Pedagogika Waldorfska
Rudolf Steiner: Studiował matematykę, nauki przyrodnicze, filozofię, psychologię, literaturę i medycynę.
Powstała szkoła typu - Waldorf:
Prywatna , niezależna od systemu szkół państwowych, ich programów.
Dla dzieci robotników i urzędników fabryki (Waldorf - Astoria).
Radykalna forma kształcenia nauczycieli (kurs z zakresu wiedzy ogólnej o człowieku, dydaktyki i metodyki nauczania, wiedzy o charakterze ćwiczeń językowych.
Nie kieruje się narzuconymi zasadami.
Jego pedagogika ukierunkowana na tworzenie społeczeństwa przyszłości, w którym wyróżniał trzy sfery życia:
duchowo - kulturową
gospodarczą
prawno - polityczną
Podstawowym warunkiem zaistnienia w życiu sfery duchowej jest wolność.
Idea wolności:
Od urodzenia człowiek powinien dorastać w wolności od żądań władzy i życia gospodarczego.
Stworzenie jednostce szansy, by rozwinęła swoje zdolności, swoją indywidualność i zainteresowanie.
Tworzenie wolnych szkół powszechnych, średnich i uniwersytetów finansowanych przez fundacje, kwesty społeczne i indywidualne, tworząc wolne korporacje, które będą decydowały o planach, treściach i metodach kształcenia.
Szkoły - niezależne, samorządne, pozbawione hierarchicznej struktury.
Pedagogika nieautorytarna T. Gordona
T. Gordon:
+ Pedagog, psychoterapeuta, autor poradników dla nauczycieli, rodziców, wychowawców, animatorów kształcenia dorosłych.
+ Prezentuje koncepcję "bez zwycięzców i bez pokonanych".
Konflikty:
Wynikają ze stosowania przez wychowawców fałszywych przekonań.
Niszczą wzajemne stosunki z dziećmi.
Są chwilą prawdy, próbą, kryzysem, który może osłabić lub umocnić.
Są rozstrzygającym wydarzeniem, które może przynieść nienawiść, narastająca wrogość, psychiczne blizny.
Mogą ludzi rozdzielać lub pociągać do zażyłej zgody.
Mogą prowadzić do zaciętej walki lub głębszego wzajemnego zrozumienia.
Czynnikiem decydującym o powodzeniu wychowania jest uzewnętrznianie konfliktów, traktowanie ich w sposób naturalny.
Zasady wychowania bez porażek:
Zasada posiadania problemu
Problem powinna rozwiązywać samodzielnie osoba, rzeczywiście go posiadająca. Wychowawca „ma problem”, gdy dziecko narusza jego prawa lub robi coś, co uniemożliwia mu zaspokojenie jego potrzeb. Problem należy natomiast do dziecka , gdy ktoś lub coś uniemożliwia mu zaspokojenie jego potrzeb, bądź narusza jego prawa.
Okazywanie akceptacji
Okazywanie akceptacji osobie posiadającej problem. Dzięki temu wychowawca może poprawić jej samopoczucie, przyczyniając się zarazem do wzrostu jej poczucia własnej wartości i szacunku do siebie.
Zadbanie wychowawcy o siebie
Wychowawca musi umieć zaspokajać również własne potrzeby. Zarówno rodzic, nauczyciel mają dla człowieka potrzeby: bezpieczeństwa, akceptacji, uznania, szacunku dla siebie itp. Wychowawca musi zadbać o nie, aby mógł również zapewnić zaspokojenie ich u innych.
Pedagogika Celestyna Freineta
Pedagogika Celestyna Freineta
Cel życia - działalność pedagogiczna.
Najbliższa była mu twórczość J. H. Pestalozziego.
Bliska była mu pedagogika naturalistyczna; wyrobienie trzech elementarnych wartości: krytycyzm, inicjatywa społeczna i autentyczna solidarność.
Zwalczał szkołę tradycyjną.
Interesował się dorobkiem pedagogiki sowieckiej.
Doprowadził do utworzenia Międzynarodowej Federacji Ruchu Szkoły Nowoczesnej.
Poglądy pedagogiczne:
Brak zgody na zastaną, martwą duchowo i pełną brutalności szkołę.
