SOCJALIZACJA
Socjalizacja Wikipedia (z łaciny socialis - społeczny) to proces przyswajania przez jednostkę wiedzy, umiejętności, wzorów zachowań, norm i wartości przekazywanych jej przez społeczeństwo i obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi oraz umiejętności niezbędnych dorosłej osobie. Jest rezultatem wpływów zamierzonych (wychowania) i niezamierzonych. Socjalizacji dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego (np. rodziny, kolegów), osób (np. nauczyciela) lub instytucji (np. szkoły).
Socjalizacja wg Muszyńskiego - to ogół wpływów środowiskowych na jednostkę, w wyniku których nabywa ona zdolności do życia w społeczeństwie i pełnienia w nim powszechnie obowiązujących ról.
Socjalizacja wg J. Szczepańskiego: proces przekształcenia biologicznego organizmu noworodka w aktywnego uczestnika życia społecznego i kulturalnego.
Socjalizacja wg T. Parson: wyrobienie w jednostce obowiązku i umiejętności koniecznych w przyszłym pełnieniu ról dorosłych.
Składniki:
wdrożenie do panującego w danym społeczeństwie systemu wartości.
przystosowanie do pełnienia określonej roli w społeczeństwie.
Proces uspołecznienia (socjalizacja jednostki ) rozpatrywany jest dwojako:
jako wchodzenie w kulturę (proces akulturacji czyli proces wrastania w kulturę, uczenia się ról społecznych, przejmowania symboli kulturowych i dziedzictwa kulturowego, a przez to stawania się członkiem społeczeństwa).
kształtowanie się osobowości społecznej (nabywanie kompetencji społecznych - tzw. dojrzałość społeczna) czyli proces stawania się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa w wyniku uczenia się i przestrzegania obowiązujących norm i zasad współżycia z innymi ludźmi.
Wymienione elementy procesu uspołecznienia dokonują się na dwóch płaszczyznach:
zamierzonych i celowych wpływów wychowawczych społeczeństwa szczególnie rodziny i różnych instytucji wychowawczych,
niezamierzonych i spontanicznych wpływach wychowawczych (po przez nie kierowany i nie uświadamiany wpływ środowiska społecznego)
Proces socjalizacji składa się z trzech mechanizmów psychospołecznych:
mechanizm naśladownictwa pojawia się najwcześniej i polega na naśladowaniu świata dorosłych, też naśladowanie ról.
mechanizm internalizacji, czyli uzewnętrznienie, przyjmowanie pewnych wzorów zachowania i systemów wartości, sposobów zachowania w taki sposób, że stają się one elementami naszej osobowości i posługujemy się nimi bez udziału świadomości (bez refleksyjnie).
mechanizm identyfikacji, w sposób świadomy dokonujemy wyboru.
Trzy mechanizmy socjalizacji:
wzmacnianie,
naśladowanie,
przekaz symboliczny.
• Wzmacnianie - zachowania właściwe są nagradzane, niepożądane - karane.
• Naśladowanie to obserwacja zachowania innych i postępowania w sposób podobny.
• Przekaz symboliczny - wiedzę o tym co dobre, a co złe uzyskujemy słownie od innych i dzięki rozmaitym tekstom pisanym.
Dwie główne fazy socjalizacji:
Socjalizacja pierwotna - przypada na niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo. Socjalizacja pierwotna jest pierwszą fazą, w której człowiek w swoim dzieciństwie staje się członkiem społeczeństwa w ramach wzajemnego oddziaływania dziecka i jego rodziców. W tym czasie dzieci poznają język i podstawowe wzory zachowań, które staną się podstawą ich dalszej edukacji. Główną instytucją socjalizacji jest rodzina. Socjalizacja pierwotna odbywa się pod wpływem „znaczących innych”.
Socjalizacja wtórna - obejmuje starsze dzieci i rozciąga się na dorosłe życie jednostki. Odnosi się do późniejszego procesu, w którym jednostka uprzednio socjalizowana wchodzi w nowe etapy "obiektywnego świata" konkretnego społeczeństwa (np. przygotowanie do określonego zawodu). Odpowiedzialność za socjalizację przejmują inne instytucje: szkołą, grupy rówieśnicze, media, miejsce pracy. Zachodzące tam interakcje uczą jednostkę wartości, norm i przekonań składających się na wzór kultury, w jakiej żyje. Socjalizacja wtórna odbywa się pod wpływem „uogólnionego innego”.
Teoria osobowości społecznej
Produktem procesu socjalizacji jest osobowość społeczna jednostki.
Osobowość społeczna jednostki jest to zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej postępowanie, a wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości ludzkich, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.
Osobowość społeczna jednostki to system motywacji, popędów, postaw, systemów wartości, systemów norm społecznych, które jednostka jako istota biospołeczna wykorzystuje do zmagania się i przetrwania w rzeczywistości społecznej. Jej funkcjonowanie określają trzy podstawowe sfery: biologiczna, psychiczna i społeczna.
