragment, interesuje ją to jak ona przebiega. Parson i Lindon twierdzą, że kultura to system symboli ułatwiających komunikację, współdziałanie i współpracę, np. społeczeństwo nie rozpada się dzięki wspólnej kulturze. Wszystkie znaki i symbole kultury odnoszą się do przeszłości i przyszłości. Symbole niosą określoną informację wytwórczą kultury materialnej, technicznej. Określony symbol niesie sam w sobie informację ( np. BMW - nie każdy nim jeździ!) Podstawowe podsystemy to systemy językowe. To podstawowy system kulturowy. W nim przebiega nasza podstawowa socjalizacja. Język służy porozumiewaniu się, umożliwia nam pewien sposób rozumienia i pojmowania świata. Język jako element danej kultury informuje o danej kulturze. Przekazuje informacje o kulturze jako o systemie. (np. w eskimoskim jest ponad 80 wyrazów określających kolor śniegu - stąd wiemy, że język pochodzi z kultury śniegu, w angielskim jest najwięcej określeń dotyczących żeglugi.) Język koordynuje określone reakcje społeczne, rozwija się nie jest martwy. Kultura też rozwija się razem z językiem.
SYSTEM SYMBOLI TECHNOLOGICZNYCH.
( technologia - informacja jak manipulować środowiskiem)
Podstawowy podsystem kultury. Każdy przejaw życia: ubranie, transport, rozrywka to przejaw systemu technologicznego. Daje pogląd o społeczeństwie. System technologiczny w dobie społeczeństwa komputerowego, informatycznego jest bardzo rozwinięty. Społeczeństwa panują mad tym systemem. System wartości jest składnikiem każdej kultury. Wartości wynikające z ocen rzeczy, sytuacji i czynów są abstrakcyjne, lecz przypisane np. dobry czyn jest dobry a zły. System hierarchiczny - od najmniejszych do największych. Ktoś jest zły to należy mu się kara. Honor, uczciwość to wartości, które kiedyś dominowały, dziś ważny jest sukces - wartość poszukiwana dziś oddziaływuje na podstawie - trzeba go zdobyć, mieć za wszelką cenę. System wartości rzutuje na stosunki między ludźmi. Konflikty społeczne to konflikty wartości. Nie ma polityki bez systemu wartości, im bardziej powszechnie jest akceptowany i spójny system wartości tym bardziej zintegrowane jest społeczeństwo. Np. nasze społeczeństwo posiada zmienność jako najbardziej stałą cechę. Teoria konfliktów - dezintegracja systemu wartości.
SYSTEM PRZEKAZAŃ.
Podsystem. ( co to są przekazania? W czym się ujawniają?) w ideologii - mnogość, religia (doktryna) przekazania kierują społeczeństwem. ( np. przykazanie nie kradnij - może być daleko idące w skutkach). Źle, jeśli czasem ten system przekazań staje się normą przekazania, to nasza w różny sposób zdobyta wiedza o rzeczywistości społecznej, która nas w tej rzeczywistości sytuuje.
PODSYSTEM NORM
System symboli, normy służą realizacji wartości norm, regulują zachowania społeczne. Rodzaje norm: obyczajowe, prawne, religijne. Skąd się biorą normy? Mają swoje uzasadnienie tetyczne - czyli normę ustanowił ktoś, kto ma odpowiedni autorytet lub moc przymuszania do jej przestrzegania. Uzasadnienie aksjologiczne ( aksjologia - nauka o wartościach) norm - czyli ocenianie zachowania z punktu widzenia dobra i zła. Jedna i ta sama norma może być normą prawną ( ze względu na uzasadnienie tetyczne), normą moralną ( ze względu na uzasadnienie aksjologiczne), i normą obyczajową ze względu na społeczny nawyk jej przestrzegania.
Normy prawne wyznaczają wzory postępowania narzucone przez organizację państwową. Sankcja skupiona to przekraczanie norm prawnych.
Normy moralne są normami, które znajdują uzasadnienie w szczególnego rodzaju dodatnich czy ujemnych ocenach postępowania, którego dotyczą, w ocenach czy to samego adresata czy jakiejś osoby uznanej za autorytet. Nakazywane czy zakazywane przez normy moralne czyny są uznawane za dobre czy za złe ze względu na to, że takie właśnie postępowanie uważa się za godne czy niegodne człowieka (moralność perfekcjonistyczna) lub ze względu na to, że są one dyktowane troską o innych ludzi (moralność solidarnościowa). Moralność perfekcjonistyczna to moralność cnót, odpowiadających takiemu czy innemu aprobowanemu w danym środowisku wzorowi osobowemu (np. wzorowi dzielnego rycerza). Moralność solidarnościowa natomiast dotyczy postępowania troszczącego się w sprawiedliwy sposób o tak czy inaczej pojmowane dobro innych. Przedmiotem jej aprobaty jest postępowanie dyktowane życzliwością, uspołecznieniem, miłością bliźniego. Zróżnicowanie poglądów, co do norm moralnych może dotyczyć tego, wobec kogo mamy obowiązek być życzliwi, na jakiej formule sprawiedliwości się opierać, jakich dóbr życzyć bliźnim.