Pedagogika zdrowego rozsądku, tzn. Wychodziła od tego, co zmysłowo empirycznie dane, trzyma się konkretu, bez wielkich uogólnień i abstrakcyjnych konstrukcji.
Idee oscylują wokół charakterystycznych koncepcji naturalizmu i Nowego Wychowania.
Osiągnięciem pedagogicznym jest swobodna ekspresja. Wokół niej zbudował całą gamę technik pozwalających na aktywizację całej osobowości wychowanka - od strony kształtującego się podmiotu i pozwalających na wkraczanie w możliwie wiele dziedzin twórczości kulturalnej - od strony przedmiotowej.
Techniki te to: swobodny tekst i drukarnia szkolna, gazetka szkolna, fiszki samokontrolne oraz doświadczenie poszukujące.
Swobodny tekst:
Swój punkt wyjścia technika ta znajdowała w bezpośrednich przeżyciach dzieci (w ich potrzebie komunikacji, w kształceniu przeżyć estetycznych i wyobraźni).
Tworzone indywidualnie teksty były na forum klasy publicznie prezentowane, omawiane, a ten który najbardziej się podobał - stawał się treścią zajęć łączących w sobie edukację językową, artystyczną, światopoglądową.
Teksty, indywidualne prace dzieci i całe gazetki były powielane przez dzieci, wymieniane między szkołami z kraju i zagranicy.
Stwarzało to podstawę solidaryzmu społecznego w duchu równości i miłości bliskiego.
Doświadczenie poszukujące:
Technika ta polega na różnych formach gromadzenia informacji potrzebnych do rozwiązania konkretnego problemu wynikającego z zainteresowań i doświadczeń dziecka.
Są tu wywiady terenowe, wycieczki, krótkie referaty, samodzielnie dobierane lektury.
Materiały dostarcza tzw. Biblioteka pracy (broszury o charakterze encyklopedycznym).
Porządek do tej pracy wnosi tygodniowy plan pracy i grafik wykonania.
Samokontrola dominująca w szkole uwalnia ucznia od lęku przez nietrafną lub niesprawiedliwą oceną.
Pedagogika radykalnego humanizmu
Erich Fromm:
Filozof, psycholog, założyciel Instytutu Psychoanalitycznego.
Przedmiotem jego szczególnych zainteresowań było zjawisko nazizmu.
Swoimi poglądami na temat m. in. socjalizacji, autorytetu, posłuszeństwa, etyki zachowań społecznych, uczenia się i nauczania wpłynął na postrzeganie rzeczywistości wychowawczej.
Jest jednym z nielicznych filozofów krytycznych, którzy pytając o zło w procesie socjalizacji poszukuje przyczyn przemocy, zniszczenia, czynienia komuś krzywdy, braku szacunku dla jednostki ludzkiej czy pogardy.
Stara się zrozumieć istotę wszechobecnej przemocy, agresji, okrucieństwa lokując je w niemożności rozwiązywania przez człowieka podstawowych problemów życia, w niezdolności do kochania innych.
Fromm rozróżnia dwa rodzaje wrogości:
Wrogość reakcyjna - to reakcja jednostki na zagrożenie życia, godności, własności itp.
Wrogość rekompensacyjna - stanowi dla ludzi słabych, zniewolonych, bezsilnych - swoistego rodzaju uniwersalny środek do odzyskania poczucia własnej mocy, dzięki stosowaniu wobec innych przemocy, dominacji czy siły. Zdaniem Fromma ta wrogość jest pochodną dominującej w nim orientacji nekrofilnej (ku śmierci, ku destrukcji, ku złu) oraz postępującej biurokratyzacji współczesnych społeczeństw przemysłowych.
W instytucjach edukacyjnych mamy do czynienia z jedną z dwóch form bliskości między podmiotami procesu kształcenia (nauczycielami, nauczycielami - uczniami, nauczycielami - rodzicami, między samymi uczniami):
Bliskość submisyjna - to podporządkowanie się komuś, od kogo się zależy. Prowadzi do braku niezależności czy skłonności buntowniczych, hamuje pełny rozwój jednostki.
Bliskość całkowitej i najgłębszej zażyłości - między dwiema osobami, polegająca na dojrzałej miłości przy zachowaniu niezależności i odrębności podmiotów. Nie hamuje rozwoju, nie powoduje konfliktów wewnętrznych ani utraty energii.
