Stary człowiek i morze
Akcja opowiadania Ernesta Hemingwaya rozgrywa się w nadmorskiej wiosce położonej gdzieś u wybrzeży Kuby w przeciągu czterech wrześniowych dni. Wrzesień zwykło się tam nazywać miesiącem huraganów, „w którym przychodzą wielkie ryby”. Główny bohater utworu - rybak Santiago pewnego dnia wypływa na kolejny połów. Wszyscy okoliczni mieszkańcy twierdzą, że starzec ma wielkiego pecha, ponieważ przez ostatnie 84 dni nie udało mu się złowić żadnej ryby. Mężczyzna jednak bardzo dobrze wie, że mimo wszystko musi kolejny raz wypłynąć, bo nie ma już nic do jedzenia.
W południe pierwszego dnia połowu Santiago czuje, jak jakaś ryba zaczyna szarpać za linkę. Cieszy się, bo to oznacza, że pech go wreszcie opuścił. W taki oto sposób rozpoczyna się trwająca trzy dni walka człowieka z rybą. Rybą jest bardzo silny marlin, który ciągnie łódź rybacką za sobą i oddala ją coraz dalej od stałego lądu. Staruszek musi samotnie stanąć oko w oko z rybą i żywiołami natury. Przyrzeka jednak sobie, że będzie wałczył do końca i na pewno się nie podda. Ma nadzieję, że w końcu uda mu się zabić marlina, chociaż ryba jest o ponad 2 stopy dłuższa od łodzi Santiago. Stary zdaje sobie sprawę, że nikt przed nim nigdy nie złowił ryby takiej wielkości i sprzedając ją bardzo dobrze zarobi. Rybak jest bardzo doświadczony, udaje mu się przewidzieć większość zachowań zwierzęcia, ale ryba również jest mądra i dobrze wie, w jaki sposób go zmęczyć. Dochodzi do wniosku, że stworzenie musiało już kiedyś zetknąć się z rybakiem. Zaczyna także wspominać swe wcześniejsze połowy oraz ból i żal, jakie odczuwał zawsze przy pozbawianiu życia każdej ryby. Santiago uważa wszystkie ryby, żółwie i morskie ptaki za swoich braci i przyjaciół. Podczas walki z rybą starzec stara się być opanowanym i cierpliwym, pomimo że za dnia męczy go upał, nocami doskwiera mu chłód i dodatkowo odczuwa bolesne skurcze w lewej ręce. Jest w pełni zdeterminowany. Nocami nie śpi, tylko czuwa. Dla pewności opasał się liną, na której drugim końcu znajduje się ryba.
W czasie całej wyprawy czuje się jednak niezwykle samotny. Najbardziej brakuje mu Manolina - chłopca, który dawniej pomagał mu w czasie takich wypraw. Rodzice jednak zakazali chłopakowi spotkać się z Santiago z powodu prześladującego go pecha. Rybak żałuje, że nie ma chociaż radia, ale nie stać go na taki luksus. Będąc na morzu nie posiada również widomości o baseballu - jego ulubionym sporcie. Myśli o swoim idolu - sławnym baseballiście Di Maggio dodają mu sił do walki w chwilach zwątpienia. Podczas trwania połowu rybak prowadzi sam ze sobą żywy monolog - wypowiada przeróżne myśli, snuje przemyślenia. Rozmawia również z morskim ptakami, a w końcu z samą upolowaną rybą. Wszystko to ma pomóc mu pokrzepić własne serce i umysł. Raz na jakiś czas przekonuje sam siebie, jakby wbrew prawom natury: „przecież go zabiję. W całej wielkości i chwale (…) pokażę mu, co potrafi człowiek i co człowiek może wytrzymać.”
Dla zwiększenia wiary w zwycięstwo przywołuje w pamięci swoją wygraną walkę z dużo silniejszym murzynem w Casablance. Ich pojedynek na rękę trwał kilkanaście godzin i kiedy sędzi zdecydował się ogłosić remis Santiago zebrał wszystkie siły i pokonał Murzyna bardziej siłą woli niż mięśni. „Doszedł do wniosku, że może pokonać każdego, jeżeli dostatecznie się uprze…”. W tej chwili bardzo podobną walkę toczył na morzu, tyle że jego przeciwnikiem była ryba, a nie człowiek. Santiago wie, że tak naprawdę to nie walczy tylko z tą wielką rybą, ale przede wszystkim sam ze sobą, z ciążącym nad nim pechem, ze starością i zmęczeniem, z własnymi ułomnościami i słabościami, z żywiołami przyrody. Pragnie do końca zachować honor, pragnie przetrwać. W tej walce jest on niezwykle rygorystyczny i systematyczny. Najważniejsza dla niego jest pełna kontrola nad marlinem i to jemu podporządkowuje każdy swój ruch.
W czasie całej kilkudziesięciogodzinnej męczącej walki rybak nie przeżywa ani jednej chwili zwątpienia, nie skarży się ani jednym słowem. Pomimo, że ma zakrwawione dłonie i odczuwa silny ból to ciągle powtarza jedno stwierdzenie jak mantrę: „…potrafię (…) Człowiek nie jest stworzony do klęski. Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać.” Te słowa potwierdza swoją postawą i czynami od samego początku wyprawy. Żyje dzięki hartowi ducha i silnej woli. W pewnym momencie stwierdza, że będzie wałczył z marlinem do samego końca, dopóki starczy mu sił. W czasie powrotu do portu rybak musi jeszcze stoczyć walkę z atakującymi jego łódź i rybę rekinami, które zabija uderzeniami pałki. Jest to męczące. Ryby odgryzają po kawałku rybie mięso, przez co obniża się jej wartość.
Powracając z połowu Santiago wpływa do portu jedynie z nagim kręgosłupem i zmasakrowanym łbem marlina. Jest bardzo wyczerpany, jednak wcale się tym nie przejmuje i zaczyna planować jutrzejszą morską wyprawę. Swoją bohaterską walką z marlinem oraz z rekinami stary rybak zyskuje wielki szacunek pośród miejscowej ludności, która wcześniej szydziła sobie z niego. Żadnemu rybakowi nigdy jeszcze nie udało się złowić tak ogromnej ryby i to w dodatku samemu.