Normy obyczajowe uznawane są za normy, które mają moc wiążącą w pewnym środowisku społecznym nie, dlatego, że nakazywane przez nie czyny są oceniane jako moralnie dobre, ale dlatego, że wytworzył się w danym środowisku nawyk postępowania w dany sposób, połączony z przekonaniem, że tak właśnie postępować należy.
Przekraczanie norm moralnych i obyczajowych to sankcja rozsiana (wytykanie), z normą religijną jest podobnie.
Normy moralne i obyczajowe mogą być niezgodne, np. obyczaj znęcania się nad nowicjuszami w jakiejś grupie, podczas gdy norma moralna nakazywałaby okazywać im życzliwość.
Czy społeczeństwo może funkcjonować bez norm?
Nie! Społeczeństwo rozpada się, normy integrują społeczeństwo. Utrwalenie nawyku przestrzegania norm, zwiększa efektywność norm jako czynnika kontroli społecznej.
ZASOBY WIEDZY
Podsystem funkcjonujący w ramach kultury. Nie są nauką, ułatwiają odnalezienie się w różnych sytuacjach (doświadczenie, np. lot samolotem do innego kraju - nie znamy języka a funkcjonujemy).
Porównując systemy symboli możemy zapytać: jest jedna kultura czy więcej?
W sensie ontycznym (teoria bytu) kultura istnieje jako jedna, lecz występująca w bardzo wielu odmianach. W sensie ontycznym posiada wspólne cechy. Dzieli się na subkultury narodowe, regionalne, społeczne (np. młodzieżowe, klasy średniej) w naszej kulturze istnieją elementy kultury obcej - jest to dyfuzja, przenikanie kultur (np. słowo: weekend). Dyfuzja wywołuje obronę tożsamości, tradycji, pewne elementy adoptują się lub nie. Kultura to potężny mechanizm - wpływa na życie.
STRUKTURY SPOŁECZNE.
Społeczeństwo - termin trudny i wieloznaczny. Jest bliski terminowi naród. Społeczeństwo to taka zbiorowość, w której wytworzyły się już stosunki społeczne, i którą rozpatrujemy biorąc pod uwagę układ tych stosunków. Jest to najobszerniejsza postać życia zbiorowego, tworząca wielką zbiorowość terytorialną, tworząca układ zamknięty o własnych cechach odrębności. To kompleks grup współistniejących i krzyżujących się, podporządkowanych jednej grupie dominującej np. narodowi albo państwu. W ramach społeczności zamyka się większość stosunków społecznych, w które wchodzi jednostka; w znacznej części zamykają się one w granicach wsi, miasta czy regionu. W ramach społeczności wyznaczonej przez granice państwa zamyka się większość stosunków społecznych, w które wchodzą mieszkańcy tego państwa. Społeczność państwową określa się niekiedy mianem społeczności uniwersalnej (samoistnej, wystarczalnej), jako że w jej ramach zamykać się może całość życia obywateli. Im mniejsza jest społeczność lokalna, im więcej wytworzyło się w jej ramach więzi społecznych, tym zazwyczaj silniejsza jest kontrola ogółu nad jej członkami i siła oddziałowywania społeczności na jednostkę. W wielkich zbiorowościach dominują stosunki rzeczowe, zanikają stosunki personalne. Jak określił D. Riesman „jednostka ludzka może być samotna w tłumie”, występują zjawiska znieczulicy społecznej w stosunku do innych, zanika często zdolność spontanicznego współdziałania. Społeczność może się czasem wyodrębnić bez izolacji przestrzennej jakimiś granicami czy odległością utrudniającą kontakty, a to ze względu na grupowanie się na pewnym obszarze ludzi wspólnego pochodzenia czy wspólnej kultury, gdy jakaś mniejszość kulturowa ułatwia sobie życie przez trzymanie się razem. (Np. getto żydowskie, murzyńskie). Społeczeństwo globalne to ludzkość. Jest wiele odmian i typów społeczeństwa w sensie empirycznym.
STRUKTURA SPOŁECZNA - to układ części składowych społeczeństwa (budowa). Podstawowy element to różnego rodzaju grupy społeczne i społeczeństwo lokalne, kręgi społeczne, instytucje społeczne. Instytucja społeczna to nie tylko biuro to także rodzina, grupa. Małżeństwo to nie tylko akt, to także instytucja społeczna.
Organizacje społeczne i zbiorowości pośrednie to tłum np. kibiców, manifestantów, publiczność - to wszystko to elementy struktury społecznej (budowy) - formy przejściowe.
