Polski system podatkowy w świetle systemów podatkowych w innych krajach Unii Europejskiej.

Z podatkami spotykamy się na każdym kroku w naszym codziennym życiu. Począwszy od zakupów dóbr i usług, którym praktycznie zawsze towarzyszy podatek VAT oraz coraz częściej akcyza, poprzez uiszczanie różnego rodzaju danin jak podatki od spadków, darowizn czy czynności cywilno prawnych, po podatki dochodowe od osób fizycznych i prawnych. Spotykając się z tymi obowiązkowymi daninami niejednokrotnie mówi się o wysokości tychże podatków, częstokroć narzekając, iż są one zbyt wysokie. Czy jednak jest tak w rzeczywistości, że podatki, które płacimy są naprawdę wysokie? Można odpowiedzieć na to pytania poprzez porównanie systemów podatkowych funkcjonujących chociażby w krajach należących do UE.

Dokonać można tego w oparciu o opracowanie „Taxation trends In the European Union” publikowane co rocznie przez Eurostat.

Autorzy tego opracowania stawiają tezę, iż UE jako całość stanowi obszar wysokiego opodatkowania. Bazując na danych statystycznych uzyskanych do końca 2005 roku oszacowali oni, iż dla 27 krajów UE przeciętnie łączna stopa opodatkowania wynosi 39,6 % produktu krajowego brutto co przekracza o 13% podobny wskaźnik oszacowany dla gospodarki USA. Porównanie tego wskaźnika do gospodarek najważniejszych państw z poza UE wypada także niekorzystnie dla krajów Unii, jedynie w przypadku Nowej Zelandii przewyższa on poziom 35% PKB.

Taki stan rzeczy nie oznacza, że we wszystkich krajach UE podatki kształtują się na jednakowym wysokim poziomie. W ramach państw Unii istnieje znacząca rozbieżność pomiędzy powyżej wspomnianym wskaźnikiem sięgająca niemal 20 punktów procentowych w przypadku Szwecji, dla której wskaźnik ten wyniósł 51,3%, oraz Rumunii, gdzie stosunek całkowitego opodatkowania do PKB wyniósł 28,0%. Autorzy podkreślają także, iż istnieje pewna prawidłowość, a mianowicie 15 krajów starej Unii cechuje znacznie wyższa wartość tego wskaźnika w stosunku do 12tki krajów, które dołączyły w ostatnich latach do wspólnoty.

Owa tendencja jest jeszcze bardziej widoczna, gdy odejdzie się od wskaźnika łącznego opodatkowania w stosunku do PKB i dokona się porównania maksymalnych stawek podatku dochodowego od osób fizycznych. Różnica pomiędzy najniższym a najwyższym z zanotowanych poziomów stawek maksymalnego podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosła 38,7 punktów procentowych. W tym przypadku ponownie, najniższą stawkę zanotowano w przypadku Rumunii (16,0 %) natomiast najwyższa stawka podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązuje w Danii (53,0%). W tym przypadku potwierdza się także reguła, że w 15 krajach starej Unii obowiązują wyższe stawki podatku dochodowego od osób fizycznych niż w 12 krajach nowo przyjętych do UE.

Od drugiej połowy lat 90tych obserwuje się w krajach UE tendencje obniżania obciążeń wynikających z podatku dochodowego od osób prawnych. Pomimo tej ogólnej tendencji w tej kategorii podatku także można stwierdzić znaczne zróżnicowanie stawek obowiązujących w poszczególnych krajach członkowskich UE. Najniższa stopa podatku jest stosowana w Bułgarii (10,0%), natomiast najwyższą stopę podatku CIT stosowano w Niemczech (38,7%), jednakże została ona znacznie zmniejszona do poziomu 25%. Znaczne zróżnicowanie występuje także w stawkach i regulacjach podatku VAT.