\
Pedagogika negatywna
Pedagogika negatywna - jest to krytyka teorii i praktyki pedagogicznej oraz pedagogicznej terminologii. Jest wprowadzaniem w pedagogikę jako teorię krytyczną.
Negatywizm tego podejścia polega na tym, że sama nie określa co bezpośrednio dla konkretnej działalności wychowawczej powinno wynikać z tej krytyki.
Zadaniem pedagogiki negatywnej jest wszelkie oddziaływanie wychowawcze, odszyfrowywanie w strukturach społecznych kontekstów pedagogicznych wpływów.
Pedagogika negatywna rezygnuje z budowania pozytywnych nastawień czy rozczeń, jakie miałyby być realizowane w praktyce.
Pedagogika jest negatywna, ponieważ koncentruje się na krytycznej analizie obiektów pedagogicznej teorii i praktyki.
Pedagogika negatywna czyni motywem swoich badań rozbieżności pomiędzy stanem postulowanym a rzeczywistością oraz diagnozuje strukturę i uwarunkowania niepowodzeń praktyki wychowawczej.
Pedagogikę negatywną cechuje radykalizm krytyki niepowodzeń tradycyjnych, publicznie organizowanych form kształcenia, wychowania i dydaktyki.
Teorie psychologiczne
1. Podłożem ideologii romantycznej jest teoria rozwoju jako dojrzewania.
2. Podłożem ideologii transmisji kulturowej jest teoria uczenia się asocjacyjna lub teoria zależności środowiskowych.
3. Podłożem ideologii progresywnej jest poznawczo - rozwojowa lub interakcjonistyczna teoria rozwoju.
Trzy teorie psychologiczne reprezentują trzy podstawowe metafory rozwoju:
Model romantyczny:
Rozpatruje rozwój umysłu poprzez metaforę organicznego wzrostu, fizycznego wzrostu rośliny lub zwierzęcia.
Śr9odowisko oddziałuje na rozwój zapewniając niezbędne pożywienie dla naturalnie wzrastającego organizmu.
„Maturacjonistyczni” psychologowie (zwolennicy naturalnego dojrzewania) ujmują rozwój poznawczy jako rozwój poprzez stadia mające uprzednio ustalone wzory.
Rozwój poznawczy jest twórczy, odchylenia w szybkości rozwoju są w dużej mierze wrodzone.
Rozwój emocjonalny odbywa się poprzez dziedziczne stadia, takie jak np. Freudowskie stadia psychoseksualne, ale jest on narażony na fiksacje i frustracje środowiskowe.
Model transmisji kulturowej:
Rozpatruje rozwój umysłu poprzez metaforę maszyny. Maszyna może być woskiem, na którym środowisko odciska swe znaki.
Środowisko pojmowane jest jako „wejście”, jako informacja lub energia mniej lub bardziej bezpośrednio dostarczana do organizmu lub akumulowana w nim.
Organizm wytwarza „wyjściowe zachowanie”.
Rozwój poznawczy jest wynikiem kierowanego uczenia się i nauczania.
Kształcenie umysłowe wymaga starannego formułowania pożądanych wzorów zachowań, wyrażonych przez specyficzne reakcje.
Zachowanie dziecka może być kształtowane przez bezpośrednie powtarzanie i wypracowywanie poprawnych reakcji i poprzez skojarzenie ze sprzężeniem zwrotnym lub nagrodą.
Model progresywny:
Metafora poznawczo - rozwojowa jest dialektyczna. To model postępu idei w dyskursie i konwersacji.
Dziecko nie jest rośliną ani maszyną. Jest ono filozofem lub naukowcem - poetą.
Dialektyczna metafora wychowania progresywnego wspierana jest przez poznawczo - rozwojowe lub interakcjonistyczne teorie psychologiczne.
Piaget i Dewey twierdzą, że dojrzała myśl jest wynikiem procesu rozwojowego, który nie jest ani prostym dojrzewaniem biologicznym ani bezpośrednim uczeniem się, lecz reorganizacją struktur psychicznych wynikających ze wzajemnych oddziaływań organizmu i środowiska.
Podstawowa struktura umysłowa jest raczej produktem odwzorowywania interakcji pomiędzy organizmem i otoczeniem.
