Zasady budowy zajęć ruchowych
Każda lekcja zajęć ruchowych powinna być przeprowadzona zgodnie z określonymi zasadami, zapewniającymi bezpieczeństwo i najbardziej efektywne przeprowadzenie procesu dydaktycznego. Pośród zasad budowy zajęć ruchowych wymienić można kilka najważniejszych, o których należy pamiętać podczas ich tworzenia.
1. Zasada wszechstronności: wskazuje nauczającemu konieczność doboru w każdej lekcji, takich środków które zapewniały by uczniowi możliwość wszechstronnego, harmonijnego rozwoju przez właściwe oddziaływanie zarówno na sferę motoryczną, jak i rozwój intelektualny oraz społeczno-moralny. Zgodnie z tą zasadą nauczyciel powinien na każdej lekcji:
a) uwzględniać zadania w zakresie przekazywania wiadomości, umiejętności, kształtowania sprawności fizycznej i psychomotorycznej. Dbać o prawidłową postawę ciała oraz akcentować elementy ogólno-wychowawcze (w zależności od celów lekcji zmieniać się powinny tylko proporcje między nimi),
b) uwzględniać zadania kierowane przez nauczyciela, jak też wymagające znacznej samodzielności uczniów,
c) włączać uczniów do współodpowiedzialności za przebieg lekcji,
d) wykorzystywać przybory lub przyrządy (zarówno konwencjonalne, jak i niekonwencjonalne),
e) wprowadzać wszystkie rodzaje ćwiczeń kształtujących (również z wykorzystaniem przyborów),
f) uwzględniać ćwiczenia (zadania problemowe) wpływające na harmonijny rozwój ucznia (obustronne ćwiczenia, zmiany stron i ustawień),
g) wprowadzać ćwiczenia utylitarne (użytkowe), biorąc pod uwagę to, że w zależności od przewagi stosowanych środków (np. ćwiczeń gimnastycznych, lekkoatletycznych itd.) wymogi odnośnie wszechstronnego oddziaływania na ucznia w każdym przypadku są nieco odmienne.
2. Zasada zmienności pracy: podstawowym założeniem tej zasady jest zapewnienie na lekcji wychowania fizycznego uczniom bezpieczeństwa przez przeciwdziałanie kontuzjom mogącym nastąpić na skutek przeciążenia nadmiernie obciążonych grup mięśni. Należy pamiętać również, że brak zainteresowania ucznia zajęciami może powodować znużenie i obniżenie poziomu motywacji. Zatem nauczyciel powinien:
a) układać ćwiczenia w takiej kolejności, aby każde następne miało odmienny wpływ na aparat ruchu (nie planować bezpośrednio po sobie ćwiczeń wpływających na tę samą zdolność motoryczną lub grupę mięśni)
b) stosować częstą zmianę pozycji wyjściowych do ćwiczeń
c) stosować zmienność treści i metod oraz form organizacyjnych,
d) przeplatać ćwiczenia statyczne ćwiczeniami dynamicznymi, ćwiczenia w miejscu z ćwiczeniami z przemieszczaniem się, ćwiczenia o dużym stopniu trudności ćwiczeniami łatwymi, ćwiczenia wymagające znacznego skupienia uwagi, koncentracji ćwiczeniami znanymi i atrakcyjnymi.
3. Zasada stopniowego natężenia wysiłku: natężenie (wynikające z odpowiedniego doboru obciążeń i intensywności) powinno osiągnąć swoje maksimum około ¾ czasu trwania zajęć. Nauczyciel powinien pamiętać, że:
a) przechodzimy od ruchów na wybrane partie mięśniowe do ruchów globalnych,
b) rozpoczynamy zajęcia od zadań o małej intensywności do ruchów bardzo intensywnych (tempo wykonania, liczba powtórzeń w czasie),
c) zadania o znacznym ładunku emocjonalnym należy umieszczać w części głównej lekcji,
d) zadania o znacznym obciążeniu muszą być poprzedzone ćwiczeniami przygotowawczymi bez obciążenia.
e) w przypadku akcentowania w lekcji zadań w zakresie kształtowania sprawności motorycznej lub doskonalenia opanowanych umiejętności stopniowanie natężenia wysiłku może być uzyskane przez odpowiedni dobór zadań ruchowych,
f) nauczenie nowego elementu w lekcji związane jest zawsze ze zmniejszeniem intensywności wysiłku spowodowanym koniecznością częstej korekty popełnianych błędów (odpowiednio dobrane formy organizacji lekcji mogą zwiększyć jej intensywność),
g) przekazywanie wiadomości z zakresu kultury fizycznej nie może odbywać się kosztem innych zadań (ruchowych) lekcji. Wiedza do opanowania przez ucznia zawsze powinna łączyć się z konkretnym działaniem w sferze motorycznej.