Zasady budowy zajęć ruchowych

Zasady są to przyjęte normy postępowania. Pełnią funkcję porządkującą.

W działalności dydaktyczno-wychowawczej cele kształcenia i wychowania zajmują najwyższe miejsce. Aby jednak cele osiągnąć nauczyciel powinien kierować się określonymi zasadami, czyli normami postępowania dydaktycznego, one bowiem pełnią funkcję organizującą cały proces działania zmierzającego do celu, są kanonami strategii dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela.

Podział zasad:

• Zasada doboru treści i organizacji kształcenia i wychowania

• Zasada nauczania i uczenia się

• Zasady specyficzne, dotyczące budowy lekcji ( wszechstronności, zmienności pracy mięśniowej, racjonalnego natężenia wysiłku )

Zasada wszechstronności - w lekcji wf w równym stopniu powinny być uwzględniane zagadnienia natury wychowawczej, zdrowotnej - przekaz wiadomości, sprawnościowe - różnorodność bodźców i ćwiczeń.

Zasada racjonalnego natężenia wysiłku - w lekcji powinno wystąpić stopniowanie wysiłku poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń i ich natężenia do poszczególnych punktów toku lekcyjnego. Natężenie krzywej wysiłku powinno stopniowo bez większych skoków wzrastać do pewnego poziomu, a następnie łagodnie opadać wraz z końcem lekcji.

Zasada zmienności pracy mięśniowej - nie należy obciążać pracą tych samych grup mięśniowych w kolejnych ćwiczeniach, lecz stosować zmienność (również rodzaju ćwiczeń, statyczne i dynamiczne)

METODY

Methodos - droga, sposób postępowania stosowany świadomie dla osiągnięcia określonego celu

Metody nauczania ruchu:

• Syntetyczna - tzn. wyuczenie ćwiczenia w całości bez naruszenia struktury ruchu

• Analityczna - polega na dzieleniu struktury ruchu na części, nauka fragmentów i złożenie

• Kombinowana (kompleksowa)

Metodę syntetyczną stosujemy przy nauczaniu prostych czynności ruchowych. Polega na prezentowaniu całego ruchu, ćwiczenia bez naruszania jego struktury, dzielenia na części.

Metoda analityczna - uczymy się krok po kroku kolejnych fragmentów ruchu. Warunkiem przejścia do nauki następnego kroku jest opanowanie wcześniejszego. Stosuje się do trudniejszych czynności ruchowych.

Metoda kombinowana - stanowi połączenie metody pierwszej i drugiej

SYSTEMATYKA METOD JAKO SPOSOBÓW REALIZACJI ZADAŃ RUCHOWYCH

Zadania realizowane w procesie wf ze względu na wymagany poziom aktywności wewnętrznej uczniów dzielimy na:

• Zadania ściśle określone - wymagają zastosowania metod reproduktywnych (odtwórczych). Rozwiązuje się przy pomocy ściśle określonego toku postępowania (narzuconego przez prowadzącego)

• Zadania częściowo określone, które uczniowie mogą w miarę samodzielnie wykonywać (wymagają zastosowania metod proaktywnych - usamodzielniających). Częściowo uczeń i nauczyciel określają tok postępowania.

• Zadania problemowe - wymagające pełnej samodzielności i inwencji twórczej (metody twórcze, kreatywne). Mało skuteczne jeżeli chodzi o szybkość nauczania ruchu. Kształtuje twórcze myślenie.

METODY REPRODUKTYWNE (odtwórcze, ścisłe)

• Metoda naśladowcza ścisła - ścisłe odtworzenie pokazanego wzorca ruchu, ćwiczenia. Jest ściśle określone i ma tylko jedno rozwiązanie jakie założył nauczyciel (S-R). Taki styl pracy nie rozwija osobowości uczniów, obniża zdolności sterowania sobą, bierność, brak inicjatywy, niesamodzielność. Metodę tą stosujemy głównie w klasach młodszych. Formą komunikacji jest POKAZ.