Jak na tym tle wygląda system podatkowy stosowany w Polsce? W naszym kraju panuje powszechna opinia, iż nasz system podatkowy jest skomplikowany a obciążenia z niego wynikające są wyjątkowo wysokie. Analizując wskaźnik łącznych obciążeń podatkowych odniesionych do PKB dla krajów UE widać, obciążenia podatkowe w naszym kraju stanowią 34,2% PKB, co daje naszemu krajowi 21 miejsce pośród wszystkich 27 krajów. Za naszym krajem znajdują się takie państwa jak Estonia, Irlandia, Łotwa, Słowacja, Litwa czy Rumunia. Taka kolejność nie powinna stanowić niespodzianki. W krajach byłych bałtyckich republik ZSRR wprowadzono znaczące uproszczenia w zakresie opodatkowania, które miały na celu przyciągnięcie tam inwestorów zagranicznych. Podobne rozwiązania przyjął kilka lat temu rząd Słowacji, gdzie wprowadzono na podobieństwo Estonii podatek liniowy. Podobnie obecność Irlandii w gronie krajów UE o najniższych obciążeniach podatkowych nie powinna stanowić zaskoczenia. Kraj ten już od dawna jest uznawany za modelowy przykład rozwiązań fiskalnych sprzyjających inwestowaniu i prowadzenia działalności gospodarczej. Tak więc patrząc na wskaźnik łącznych obciążeń podatkowych w stosunku do PKB, Polski system podatkowy nie powinien jawić się na tle innych krajów UE jako wyjątkowo uciążliwy bądź wadliwy. Obciążenia wynikające z tytułu podatku CIT są jednymi z niższych w UE, więc podatek ten nie powinien stanowić znaczącej bariery dla inwestorów zagranicznych jak również dla firm krajowych. Podobnie ma się rzecz z podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Obecnie stosowany system, po wyeliminowaniu większości ulg i wyłączeń, nie jest tak skomplikowany jak systemy stosowane w krajach starej Unii. Zastrzeżenia mogą budzić wysokości progów podatkowych, które znacząco odbiegają od poziomów progów podatkowych stosowanych przez najwyżej rozwinięte kraje UE. Jeżeli wprowadzone zostaną w Zycie rozwiązania proponowane przez obecny rząd będzie można uznać system podatku PIT w Polsce jako jeden z prostszych w ramach UE. Dużo gorzej wyglądają rozwiązania stosowane w Polsce w zakresie poboru podatku VAT. Stawka podstawowa na poziomie 22% stanowi jedną z wyższych w UE. Wynika to zapewne z potrzeby zabezpieczenia dochodów budżetowych na odpowiednim poziomie, gdyż podatek VAT podobnie jak akcyza jest efektywny w poborze. Nie mniej jednak nawet w Niemczech, gdzie obciążenia podatkowe są stosunkowo znaczne, obniżono stawkę podstawową VAT do 19%. Podobnie kraje UE o niższych obciążeniach łącznego opodatkowania w stosunku do PKB niż Polska stosują niższą stawkę podstawową VAT. Tak więc propozycje zgłaszane przez nowy rząd w Polsce w zakresie obniżenia stawki podstawowej VAT należy uznać za właściwy kierunek postępowania, jeśli rozważa się zwiększenie atrakcyjności naszego kraju. Także słusznymi wydają się tezy dotyczące uproszczenia stosunkowo skomplikowanych przepisów w zakresie podatku VAT obowiązujących w Polsce, w tym w szczególności liczba obowiązujących stawek tego podatku. Jako cześć obciążeń podatkowych należy także potraktować obciążenia wynikające z kosztów zatrudnienia, które ponoszą pracodawcy i pracownicy. W kontekście tych obciążeń rozwiązania stosowane w Polsce, podobnie jak rozwiązania stosowane w zakresie podatku VAT, nie wypadają najlepiej na tle krajów UE, w których obciążenia podatkowe są niższe niż w Polsce. System poboru składek zdrowotnych czy ubezpieczeniowych nie jest może wyjątkowo mocno skomplikowany jednakże udział procentowy tych danin jest znaczny i stanowi istotne ograniczenie dla pracodawców w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy.

Podsumowując, system podatkowy stosowany w Polsce na tle obowiązujących w innych krajach UE nie wypada niekorzystnie. Rozwiązania stosowane w zakresie podatku CIT czy PIT można uznać za jedne z bardziej atrakcyjnych z wyłączeniem wysokości progów podatku dochodowego od osób fizycznych, które na tle krajów UE wypadają bardzo niekorzystnie. Zwiększenie atrakcyjności Polski z punktu widzenia wysokości obciążeń podatkowych może nastąpić natomiast poprzez zmiany w regulacjach dotyczących podatku VAT, w tym w szczególności poprzez zmniejszenie ilości obowiązujących stawek tego podatku oraz obniżenie stawki podstawowej, co znacznie uprościłoby pobór tego podatku oraz zmniejszyłoby wynikające z jego tytułu obciążenia. Podobnie niezbyt korzystnie wypadają stosowane w Polsce rozwiązania w zakresie obciążeń wynikających z tytułu kosztów pracy.

Tabela 1. Zestawienie obciążeń podatkowych w krajach Unii Europejskiej.

