Cechy dramaturgii Szekspira:
mistrzostwo w kreśleniu charakteru człowieka (dramat psychologiczny) i miotających nim sprzecznych uczuć (dramat ludzkich namiętności).
nastrój grozy i niesamowitości (sceny wizyjne i fantastyczne).
zerwanie z trzema jednościami
rezygnacja z chóru
sceny zbiorowe
w tle akcji przyroda (zjawiska atmosferyczne potęgujące nastrój)
swobodna i umowna inscenizacja
odejście od zasady decorum
język patetyczny pełen ozdób retorycznych, ale również zindywidualizowany. Dostosowany do postaci. Bogactwo mowy potocznej, regionalizmy, przysłowia, celne powiedzenia.
“Powrót posła” jako komedia klasycystyczna
“Powrót posła” porusza problematykę polityczną kraju, sprawę nowego ustawienia w Polsce władzy ustawodawczej i wykonawczej. Jest to komedia związana ściśle z pracami Sejmu Czteroletniego w okresie szczególnego napięcia politycznego i dramatycznej sytuacji narodu. Jest to echo wszystkich ważniejszych wydarzeń rozpatrywanych w czasie Sejmu Wielkiego. Jest to najostrzejsza w literaturze polskiej satyra na sarmatyzm w życiu politycznym, apelująca do sumień ludzkich. Jest to utwór o charakterze okolicznościowym, grany w Warszawie w czasie obrad Sejmu Czteroletniego.
Historia teatru antycznego (etapy rozwoju, twórcy, dzieła)
Początki teatru antycznego są związane z kultem boga Dionizosa. W czasie pochodu podczas Wielkich Dionizji część ludu ubrana była w koźlą skórę, aby symbolizować leśnych przyjaciół boga Dionizosa. Śpiewali pieśń pochwalną, opowiadającą o nim, zwaną Dytyrambą. Po dojściu korowodu do ołtarza wszyscy stawali przy nim w półkolu. W Atenach w VII wieku p.n.e. pojawił się legendarny człowiek Tespis. Swoją obecnością uświetniał Wielki Dionizje i opowiadał o Dionizosie. Towarzyszył mu chór. Wprowadzało to element dramatyczny. Pierwszym twórcą, który dokonał rozwoju teatru był Trynichos. Zapoczątkował on zerwanie tradycji dionizyjskiej i wrócenie do innych mitów. Aby więcej ludzi mogło oglądać przedstawienie wykorzystywano naturalną powierzchnię. Na miejscu ołtarza Dionizosa była scena - orchestra. Na niej był budynek będący tłem przedstawień - skene. Miejsce dla widowni wykute było w skale - theatron. Wejście z obu stron prowadzące na scene to parodos. Kolejny twórca to Ajschylos. Wprowadził on na scenę drugiego bohatera. Następny, Sofokles, wprowadził trzeciego aktora. Eurypides wprowadził czwartego i piątego. Powstawały tragedie i komedie. Twórcą komedii był Arystofanes Aktorzy występowali w specjalnych maskach. Miały one wskazywać na płeć, wiek i intencje bohaterów. Maska miała też wzmacniać siłę głosu bohatera. Aktorzy występowali w koturnami (butach na wysokiej powierzchnie) i w wypchanych kostiumach. Wszystko to charakteryzowało bohaterów.
Dramat romantyczny - porównanie z “Dziadami”
PROBLEM |
“DZIADY” |
“WESELE” |
Podobna problematyka |
Przedstawienie poetyckie przyczyn upadku Polski. Charakterystyka poszczególnych środowisk |
Nie możność połączenia się społecznie by odzyskać niepodległość. |
Takie samo pokazanie tematu |
Treść ukazana poprzez perspektywę czasu, historię. Rozrachunek z teraźniejszością poprzez przeszłość. |
Odwołanie do historii: Stańczyk to król Zygmunt, Hrabia to Targowica, Rycerz to Grunwald, widmo to Szela. Ma to pobudzić świadomość narodową. Pouczenie. Historia to ukazanie chwalebnych i haniebnych kart. Teraźniejszość to wesele, przyszłość to perspektywa walki zbrojnej. |
Przesłanie treści |
Oskarżenie społeczeństwa o klęskę, antidotum to mesjanizm |
Oskarżenie inteligencji i chłopów o brak zjednoczenia. Nie dojrzali do przywództwa. Wskazuje drogę: solidaryzm. |
Rodzaj dramatu |
Romantyczny |
Realistyczno-symboliczny |
Sceny mistyczne |
Oba światy istnieją na równych prawach |
Oba światy istnieją na równych prawach |
Ludowość |
Ludowe obrzęd, ludzie prości biorą w nim udział, na wsi. |
Wesele ludowe, sposób odbycia (oczepiny), , udział biorą mieszkańcy wsi, na wsi się odbywa, stylizacja ludowa języka. |
Synkretyzm formy zastąpiony przez syntezę sztuk. Nastrój. |
III błahych rozmów, bezczynność, nuda. II tajemniczość, groza IV sielski nastrój, podobny do wesołości, potem przygnębienia i tajemniczości. |
I pogodny, radosny, wesoły II trwogi, przerażenia, respekt przed duchami, tajemniczość, jest ciszej III bezsilność, apatia, senne zachowanie, uśpienie, oczekiwanie. |
Czas Akcji |
Noc zaduszkowa - listopad |
23 listopada |
Kompozycja taneczna |
“Bal u senatora” - para za parą tańczy Menueta. |
Wesele, tańce |
Postać Wernychory |
U Słowackiego też Wernyhora |
Symbol postaci, przyszłości, odzyskania niepodległości. |
Odpowiedniki postaci |
Widmo |
Hetman Branicki |
Te podobieństwa to świadomy zabieg autora. Chciał uwydatnić problem o którym mówi, pokazać, że ktoś już poruszył ten problem. Mimo klęsk trzeba próbować dalej. “Dziady” mówią o problemach patriotycznych, narodu. Nie chce by była to plotkarska treść o weselu Rydla. Głębokie przemyślenia. “Wesele” na równi z “Dziadami”. Tekst oparty na sytuacji bieżącej. Dotyczy całego narodu. Tak to odebrano. Wyspiański nazwany został “czterdzieści i cztery”. Został wieszczem.