• Metoda zadaniowa ścisła - służy nauce technik sportowych, rozwoju sprawności. Uczeń stawiany jest w sytuacji zadaniowej (dostaje słowne polecenie wykonania zadanie ruchowego), następuje uświadomienie uczniom stanu ich nieumiejętności i braków, określa cel i jego wartość co powinno motywować uczniów do realizacji. Nauczyciel podaje program osiągnięcia celu, stwarza warunki materialne, organizacyjne, dydaktyczno-wychowawcze dla pomyślnej realizacji zadań. Forma komunikacji werbalna, słownie nauczyciel podaje polecenia i steruje ćwiczeniami uczniów. Stosuje się w klasach starszych.

• Metoda programowanego uczenie się - uczeń samodzielnie uczy się określonego zadania ruchowego przy pomocy z programu przygotowanego przez nauczyciela w postaci broszur lub tablicy poglądowej z odpowiednimi ilustracjami. Uczeń w toku uczenia się ściśle odtwarza określone przez twórcę programu zadania.

METODY PROAKTYWNE (usamodzielniające)

• Metoda zabawowo-naśladowcza - polega na naśladowaniu przez dzieci mechanizmów, zwierząt, ludzi, zjawisk przyrodniczych (burza, deszcz, grzmot). Dzieci do aktywności pobudza nauczyciel podsuwając tematy zawierające duży ładunek emocjonalny.

• Metoda zabawowa klasyczna - dzieci stawiane są w sytuacji zadaniowej za pomocą fabuły (w zabawach lub przepisów w grach)

• Metoda bezpośredniej celowości ruchu - stanowi przejście pomiędzy metodą zabawowo-naśladowczą (ćwiczenia stosowane w formie naśladownictwa) do ćwiczeń wykonywanych ściśle według pewnych prawideł (ma na celu ułatwienie szybkiego opanowania ruchów gimnastycznych)

• Metoda programowanego usprawniania się - przykładem są ścieżki zdrowia, które polegają na samodzielnym usprawnianiu się.

METODY TWÓRCZE

• Metoda ruchowej ekspresji twórczej Labana, zwana również improwizacją ruchową. Nauczyciel stawia uczniom zadanie, wyjaśnia co mają robić, natomiast jak mają robić zależy od ich inwencji twórczej, pomysłowości, fantazji, poczucia estetyki, doświadczeń ruchowych. Nie istnieje tok lekcyjny. Każde zaproponowane rozwiązanie jest poprawne, ponieważ należy kształtować twórcze myślenie uczniów.

• Metoda problemowa - nauczyciel organizuje sytuacje problemową (formułuje problem ), uczniowie rozwiązują problem wg własnej inwencji, nauczyciel udziela niezbędnej pomocy.

Fazy rozwiązywania problemów:

1. dostrzeżenie problemu

2. analiza sytuacji problemowej

3. wytwarzanie pomysłów rozwiązania (faza produktywna)

4. weryfikacja pomysłów (faza oceny i kontroli)

FORMY

Umiejętność organizowania procesu WF należy do podstawowych powinności nauczyciela wf. Dobra organizacja lekcji pozwala zintensyfikować proces dydaktyczno-wychowawczy, stwarza warunki do skutecznego uczenia się i usprawniania, ma wpływ na zdyscyplinowanie uczniów i ich bezpieczeństwo.

FORMA - zewnętrzny kształt czegoś. Wg Szaniewskiego na formę nauczania składa się wiele czynników determinujących czasowo-przestrzenno-organizacyjne warunki, w których urzeczywistnia się wszelka metoda nauczania.

Formami nauczania , kształcenia i wychowania są:

• lekcja szkolna

• wycieczka

• zajęcia SKS

• imprezy sportowo-rekreacyjne

Formy podziału uczniów na:

• zastępy stałe - 6-10 uczniów (element wychowawczy, praca i odpowiedzialność zespołowa)

• zastępy sprawnościowe - jednorodne pod względem sprawności

• zastępy sprawnościowe zmienne - w zależności od zaawansowania w danym temacie czy dyscyplinie

• drużyny - do rozgrywek, podobna sprawność i umiejętności

• grupy - podział losowy, obowiązuje w jednej godzinie lekcyjnej np gry i zabawy

• pary - partner zapewnia pomoc, ochronę. Dobór wg ciężaru i wysokości.