GRUPY SPOŁECZNE - to zbiór jednostek traktowany jako całość, wyodrębniona ze względu na określony rodzaj więzi społecznej łączącej te jednostki. Do grupy jednostka należy ze względu na jakąś więź, wobec czego może ona należeć jednocześnie ze względu na różne sprawy do wielu grup np. zawodowej, rodzinnej, wyznaniowej, narodowej. Grupę tworzą ludzie ze względu na jakieś doniosłe wiążące ich stosunki, w węższym znaczeniu jednak używa się określenia „grupa” w odniesieniu do takiego zespołu ludzi, którzy mają poczucie odrębności jako zespół, poczucie tożsamości grupowej (np. grupę tworzą turyści obsługiwani razem w czasie wycieczki, nie znaczy to jednak, by z tego powodu powstało u nich poczucie odrębności grupowej). Odrębność grupowa może być kształtowana i podkreślana przez odznaki uczestnictwa, symbole grupowe, stroje, rytuały. Przynależność grupowa może się wiązać z obowiązkiem takich czy innych zachowań wyznaczanych przez normy obowiązujące członków tej grupy. Rola społeczna jednostki w grupie to zespół norm, które wyznaczają zachowania członków tej grupy, zachowania, których oczekuje się od członka grupy. W ramach pewnej grupy jednostki mogą zajmować różne pozycje społeczne i dlatego mogą być im wyznaczane różne role społeczne. To, że ktoś ma wyznaczoną rolę społeczną nie oznacza wcale, że on tę rolę faktycznie realizuje. Role społeczną jednostki należy odróżnić od funkcji społecznej. Funkcja społeczna jednostki w odniesieniu do grupy to faktyczne oddziaływanie jednostki na sprawy tej grupy. Oddziaływania korzystne nazywamy eufunkcjonalnymi, natomiast oddziaływania niekorzystne - dysfunkcjonalnymi. Funkcja pełniona przez jednostkę w grupie może być jawna - gdy działania są wyznaczone przez rolę jednostki w grupie, a skutek ich jest niejako z góry założony, wobec czego łatwo jest dostrzegać spełnienie danej funkcji, lub ukryta - gdy oddziaływania nie wynikają z wyznaczonej roli (np. dziadek czy babcia żyjący w rodzinie wielopokoleniowej nie zabiera głosu w pewnych sprawach, ale sama obecność tej osoby sprawia, że członkowie danej rodziny liczą się z tym, co sobie dziadkowie o takim właśnie postępowaniu pomyślą) albo te oddziaływania wywołują skutki inne od oczekiwanych. Typologia grup społecznych jest nadzwyczaj bogata ze względu na wielką różnorodność kryteriów, które mogą być brane pod uwagę przy wyróżnianiu typów grup. Udział w grupach określonego typu ulega w ciągu życia człowieka przemianą. Grupa jest zbiorem.
Zbiór w sensie dystrybutywnym - wyodrębniony ze względu na powtarzającą się cechę, np. wiek, płeć, zawód, wzrost - jest to zbiór statystyczny, nie ma więzi społecznej.
Zbiór w sensie kolektywnym - stanowiący pewną całość, ale już względnie stały i wewnętrznie złożony, np. rodzina, plemię, naród, grupa etniczna
WIĘŹ SPOŁECZNA - to ogólnikowe określenie dla całości stosunków społecznych i współzależności łączących jednostki ludzkie w zespoły ( zbiorowości społeczne)
Zazwyczaj określa się tak zespół stosunków zapewniających zespołowi ludzi spoistość, ale można mówić na przykład o więzi grupy ludzi walczących ze sobą. Zwykle jednak zwraca się uwagę na więź społeczna jako na czynnik umacniający dany zespół.
Jak się tworzy więź społeczna?
Styczność społeczna - np. sąsiedzi, więzi bardzo silne (wszyscy wszystko wiedzą)
Styczność psychiczna - wzajemne zainteresowania.
Styczności społeczne - służą wymianie dóbr materialnych.
Podstawowe rodzaje więzi:
Osobiste - koleżeństwo, przyjaźń
Rzeczowe - przedmioty materialne (zakup gazet)
Obiektywne - to więzi krwi, ale powstają także ze względu na oddziaływanie materialne jednych podmiotów na inne, czy także na oddziaływanie na istotne sprawy innych podmiotów.
Subiektywne - odczuwanie pewnych współzależności, wspólnoty celów, wartości, tożsamości kulturowej.
Stosunki składające się na więź mogą byś stosunkami społecznymi bezpośrednimi - powstają ze względu na jakieś odniesienie podmiotu do podmiotu lub stosunkami społecznymi pośrednimi powstają ze względu na jednakowe albo różne odniesienie tych podmiotów do czegoś czy do kogoś, do jakiegoś przedmiotu kultu, przedmiotu ataku czy przedmiotu oddziaływania.
Więzi są podstawą integrującą grupy społeczne. Występują w strukturze społecznej.
Co to są grupy społeczne jako składniki struktury społecznej?
Grupa społeczna to spora liczba osób (najmniej 3) połączona więzią społeczną, posiadająca cele i zasadę odrębności od innych grup, wyrażoną poczuciem świadomości „my”. Należy podkreślić selektywny charakter uczestniczenia jednostki w grupie czy wielu różnych grupach, a to ze względu na rodzaj więzi wyróżniający te grupy, na różny stopień zaangażowania w życie grupy czy też intensywność więzi. Np. ludzie zamieszkujący dany obszar mogą tworzyć szereg grup w przybliżeniu o takim samym składzie np. ze względu na przepisy o samorządzie terytorialnym tworzą gminę, ze względu na przynależność religijną tworzą parafie, ze względu na zainteresowania tworzą lokalny klub sportowy itp. Jeśli nawet te grupy mają taki sam skład to różnią się od siebie pod względem łączących je więzi. Ważny jest cel, wież i świadomość „my”. Dlaczego 3 osoby?
Bo przynajmniej dwie są zdeterminowane osobą 3.
Grupa społeczna sama jest też strukturą społeczną.
RODZAJE GRUP SPOŁECZNYCH.