Sfera biologiczna związana jest z funkcjonowaniem organizmu, instynktami oraz wrodzonymi skłonnościami i talentami. Składają się na nią potrzeby, które są „motorem napędowym” działań człowieka. Wg B. Malinowskiego takich potrzeb pierwotnych jest siedem: metabolizmu (dostarczania energii), reprodukcji, odpowiednich warunków fizycznych, rozwoju, ruchu, zdrowia, ochrony i obrony.
Sfera psychiczna - bardzo ważna płaszczyzna motywująca jednostkę do działania. Potrzeby psychiczne, których zaspokojenie lub brak zaspokojenia decydują o osobowości społecznej jednostki to (wg R. Lintona): potrzeba akceptacji, odzewu emocjonalnego, bezpieczeństwa, nowych doświadczeń.
Sfera społeczna:
Na podbudowie tychże cech biologicznych i psychicznych kształtują się - w toku socjalizacji - cechy osobowości pochodzenia społecznego - czyli socjogenne cechy osobowości:
• jaźń subiektywna, • jaźń odzwierciedlona, • kulturowy ideał osobowości, • role społeczne.
Jaźń subiektywna - zespół wyobrażeń o sobie wytworzonych przez jednostkę na podstawie jej traktowania przez otoczenie społeczne. W miarę rozwoju osobniczego człowieka jaźń staje się względnie niezależna od środowiska społecznego. Poprzez jaźń subiektywną kształtuje się nasze poczucie własnej wartości i samoakceptacja.
Jaźń odzwierciedlona - nasze wyobrażenia na temat tego jak wyobrażają nas sobie inni ludzie. Największe znaczenie mają „bliscy inni” i znajomi - ich akceptacja ma szczególne znaczenie dla samooceny.
Kulturowy ideał osobowości to ideał wychowawczy służący jako wzór do naśladowania, przekazywany młodzieży w szkołach i innych instytucjach wychowawczych, w rodzinie i w grupach rówieśników. Zostaje zinternalizowany przez jednostkę w okresie dojrzewania, kiedy człowiek zaczyna szukać wzorów do naśladowania.
Rola społeczna:
system oczekiwań dotyczących przewidywanych zachowań człowieka wobec grupy, w której zajmuje on określoną pozycję. Rola społeczna wyznacza wówczas zespół reguł, norm i wzorów postępowania.
system stałych zachowań osobnika, zgodnych z systemem oczekiwań i wzorów społecznych. W różnych grupach istnieje wiele rozmaitych ról (np. w rodzinie rola ojca, matki, brata itp.). Pełnienie ich jest ważnym czynnikiem regulującym zachowanie jednostki i kształtującym jej postawy.
Zasady socjalizacji:
1.socjalizacja wczesna ma znacznie większy wpływ na formowanie się osobowości niż socjalizacja późniejsza,
2.interakcja z osobami ważnymi jest dla nas znacznie ważniejsza niż relacje z osobami trzecimi,
3.interakcja w grupach pierwotnych jest znacznie ważniejsza w kształtowaniu osobowości niż kontakty w grupach wtórnych,
4.długotrwłe związki z innymi mają większy wpływ na naszą osobowość niż relacje krótkotrwałe czy przypadkowe
Socjalizacja a wychowanie
Socjalizacja jest ściśle związana z wychowaniem choć pojęcia te nie są tożsame. I tak wychowanie to całokształt wpływów i oddziaływań środowiska społecznego oraz przyrodniczego na człowieka, kształtujących jego rozwój i osobowość oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Zazwyczaj zmierza do tego, aby utwierdzić i rozwinąć cechy wspólne z całym społeczeństwem lub jakąś zbiorowością, klasą. Przez wychowanie w szerokim pojęciu, rozumie się różne niezaplanowane wpływy; w ujęciu węższym wyłącznie celowe zinstytucjonalizowane działanie (przemyślany, sterowany, proces).
Tak więc wychowanie jest działaniem celowym, zamierzonym i świadomie organizowanym. W procesie wychowania mamy do czynienia z wyraźnymi intencjonalnymi interwencjami wychowawczymi, zamierzonymi i świadomymi, przebiegającymi według z góry określonych celów i zadań. W pewnym sensie odpowiada mu termin personalizacja. Natomiast proces socjalizacji ma charakter anonimowy i niezamierzony, a osoba socjalizowana nie uświadamia sobie wielorakich oddziaływań, do pewnego stopnia poddaje się pasywnie wpływom społecznym. Odpowiada mu termin uspołecznienie.
Socjalizacja jest dopasowaniem się (akomodacją) osoby do społeczeństwa, personalizacja zaś dostosowaniem sił społeczeństwa do osoby. A więc socjalizacja (człowiek jako produkt różnego rodzaju uwarunkowań społecznych) i personalizacja (człowiek jako osoba) są dwoma wzajemnie uzupełniającymi się procesami. Socjalizacja jest pojęciem o szerokim zasięgu, a wychowanie jest wycinkiem tego pojęcia. Socjalizacja może wywoływać zarówno pozytywne skutki i zmiany u jednostki, ale tez może w pewnych sytuacjach hamować jej rozwój, aby zachować stan równowagi społecznej.