Formy porządkowe (wykorzystanie przestrzeni i bezpieczeństwo) :

• ustawienia podstawowe - szereg, dwuszereg, rząd, dwurząd, szyk marszowy

• ustawienia ćwiczebne - luźna gromada, uliczka, półkole, czworobok, trójkąt, koło, kolumna ćwiczebna

• odliczanie oraz zwroty w miejscu i ruchu

Formy prowadzenia zajęć - dotyczą strony organizacyjnej przebiegu ćwiczeń w czasie oraz przestrzeni i są ściśle związane z metodami realizacji zadań:

• forma indywidualna

• forma frontalna - równym frontem

• forma zespołowa (grupowa):

• obwodowo-stacyjna

• obwodowa w zastępach

• strumieniowa (tory przeszkód)

Forma frontalna - wszyscy uczniowie w tym samym czasie wykonują ćwiczenia. Nauczyciel mając wszystkich uczniów w polu widzenia kieruje nimi.

Pozytywy:

• duża intensywność ćwiczeń

• nauczyciel oddziałuje pedagogicznie i metodycznie bezpośrednio na wszystkich uczniów

• organizacja jest łatwa

Negatywy:

• ograniczona samodzielność uczniów

• ograniczona możliwość indywidualnego dozowania obciążeń i możliwości uczniów

Z formą frontalną najczęściej łączymy metodę:

• naśladowczą ścisłą

• zadaniową ścisłą

• zabawową naśladowczą

• zabawową klasyczną

Forma indywidualna - każdy uczeń wykonuje zadania oddzielnie (po swojemu) np. uczniowie samodzielnie wykonują rozgrzewkę wg własnego pomysłu, rozwiązują samodzielnie zadania problemowe, samodzielnie opanowują zadania techniczne. Rola nauczyciela sprowadza się do przygotowania odpowiednich warunków (urządzenia, przybory).

Formę indywidualną stosuje się z metodą:

• problemową

• improwizacji ruchowej

Forma obwodowo-stacyjna - służy do kształtowania sprawności ogólnej (rozwijanie zdolności motorycznych). Może być używana także do doskonalenia prostych umiejętności technicznych. Nie stosuje się do nauczania.

Na obwodzie Sali ustawia się miejsca do ćwiczeń zwane stacjami ( 8-12).

Ilość stacji zależy od ilości ćwiczących, wielkości obiektu.

Na stacji znajduje się 1-3 ćwiczących.

Czas ćwiczenia: 1-2 minuty.

Czas przerwy na odpoczynek: połowa czasu ćwiczenia.

Wydatkowanie energetyczne podczas ćwiczeń na stacjach (tan sam czas na stacjach) reguluje się określając tempo ćwiczeń (wolne, średnie, duże).

Zasadniczym warunkiem dobrego obwodu jest odpowiedni dobór zadań ruchowych na poszczególnych stanowiskach. Dobierając zadania należy przestrzegać zasad:

• zmienności pracy mięśniowej, tzn. po ćwiczeniu statycznym następuje dynamiczne

• pod względem struktury ruchy zadania powinny być proste, o nieskomplikowanej formie, dostosowane do możliwości rozwojowych uczniów

• większą część zadań powinny stanowić zadania uczniom znane. Przyjmuje się że zadania nowe, nieznane nie powinny przekraczać trzeciej części ogólnej ilości zadań np. w obwodzie składającym się z 9 stacji 3 zadania mogą być nowe.

• Starać się stosować jak największą różnorodność przyborów do ćwiczeń i przyrządów (uatrakcyjnienie ćwiczeń, zapobieganie znużeniu, powiększenie zakresu ruchu)

• Unikać zadań, które mogą stwarzać niebezpieczeństwo dla ćwiczącego lub współćwiczącego

• Ustalenie umownych sygnałów rozpoczynania i kończenia ćwiczeń

• Określenie czasu trwania ćwiczenia lub ilości powtórzeń

• Określenie długości przerwy między ćwiczeniami

• Podanie kierunku zmiany i sposobu ich dokonywania

• Dokładne wyjaśnienie i pokazanie zadań ruchowych na poszczególnych stanowiskach

• Poinformowanie ile razy ćwiczenie na danym obwodzie będzie powtórzone.

Formę obwodowo-stacyjną i obwodową w zastępach łączymy z metodą programowanego uczenie się lub programowanego usprawniania się.

---