Jak się dzielą grupy społeczne?
Istnieją różne podziały: ze względu na wielkość - g. małe i duże. W grupach małych dominują więzi osobiste, nie dzielą się na podgrupy. W grupach dużych dominują więzi pośrednie, dzielą się na podgrupy. Inne podziały:
Ze względu na sposób tworzenia:
Grupy spontaniczne - np. grupa przyjaciół, wycieczka.
Grupy stanowione - powołane celowo np. grupa monterów
Grupy naturalne - oparte na jakiejś więzi niesformalizowanej mogą się z czasem przemieniać w grupy sformalizowane - oparte na jakichś formach organizacyjnych.
Ze względu na uzyskiwane członkostwo:
Grupy genetyczne - członkostwo uzyskuje się ze względu na pochodzenie od członków danej grupy.
Grupy przymusowej przynależności - takie jak państwo, uznają za swych członków wszystkich ludzi, odpowiadających określonym kryteriom, np. urodzonych na obszarze danego państwa, z rodziców będących jego obywatelami - nie pytając zainteresowanych o zgodę.
Grupy kontrolowanej przynależności - czyli ekskluzywne grupy, dopuszczające do uczestnictwa a nich tylko te jednostki, które odpowiadają pewnym szczególnym kryteriom, czasami bardzo rygorystycznie określonym. Procedura przyjmowania do takiej grupy może być bardzo dokładnie określona. (np. Polska Akademia Nauk)
Grupy swobodnego dostępu - inkluzywne, są to takie grupy, do których może wstąpić każdy, kto przejawia chęć przestrzegania norm w tej grupie obowiązujących.
Grupy nieformalne- nie mają sformalizowanej struktury.
Grupy formalne - zinstytucjonalizowane, oparte na jakichś normach organizacyjnych.
Grupy wyodrębnione ze względu na rodzaj więzi;
Grupy pierwotne - pierwsze, do których się należy (rodzina, piaskownica) dominują w nich więzi emocjonalne.
Grupy wtórne - dominują więzi formalne.
Człowiek należy do bardzo wielu grup społecznych. Przejmujemy cechy socjogenne od tych grup i w każdej zostawiamy cząstkę swej osobowości.
Więzi społeczne to czynnik, który spaja, integruje grupę. Jest to całokształt stosunków społecznych, połączeń i zależności skupiających ludzi w trwałe zbiorowości społeczne zdolne do trwania i rozwoju.
Jak powstają więzi społeczne? Co jest bazą więzi społecznych?
Więzi społeczne powstają na bazie struktury przestrzennej. Terytorium tworzy więzi jednostek je zamieszkujących.
Istnieją więzi na bazie psychicznej - np. rodzina, i na bazie wymiany.
Grupa społeczna posiada cele działania, środki materialne, ośrodki skupienia - symbole odwoływania się grupy (np. naród polski na Gniezno, Westerplatte, Częstochowę), wewnętrzną strukturę.
Każda grupa społeczna określa także wymagania wobec swoich uczestników:
Wzór fizyczny - czyli wygląd (wojsko, moda młodzieżowa)
Wzór moralny - sposób postępowania, np. rzemieślnik przed wojną nie mógł sobie pozwolić na fuszerę
Grupa określa zadania wobec uczestników.
ROLA I FUNKCJE GRUP SPOŁECZNYCH
Małe grupy - są to takie grupy, których członkowie spotykają się twarzą w twarz, w których występuje silniejsza lub słabsza więź personalna pomiędzy uczestnikami w grupie, co umożliwiłoby opis bezpośredni struktury grupy przez redukcję indywidualizującą - kto z kim w tej grupie w jakim pozostaje stosunku. Małe grupy uczą uczestnictwa w życiu społecznym, zapoznają jako pierwsze z systemami wartości i norm. Sa ważnym czynnikiem kształtowania osobowości. Rodzina jako mała grupa społeczna jest szczególną grupą. Występuje w każdej społeczności. Jest jedyną grupą, która rozrasta się od wewnątrz. Pełni funkcje prokreacyjną (rozrodczą). Od niej zależy ciągłość biologiczna narodu.
Pełni funkcje:
Wychowawczą - przekazywanie norm i systemów wartości.
Ekonomiczną - zabezpiecza byt swoim członkom, uczy gospodarowania.
Socjalizacyjną -wprowadza uczestników w życie dorosłe.
Kulturową - jest bliska edukacyjnej. Najpierw rodzina wprowadza w świat kultury, prostej i narodowej, uczy uczestnictwa w kulturze.
Emocjonalną - uczy miłości i od tego uczucia zależy równowaga życia psychicznego.
W dziejach rozwoju społecznego wytworzyły się różne modele rodzin:
Rodzina monogamiczna - jeden ojciec + jedna matka
Rodzina poligamiczna - poligamia - jeden mężczyzna + wiele kobiet
Poliandria - jedna żona + wielu mężczyzn.
Nie wiadomo, który model był pierwszy - były równocześnie.
Egzogamia - nakaz zawierania małżeństw poza własną grupa.( np. nie z tej samej miejscowości)
Endogamia - nakaz zawierania małżeństw w obrębie własnej klasy.
Dominacja - model patriarchalny - ojciec daje nazwisko i dom, model matriarchalny - matka daje nazwisko i dom.