ID	Kraj	Ranking	Łączny podatek do PKB	PIT	CIT	VAT	Obciążenia socjalne
														pracownik	pracodawca
BE	Belgia	3	45,5		24,98 (<322,5 KEUR) 33,99	6,0 12,0 21,0	13,0	35,0
BG	Bułgaria	15	35,9	20,0 22,0 24,0	10,0	7,0 20,0	10,3	19,2
CZ	Czechy	14	36,3	12,0 19,0 32,0	24,0	5,0 19,0	12,5	35,0
DK	Dania	2	50,3	podatek lokalny 33,3 podatek centralny 5,48 11,48 20,48	28,0	0,0 25,0	-	-
DE	Niemcy	9	38,8	0,0 (<7,6 KEUR) 15,0 (<522 KEUR) 42,0	25,0	7,0 19,0	20,0	20,0
EE	Estonia	22	30,9	22,0	22,0	5,0 18,0	-	33,0
IE	Irlandia	23	30,8	0,0 (<1,8 KEUR) 20,0 (<34,0 KEUR) 41,0	12,5	13,5 21,0	6,0	11,45
EL	Grecja	20	34,4	15,0 30,0 40,0	25,0	4,5 9,0 19,0	16,0	16,0
ES	Hiszpania	16	35,6	Istnieją cztery stawki podatkowe od: 24,0 do 43,0	25,0 32,5	4,0 7,0 16,0 Wyspy Kanaryjskie 5,0	6,4	30,6
FR	Francja	4	44,0	Duża liczba ulg i wyłączeń Efektywna stawka podatku od 0,0 do 40,0	15,0 (<38 KEUR) 33%	2,1 5,5 19,6	14,0 - 20,0	35,0 - 45,0
IT	Włochy	7	40,6	Podatek centralny: 23,0 (<75,0 KEUR) 43,0 Podatek lokalny: 0,9 1,4	33,0	4,0 10,0 20,0	-	40,0 45,0
CY	Cypr	17	35,6	0,0 (<17,0 KEUR) 20,0 25,0 30,0	10,0	0,0 8,0 15,0	8,0	8,0
LV	Łotwa	24	29,4	25,0	15,0	5,0 18,0	9,0	24,09
LT	Litwa	26	28,9	27,0	15,0	5,0 9,0 18,0	3,0	31,0
LU	Luksemburg	11	38,2		22,0	3,0 4,0 6,0 8,0 12,0 15,0	12,5	12,5
HU	Węgry	10	38,5	18,0 (<6,8 KEUR) 38,0	16,0	5,0 20,0 25,0	7,5	29,0
MT	Malta	18	35,3	0 (<7,6 KEUR) 15,0 25,0 35,0 (>15,8 KEUR)	35,0	0,0 5,0 18,0	10,0	10,0
NL	Holandia	12	38,2	33,65 52,0	25,5	5,1 6,0 19,0	6,5	9,55
AT	Austria	6	42,0	0,0 38,0 43,6 50,0	25,0	0,8 1,3 10,0 20,0	17,0	21,0
PL	Polska	21	34,2	0,0 (<0,15 KEUR) 19,0 (<11,4 KEUR) 30,0 40,0 (>22,5 KEUR)	19,0	0,0 3,0 7,0 22,0	20,37	15,71
PT	Portugalia	19	35,3	Istnieje siedem stawek podatkowych od: 10,5 do 42,0	20,0 25,0	5,0 12,0 21,0 Azory i Madera: 4,0 8,0 15,0	11,0	23,75
RO	Rumunia	27	28,0	Istnieją cztery stawki podatkowe od: 18,0 do 40,0	16,0	9,0 19,0	8,5	8,5
Sl	Słowenia	8	40,5	Istnieją trzy stawki podatkowe od: 16,0 do 41,0	23,0	8,5 20,0	22,1	16,1
SK	Słowacja	25	29,3	19,0	19,0	19,0	13,4	35,2
SE	Szwecja	1	51,3	Podatek lokalny: 30,0 podatek centralny: 0,0 (<33,4 KEUR) 20,0 25,0 (>55,3 KEUR)	28,0	6,0 12,0 25,0	7,0	30,71
FI	Finlandia	5	43,9	podatek centralny 0,0 (<12,4 KEUR) 9,0 32,0 podatek lokalny 16,00 21,00	26,0	8,0 17,0 22,0	6,9	6,9
UK	Wielka Brytania	13	37,0	10,0 (<3,3 KEUR) 22,0 40,0 (>50,7 KEUR)	19,0 30,0	5,0 17,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Taxation trends In the European Union” Eurostat, European Comunities, 2007

---