Rozwój poznawczy jest dialogiem pomiędzy strukturą poznawczą dziecka i strukturami środowiska.
Teoria podkreśla, że rdzeniem rozwoju nie jest rozwinięcie instynktów, emocji lub wzorów, lecz zmiana poznawcza w znamiennie ludzkich ogólnych wzorach myślenia o sobie i świecie.
Związek dziecka z jego środowiskiem społecznym jest poznawczy: wymaga on myśli i symbolicznych interakcji.
Teoria poznawczo - rozwojowa usuwa tradycyjne rozgraniczenie rozwoju społecznego i intelektualnego.
Seria stadiów poznawczych tworzy niezmienne następstwo rozwojowe. Następstwo to jest niezmienne, ponieważ każde stadium wypływa z poprzedniego i szykuje drogę dla kolejnego.
W teorii rozwoju jako procesu dojrzewania stadia reprezentują całkowity stan organizmu w danym okresie.
Teoria przedstawia, że ułatwienie przejścia dziecka do następnego stopnia rozwoju pociąga za sobą odkrywanie następnego wyższego poziomu myślenia i konfliktu, wymagającego aktywnego zastosowania obecnego poziomu myślenia do nowych problemowych sytuacji.
Podsumowanie:
Teoria rozwoju jako dojrzewająca zakłada, że podstawowe struktury umysłowe wynikają z wrodzonego (wewnętrznego) odwzorowywania.
Środowiskowa teoria uczenia się zakłada, że podstawowa struktura wynika z odwzorowywania lub kojarzenia zdarzeń w zewnętrznym świecie.
Teorii poznawczo - rozwojowa zakłada, że podstawowa struktura umysłowa wynika z oddziaływania pomiędzy organicznymi strukturyzującymi tendencjami a strukturą świata zewnętrznego, nie odbijając bezpośrednio żadnej z nich.
Prądy ideologii wychowania
+ Romantyzm
+ Transmisja kulturowa
+ Progresywizm
ROMANTYZM
Romantycy utrzymują, że to co pochodzi od samego dziecka, jest najważniejszym aspektem rozwoju.
Środowisko pedagogiczne powinno być dostatecznie przyzwalające, aby umożliwić rozwinięcie się wewnętrznego „dobra” (możliwości i zalet społecznych), a wewnętrzne „zło” wziąć pod kontrolę.
Uczenie dziecka idei i nastawień innych ludzi poprzez rutynę i dryl może zakończyć się bezsensownym uczeniem się i stłumieniem wewnętrznych tendencji o pozytywnym znaczeniu.
Podkreślają biologiczne metafory zdrowia i wzrostu, zrównując optymalny rozwój fizyczny z fizycznym zdrowiem i optymalny rozwój umysłowy ze zdrowiem psychicznym.
Wczesne wychowanie powinno pozwolić dziecku przejść przez fazy rozwoju emocjonalnego, które nie mogą wyrażać się w domu, takie jak tworzenie związków społecznych z rówieśnikami i dorosłymi (nie rodzicami).
Filozofia obejmowała nie tylko świadomość, że dziecko posiada wewnętrzne „ja”, lecz wartościowanie dzieciństwa, od którego można wyprowadzić pochodzenie „ja”.
Opiekunowie młodzieży powinni przede wszystkim trzymać się natury i zapobiegać krzywdzie; powinni zasługiwać na dumny tytuł obrońców szczęścia i praw dzieci. Powinni czuć, że dzieciństwo nie jest zepsute, ale jest przeżuciem najdoskonalszej rzeczy na świecie, ponieważ pochodzi z ręki Boga. Powinni być przekonani, że nie ma na świecie niczego bardziej wartego miłości, szacunku i służby niż ciało i dusza wzrastającego dziecka.
TRANSMISJA KULTUROWA
Podstawy ideologii osadzone są w klasycznej, akademickiej tradycji zachodniego wychowania.
Zadaniem pedagogów jest przekazywanie teraźniejszej generacji zasobów wiedzy, norm i wartości zebranych w przeszłości.
Praca wychowawcy to bezpośrednie nauczanie takich wiadomości i reguł.
Pogląd, iż wychowanie składa się z przekazywania wiedzy, umiejętności, norm społecznych i moralnych danej kultury.