Są jeszcze inne modele rodziny - np. rodzina polska wieku XIX, rodzina twierdzy, ale nie charakter zamknięty, ale obronny, ochronny przed wrogami, ale dla osób, które tej rodzinie nie zagrażają taka rodzina była otwarta.
GRUPY SREDNIE - np. społeczność lokalna, mniejsza liczebnie grupa wyodrębniona ze względu na pełnione funkcje np. gmina. Takie społeczności lokalne rozwijają aktywność gospodarczą i posługują się swoistym systemem wartości. Mają sprawdzony system kontroli społecznej. Społeczność lokalna, kiedy funkcjonuje w szerszym środowisku to desygnuje najlepszych kandydatów. Jej cecha to utrzymanie ładu społecznego. Społeczność lokalna nie lubi zmian i niekiedy spowalnia zmiany, bo to burzy ich zachowanie. Czasami eliminuje indywidualne aspiracje społeczne. Blokuje proces dyfuzji.
DUŻE GRUPY SPOŁECZNE
Nie opierają się na więzi personalnej każdego ich członka z każdym, kontakty bezpośrednie nie występują pomiędzy wszystkimi ich członkami. Więź takiej grupy opiera się na wspólnym odniesieniu do jakichś wartości czy na określonych normach organizacyjnych. Są złożone, skomplikowane i samoistne. Opis struktury wielkiej grupy polega nie na opisie stosunków pomiędzy poszczególnymi jej członkami, lecz na wskazaniu zasad kształtowania się tych stosunków. Przeważają więzi formalne. Stosunki społeczne pośrednie. Należą do nich grupy etniczne, regionalne, narodowe, wyznaniowe. Występują wszystkie możliwe rodzaje więzi i norm społecznych. Przykładem jest naród.
Co to jest naród?
To trudne pojecie, budzi wiele sporów i kontrowersji. Jest liczny zespół cech, na podstawie, których można wyróżnić grupy narodowe, z tym jednak, iż w pewnych przypadkach grupy powszechnie uznawane za narody wcale tych cech nie posiadają.
Czy naród jest grupą czy społecznością?
Warunkiem powstania narodu jest dostatecznie długie przebywanie w ramach wyodrębnionej społeczności, lecz później naród może ulegać trwałemu rozproszeniu (np. Żydzi), zachować więź narodową przez kilka pokoleń (np. Irlandczycy), może być podzielony granicami państwowymi (naród polski w czasie rozbiorów) a mimo to istnieć jako grupa.
Czy jeśli istnieje naród to musi być państwo? Czy naród jest grupą terytorialną?
Nie. Np. Kurdowie istnieją 26 lat bez państwa. Gdyby wszystkie narody w Afryce były państwami to byłoby ich około 400. naród zachowuje odniesienie do pewnej ojczyzny ideologicznej, do wyobrażeń krainy, z którą związany jest uczuciowo. Ossowski odróżniał ojczyznę ideologiczną - kulturowo wyobrażany sobie obszar, do którego odnoszą się uczucia członków danego narodu (np. Palestyna jako biblijna Ziemia Obiecana), oraz ojczyznę prywatną - obszar, na którym dana osoba spędziła znaczną część życia, przede wszystkim młodość
Postulat państwowy - dążenie do posiadania własnego państwa. Np. w społeczności Romów nie było tego dążenia.
Świadomość narodowa - świadomość narodowa nie indywidualna. Posiada określoną treść. Kształtuje się w procesie historycznym. Funkcjonuje w relacji „my jesteśmy inni niż oni”. Jednostki mogą nie mieć poczucia przynależności narodowej żyjąc w środowisku wielonarodowościowym. Na obszarach granicznych, zwłaszcza w rodzinach mieszanych, osoby mogą wykazywać chwiejne poczucie narodowe, najczęściej opowiadając się za narodem odnoszącym sukcesy.
Świadomość etniczna - funkcjonuje w relacji „oni są inni niż my”
Treść świadomości narodowej - to są wspólne dzieje historyczne, mit wspólnej genezy grupy (np. opowieść o Czechu, Rusie i Lechu), traktowanie terytorium jako ziemi ojczystej. Nie mówi się o państwie - Niemcy mieli swój Heimat, czyli małą ojczyznę. Żydzi istnieli 1000 lat bez państwa. Poza Judaizmem nie ma drugiej religii, która jest historią narodową. Postacie z religii to postacie historyczne. Treść to także symbole narodowe - godło, hymn.
Duma z przynależności narodowej - to pamięć o wartościowych postaciach. mówienie dobrze o swoim narodzie poza jego granicami.
Czynniki narodowo twórcze:
Terytorium - bardzo często nie jest obojętne dla grupy narodowej.
Język - ułatwia przekaz tradycji i kultury narodowej.
Kultura - rozumiana jako kultura narodowa to tradycje, dokonania, stanowi o tożsamości narodowej.
Naród to przede wszystkim grupa oparta na więzi wspólnotowej, to wspólnota ekonomiczna, polityczna, psychiczna i kulturowa. To reprezentant polityczny narodu. To grupa zarówno formalna jak i nie formalna.
Przynależność do narodu nie jest formalna, to nie to samo, co obywatelstwo.
Postawy wobec narodu: patriotyzm, nacjonalizm - bliski patriotyzmowi - jest groźny, niekiedy przybiera skrajność np. szowinizm - pogarda dla narodów innych. Często przeradza się w rasizm. Kosmopolityzm - nie przywiązywanie się do narodu, tam gdzie jest tam jest ojczyzna, tzw. Obywatele świata np. wielcy uczeni, sportowcy,
Władza i przywództwo w grupie.
W grupach formalnych są trzy źródła władzy (wyróżniał je Max Weber):
Charyzmatyczne - przekonanie o niezwykłych cechach jednostki: mogą to być właściwości nadprzyrodzone, ale może to być niezwiązane z postawami religijnymi, a nawet występować na gruncie ateizmu. O przywódcy charyzmatycznym mówi się wtedy, gdy ktoś wykazuje szczególnie wysokie uzdolnienia przywódcze.
Tradycjonalistyczne - opiera się na dawaniu nawykowo posłuch określonym ludziom czy ludziom powołanym do władzy według od dawna określonych kryteriów (usankcjowane tradycją, gł. Monarchia i rody dynastyczne). Tego rodzaju przywództwo może występować w społeczności i grupach w określonej i długotrwałej stabilizacji społecznej. Współcześnie występuje raczej wyjątkowo lub dotyczy przywództwa tylko pozornego lub symbolicznego.
Przywództwo legalne - zracjonalizowane, formalnie opiera się na zinstytucjonalizowanych procedurach wyboru, które mają zapewnić dobór najodpowiedniejszych kandydatów.
Podejmowanie decyzji w grupie.
Podejmują ją organy decyzyjne:
Monocentrycznie - decyzję podejmuje jednostka przywódcza lub zespół takich jednostek. W takich przypadkach decyzje mogą być podejmowane szybko (jeśli przywódca umie szybko decydować lub w zespole przywódców nie ma zasadniczych różnic poglądów). Przy tym sposobie podejmowania decyzji często nie dostrzega się w sposób dostateczny możliwości rozmaitych rozwiązań, a na popełnione z tego powodu błędu często nie ma środka zaradczego.
Policentrycznie - podejmuje ją kilka osób, są uzgadniane między kilkoma ośrodkami, co przebiega na ogół wolnej, ale końcowe decyzje uwzględniają różne punkty widzenia, mogą być mniej konsekwentne, ale też mniejsze jest ryzyko popełnienia zasadniczych błędów.
Jeżeli człowiek ma podjąć decyzje to boi się konsekwencji, skłania się do dużej ostrożności. Jeżeli podejmuje ją kilka osób to strach rozmywa się.
EWOLUCJA STRUKTURY SPOŁECZNEJ.
Każdy z nas tkwi w strukturze społecznej, czyli zajmuje określoną strukturę społeczną np. pełni rolę matki lub ojca. Jako studenci także tkwimy e strukturze społecznej. Pozycja społeczna lokuje nas w określonym miejscu struktury społecznej. Pozycja społeczna wyznacza nam miejsce. Do każdej pozycji przypisane są określone wartości. Pozycja społeczna to element struktury społecznej. Człowiek zajmuje bardzo wiele pozycji społecznych. Przenosimy ja do statusu społecznego. Status społeczny to inaczej miejsce zamieszkania. Przypisane mu są normy.
Rola społeczna to sposób zachowania w powiązaniu z pozycją społeczną. Człowiek jako osoba funkcjonuje w układzie pozycji społecznych.
Skąd się biorą konflikty?
W układ ról społecznych wbudowane są napięcia. Niektóre pozycje społeczne się wykluczają np. rola ojca polega na odpowiedzialności i trudno to połączyć z pozycją w grupie społecznej przestępców.
W społeczeństwie rozwiniętym mamy bardzo wiele pozycji społecznych. Ewolucja pozycji społecznych spowodowała rozwój struktury społecznej.
Organizacje społeczne - grupy formalne i celowe, w których ukształtował się rozwinięty system organów. Łączą ludzi z sobą nie spokrewnionych. Organizacje są strukturami złożonymi - charakteryzuje je różnorodność. Cele - zarabianie, kształcenie. Organizacja łączy te grupy ludzi by realizować cele. Zadania są na wielka skale. Organizacje społeczne są dobrowolne.
Instytucje - występują w ramach struktury społecznej, występują w trzech podstawowych znaczeniach:
W sensie normatywnym - zespół norm dla funkcjonowania społeczeństwa np. instytucja małżeństwa - zespół norm prawnych i moralnych.
W sensie funkcjonalnym - zespół działań np. małżeństwo - działanie - zawarcie małżeństwa.
W sensie personalnym - osoba albo grupa osób np. konklawe - grupa kardynałów.
Każde społeczeństwo posiada strukturę, na którą składają się grupy społeczne i ich rodzaje, organizacje i instytucje, które są także rodzajami struktury.
Struktury pośrednie.
Czy tłum może być elementem struktury społecznej?
Tak, to struktura pośrednia. Zbiór w sensie dystrybutywnym i kolektywnym.
Zbiór w sensie dystrybutywnym - to zbiorowość w widzeniu statystycznym, nic tych ludzi nie łączy poza wspólną cechą.
Zbiór w sensie kolektywnym - to grupa wyodrębniona ze względu na cechy, które są dla tej grupy ważne. Jest obecna więź społeczna.