Wychowanie jest transmisją zdobyczy kulturowych; wiedza i normy kulturowe mogą się gwałtowanie zmieniać lub tez mogą być statyczne.
Szkoła transmisji skoncentrowana jest na społeczeństwie.
Szkoła skupia się na konieczności uczenia się przez dyscyplinę wobec porządku społecznego.
Transmisja kulturowa podkreśla to co wspólne, ustalone.
PROGRESYWIZM
Jako ideologia wychowania utrzymuje, że wychowanie powinno podtrzymywać naturalne interakcje dziecka z rozwijającym je społeczeństwem lub środowiskiem.
Definiują oni rozwój jako postęp poprzez niezmienne, uporządkowane stadia.
Celem wychowawczym jest ewentualne osiągnięcie wyższego poziomu lub stadium rozwoju w życiu dorosłym, a nie jedynie zdrowe funkcjonowanie dziecka na obecnym poziomie.
Dla progresywistów organizującą i rozwijającą siłą w doświadczeniu dziecka jest aktywne myślenie tego dziecka (myślenie jest stymulowane przez wątpliwości, przez konflikt poznawczy).
Widza zdobywanie „wiedzy” jako aktywną zmianę we wzorach myślenia wywoływaną przez doświadczane sytuacje rozwiązywania problemów.
Pedagog progresywny podkreśla podstawowe związki pomiędzy rozwojem poznawczym i moralnym: zakłada, że rozwój moralny nie jest czysto uczuciowy i rozwój poznawczy jest koniecznym, choć niewystarczającym warunkiem rozwoju moralnego.
Wskazują, że rozwój moralny wyrasta z interakcji społecznych w sytuacjach konfliktu społecznego.
Moralność jest sprawiedliwością, wzajemnością pomiędzy jednostką i innymi osobami w jej środowisku społecznym.
Interakcja - wzajemne oddziaływanie, nowa jakość pomiędzy dzieckiem i środowiskiem.
Metateoria
Metateoria - teoria, która bada inne teorie, opisuje je; jest teorią jakiejś teorii.
"Meta" - oznacza to wszystko, co jest "poza" czyś lub kimś.
Metateoria:
Teoria posługująca się metajęzykiem i zajmująca się badaniem i opisywaniem teorii dedukcyjnej.
Teoria wyższego stopnia w stosunku do opisywanej; każda teoria, której przedmiotem jest pewna inna teoria.
K. B. Madsen wyróżnia metateorię w szerokim tego słowa znaczeniu, zajmującą się „teoriami naukowymi w ogóle” i uwzględniającą nauki:
przyrodnicze
społeczne i humanistyczne
metateorie szczegółowe, obejmujące teorie z zakresu tylko jednej nauki.
Wg S. Palki pedagogika teoretyczna powinna być:
metateorią wychowania, kształcenia, samokształcenia człowieka
dyscypliną odkrywającą i systematyzującą prawidłowości i niezmienniki wychowania, kształcenia i samokształcenia człowieka
dyscypliną analizującą i porządkującą dorobek naukowy pedagogik praktycznie zorientownych
dyscypliną względnie niezależną od doraźnych sytuacji światopoglądowych, kulturowych, ideologicznych
Podstawowa metateoria wychowania miałaby stać się subdyscypliną pedagogiki, która wyprowadziłaby te dyscyplinę z chaosu i nadałaby jej jednolity charakter naukowy.
Wg W. Brezinki metateoria wychowania jest stosowaną logiką teorii wychowania. Metateoria wychowania ma za zadanie:
zbadać istniejące teorie wychowania i stwierdzić, jakie legły u ich podstaw przesłanki i intencje oraz jak były te teorie budowane
poszukiwanie w niej wad i słabości powinno przyczynić się do stworzenia lepszej teorii
Krytyka metateorii:
Nie da się stworzyć jednej metateorii, która byłaby w centrum.
Nie da się stworzyć jednego metajęzyka.
Różnice między dyscyplinami naukowymi są tak duże, iż nie może wśród nich obowiązywać wspólne dla wszystkich kryterium naukowości.
Istnieją pewne granice nieporównywalności pewnych teorii.
Nie można wskazać kryteriów, które pozwoliłyby uznać jedne teorie za lepsze, a inne za gorsze.