Tłum - to zbiór w sensie kolektywnym i zgromadzenie krótkotrwałe, powstałe na bazie styczności przestrzennej. Tłum Mozę się tworzyć spontanicznie i celowo. Tłum wpływa na zachowywanie się jednostek.
Cechy ogólne - emocje, duży krytycyzm lub jego brak, poczucie siły lub paniki. Cechy te przekazywane są jednostce. Jednostka w tłumie na krótko traci swą osobowość. Stąd i psychoza tłumu.
Tłum jest groźny, nie da się przewidzieć jego reakcji.
Istnieją cztery rodzaje tłumów:
Tłum agresywny - terrorystyczny, walczący
Tłum nabywający
Tłum ekspresyjny - demonstracyjny
Tłum jednakowo myśli i reaguje. Cechy tłumu to cechy społeczeństwa pierwotnego. Te cechy silnie identyfikują jednostkę z tłumem. Jest solidarny, zaspokaja społeczeństwo, potrzeby uczestników tłumu. Daje zdolność do czynów, nie ponosi odpowiedzialności, szuka odpowiedzialnych. Aktywność tłumu rośnie.
Struktura pośrednia i publiczność.
Zbiorowość ludzi zainteresowana tym samym przeżyciem, przedmiotem. Dominuje więź rzeczowa. Zbiorowość krótkotrwała, zbiór kolektywny.
Publiczność zebrana np. teatr, stadion, widowisko.
Publiczność nie zebrana - widzowie tych samych programów, czytelnicy tych samych książek, gazet. Publiczność to zbiorowość masowa, może zmienić się w tłum. Znikają wówczas więzi rzeczowe a pojawiają się emocjonalne.
Krąg społeczny - grupa struktury społecznej nietrwała. Zbiorowość oparta na strukturze przestrzennej, luźne członkostwo.
Rodzaje kręgów: przyjaciół, znajomych, kolegów podobnie jak publiczność i tłum struktura nietrwała.
WAŻNE!!!! |
Struktury społeczne, na które składają się grupy i rodzaje i organizacje społeczne, sposób powstania ich w społeczeństwie. Do struktur należą instytucje społeczne (nie mylić z organizacjami). Trzy znaczące struktury społeczne. Pozycje społeczne - największe struktury. Role społeczne przypisane strukturą społecznym. Grupy i ich rodzaje, organizacje i instytucje i role zmieniającego się społeczeństwa. Przechodzenie od jednej do drugiej. Należy znać strukturę społeczną. |
STRATYFIKACJE SPOŁECZNE
Inaczej uwarstwianie, podział społeczeństwa na klasy społeczne, warstwy i kasty, które są wobec siebie wyższe lub niższe. Różnią się między sobą pod względem zajmowanych miejsc. W strukturze różnią się pod względem bechawiaralnym (zachowania) i pod względem organizacyjnym.
Czy struktura społeczna istniała dawno?
Tak, bo zawsze społeczeństwo się dzieliło. Stratyfikacja społeczeństwa średniowiecznego dzieliła się na stany, rycerstwo, mieszczaństwo i chłopstwo. Były zróżnicowane względem siebie i nie zmieniały swego miejsca w strukturze społecznej.
Klasy społeczne i ich teorie.
Teoria K. Marksa, Max Werbera, T. Milsa
Do socjologii pojęcie klas wprowadził Fergusson.
Teoria Karola Marksa - teoria trychotomiczna.
Rozumiał klasy w ujęciu socjologicznym i ideologicznym.
Ujecie socjologiczne - klasy to wielkie grupy ludzi, którzy są wyodrębnieni ze względu na posiadanie i nieposiadanie środków społecznych. Wyodrębnił klasę feudałów i poddanych. Niewolnicy i właściciele, kapitaliści i robotnicy. Teoria klas u Marksa pozostała niedokończona, ale to Marks zauważył, że przy pojawianiu się klas przechodzą one przez I etap to mają podobny poziom, ale ludzie na tym etapie nie wiedzą, że należą do klasy. Ten pierwszy etap Marks nazwał klasą w sobie. Nie ma wykształconych więzi społecznych i nie ma wypełnionej do końca do końca świadomości. Lecz gdy klasa uświadomi sobie pozycję to wchodzi w związki i organizacje, i jest to II etap, klasa dla siebie, klasa się organizuje. Marks nazwał to klasą dojrzałą AN SICH (w sobie) FÜR SICH (dla siebie). Marks dostrzegł antagonizmy między klasami i mają one wpływ stosunki społeczne. Błąd to analiza od strony politycznej.
Max Werber - uważa, że społeczeństwo jest bogatsze niż tylko ci, co mają i nie mają. Uwarstwienie wg Werbera nie wynika tylko z podziału ekonomicznego i nie da się spolaryzować społeczeństwa na producentów i tych, co im służą i że jeśli nie posiada się władzy, to można posiadać prestiż społeczny. Wg Werbera wyodrębnia się klasy wg kryteriów:
Wysokość dochodów
Status społeczny
Uczestnictwo we władzy
Kryteria te mają wpływ na podział dóbr, czyli odwrotnie jak u Marksa. I Werber uważa, że te kryteria występują łącznie.
Klasy posiadające - bankierzy, kapitaliści
Klasy prestiżowe - eksperci, profesorowie, ludzie sztuki
Klasy władzy - politycy, kongresmani, parlamentarzyści.
Werber mówi, że wewnątrz się dzielą i rozróżniają. Werber godzi się z Marksem. Że między klasami tworzą się napięcia społeczne., ale według Marksa nie mogą one prowadzić do rewolucji a według Werbera mogą.
Teoria Milsa.
Wprowadza kategorie zawodową - podział na klasy to nie jedyna stratyfikacja, może być również stratyfikacja etniczna, ona nawarstwia się stratyfikacją klas np. w Stanach biznesmeni - podział - czarny - biały.
Stratyfikacja społeczna to rasy etniczne i grupy kulturowe.
Stratyfikacja jest dynamiczna (zmienia się) np. była klasa ziemiańska czy folwarczna a jest klasa średnia, której nie było.
Warstwy społeczne - istnieją poza klasami, w każdej społeczności, są podziały mniej ostre niż w klasach i mogą występować w ramach czy obrębie klasy np. szlachta dzieliła się na magnaterię lub tylko taką, która miała tytuł. Do tej samej warstwy społecznej mogą należeć ludzie z rożnych klas.
Klasy i warstwy nie są grupami formalnymi, nie podgalają strukturą!
Kasty
Nie są typowe dla naszego społeczeństwa, są elementem stratyfikacji. Kasta z j. Portugalskiego oznacza gatunek w sensie rasy czy rodu. Z łacińskiego kastus - znaczy -czysty, czyli nie zmieszany.
Kasta została usankcjonowana normami. Przynależność do kategorii wyznaczana jest na podstawie przekonania o magicznej czy religijnej determinacji pozycji społecznej każdej jednostki, pozycji określonej z góry przez pochodzenie danej jednostki. Podziały kastowe są nieprzekraczalne, z możliwością jednak magicznego skalania się i degradacji. Przykładem są kasty hinduistyczne, które wiążą się z rolami zawodowymi przeznaczonymi dla danej kasty:
Bramini - zawody intelektualne (np. najwyżsi kapłani)
Kszatriowie - wojownicy
Wajśjowie - kupcy
Siudrowie - pracownicy fizyczni
I poniżej podziału klasowego - pariasi - „niedotykalni” - odmienni, co do pochodzenia etnicznego, przeznaczeni do prac nieczystych, zamieszkujący ulice.
Ten podział prowadzi do dalszego podziału na ok. 3000 różnych podkast. Kasty są grupami endogamicznymi, czyli zamkniętymi, kto się, w jakiej kaście urodził w tej umrze.
Kasta jest niezmienna od 2000 lat, religia hinduistyczna zakłada wiarę w reinkarnację i możliwość zmiany kasty w przyszłym wcieleniu. Elementem hinduizmu jest fatalizm, czyli wiara w przeznaczenie, powoduje, że ludzie godzą się żyć w kastach. Podział kasty funkcjonuje do dziś i ma wpływ na procesy społeczne.
INTERAKCJE SPOŁECZNE
Człowiek w relacjach z drugim człowiekiem - to interakcje społeczne w ramach struktury społecznej. Wniosek - struktury społeczne zdeterminowane są przez strukturę społeczną. Stosunki społeczne powodują, że człowiek pełni wiele ról społecznych. Interakcja zachodzi, kiedy spotykają się dwie osoby wymieniające gesty symboliczne np. przywitanie. Nie muszą być zrozumiałe, ale zawsze dochodzi do odpowiedzi gestem symbolicznym i to jest zjawisko interakcji. Interakcja zachodzi, kiedy jedna osoba wysyła znaki (komunikat) a druga odbiera je i zmienia swoje postępowanie, które jest także komunikatem dla drugiej osoby. Zajmował się tym zjawiskiem J.H. Mit i stwierdził, że interakcje przenikają całe życie społeczne. Bez zachowania interakcji nie możemy zrozumieć zachowania innych ludzi. Interakcja zachodzi w rzeczywistości międzyludzkiej, jej elementem są znaki symboliczne a także kulturowe. Cały proces interakcji ma charakter kulturowy - np. milczenie jest znakiem i sygnałem, które wywołuje reakcje.
W zakresie procesu interakcji mieści się zdolność odbierania znaków w procesie socjalizacji. Zdolność odczytywania znaków pozwala nam przyjmować inne role społeczne, np. można wejść w środowisko exkluzywne, odczytywać znaki i sygnały i pełnić role, których nie pełniliśmy. Interakcje społeczne ułatwiają współdziałanie.
Integracje - jedni szybciej inni wolniej się integrują, interakcje pozwalają integrować się a także przewidzieć działania innych. Inni wyrabiają o nas pewien obraz i odczytujemy go z ich strony. Po odczytaniu reagujemy w zależności od stopnia zadowolenia. Interakcje mają również naturę zwrotną. Są różne sytuacje, które wywołują różne reakcje. Poza naturą symboliczną i zwrotną mają naturę komunikatu, czyli informacyjną, a także manipulacyjną. Podkreślanie własnego ego to interakcje manipulacyjne. Interakcje społeczne wypełniają strukturę społeczną i niekiedy przyjmują formę rytualizacji. Forma rytualizacji - to gesty np. protokół dyplomatyczny czy ślub.