II. Władza polityczna
Władza i autorytet (relacje).
Autorytet - naukowy, moralny, polityczny, kościelny...
oznacza pewne cechy osobiste człowieka, wynikające z jego wiedzy, doświadczenia, umiejętności, dzięki którym może wpływać na postępowanie innych
autorytet kogoś: np. ocja, nauczyciela → podporządkowanie się przypisujeme przyznanym uprawnieniom → autorytet i władza są synonimami
są ludzie, którzy posiadają autorytet, lecz nie posiada władzy; któś ma władzę ale nie posiada autorytet
Metody i środki sprawowania władzy.
Środki:
Przymus fizyczny - jest stosowany w sytuacjach zagrożenia bądź faktycznego łamania norm regulujących funkcjonowanie systemu politycznego
Bodźce materialne i moralne - mają zastosowanie w regulacji zachowań jednostek ludzkich i grup społecznych poprzez mechanizmy realnego stosowania kar i nagród
Zabiegi perswazyjno ideologiczne - służą oddziaływaniu na środowisko i procesy motywacyjne w celu wykazania pozornej lub rzeczywistej zgodności interesów nosicieli władzy z interesami podmiotów podporządkowania (rządzących/rządzonych)
Regulacja i kontrola informacji- manipulacja informacji
Istotną metodą sprawowania władzy jest kompromis - rodzaj porozumienia między stronami sporu, kiedy obie strony z czegoś rezygnują.
Teoretyczne koncepcje pochodzenia władzy: psychologiczna, teologiczna, konfliktowa, umowy społecznej.
Twórcą koncepcji psychologicznej był L. Petrażycki. Uważał on, że istnienie państwa wynika z potrzeb psychicznych. Na rolę klas w powstaniu państwa wskazuje koncepcja marksistowska, zakłada ona, że genezy państwa należy upatrywać w powstaniu prywatnej własności środków produkcji i związanego z tym podziału społecznego na klasy antagonistyczne. Niezależnie od różnic, wszystkie te koncepcje łączy jeden fakt, iż państwo powstaje na określonym etapie rozwoju życia społecznego.
Teorie umowy społecznej (T. Hobbes, J.J. Rousseau) negują boskie pochodzenie władzy państwowej. Powstanie państwa wywodzą z porozumienia zawartego między wolnymi ludźmi (wszystkich ze wszystkimi) lub między suwerennym władcą a poddanymi.
Teorie teologiczne
Według najstarszych wyobrażeń ludzie zostali zorganizowani w państwo z woli bogów, którzy przybierali postać ludzką, aby pełnić rolę władcy (wodza, faraona, króla), bądź obdarzali swoją mocą wybranego przez siebie herosa.
W Starożytnej Grecji, będącej pod wpływem wierzeń religijnych, w których bogowie nieustannie ingerowali w życie człowieka, także istniało przekonanie o boskim udziale w powstaniu państwa, ale już nie tak bezpośrednim, jak miało to miejsce w starożytnych despotiach wschodnich.
Konfliktowe koncepcje pochodzenia państwa. Następował stopniowy rozwój społeczności narodowo-plemiennej. Zaczęły się podziały ludzi pod względem wykonywanych przez nich prac, które i tak istniały ze względu na płeć a teraz doszły do nich podziały ze względu na wykształcenie, pozycję. Rządzenie nadal oparte na pokrewieństwie. Następuje stratyfikacja społeczna, która wywołuje konflikty, i aby je złagodzić tworzy się cos w rodzaju państwa - jedna klasa trzyma resztę społeczeństwa w ryzach. Tak powstaje władza publiczna, nakładanie na obywateli podatków, więzy krwi tracą znaczenie, zaczyna się dopuszczać do władzy nie tylko krewnych ale też tych , którzy mają władzę.
KONCEPCJA PODBOJU I PRZEMOCY- państwo jest następstwem podboju jednych ludów przez inne, silniejsze grupy ludzi pokonują grupy słabsze organizacyjnie, jak twierdził w XIX wieku Ludwik Gumplowicz. Twierdził on, że państwo jest ważnym tworem, bo służy zachowaniu gatunku, stwarza ludziom lepsze warunki do życia. Niezmienny jest w nim podział na rządzonych i rządzących.
Cele władzy (dyskusje nad wartościami i interesami)
Ochrona dobra wspólnego
Rozmiary autorytarności procesów decyzyjnych(przymus i przemoc)
Przymus - oznacza wymuszanie posłuszeństwa, wywieranie nacisku w celu zapewnienia egzekwowania decyzji. Można wyodrębnić trzy podstawowe typy przymusu: fizyczny, gospodarczy i psychologiczny.
Przemoc - wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby pomimo braku przyzwolenia tej osoby na taki wpływ, przy czym wyróżnia się dwa zjawiska: przemoc fizyczną i przemoc psychiczną.
Władza, jako źródło porządku i dezorganizacji.
Rodzaje władzy(ekonomiczna, duchowa, rewolucyjna, demokratyczna)
Władza ekonomiczna = Zdolność podmiotu władzy do narzucania swej woli, zmuszania do określonego zachowania i kontrolowania przedmiotu władzy. Przedmiotami władzy ekonomicznej są czynniki produkcji (ziemia, praca, kapitał), produkty, podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa, banki, organizacje gospodarcze), ludzie i grupy społeczne, instytucje.
Władza duchowa =
Władza, jako obiektywna nierówność.
Zła sława władzy.
Ograniczenia władzy (moralne, prawne, ekonomiczne, legitymizacyjne, międzynarodowe)
Funkcjonaliste - Parsons
Locke - role przemocy i przemusu
Następne definicje → mają podstawy w definicjach Parsonsa i Locka
Wpływ (bez sankcji) x władza → strzeżenie swojego monopolu → mogłaby zacząć demoralizacja
Autorytet = respekt, cecha podmiota, naśledować osobę, podlegać wpływu autorytetu; wynika z doświadczenia
Moralny, liberalny, niedemokratyczny, formalny (formalne role w systemu politycznym), nieformalny (charakter moralny, nabyty przez działanie osoby
Autorytet w polityce: sprawowanie formalne funkcje → autorytet → już nie ma formalny autorytet, ale może mieć nieformalny autorytet
Szybko stracić, ale ciężko uzyskać
Teorie powstania władzy politycznej:
Teologiczna = spełnianie celów, wytwarzanie pewnych skutków; w starożytnym Egipcie; kontakt z Bogiem; stigma bożkości; władcy byli bogami
Psychologiczna
Konfliktowa
Umowa społeczna
Przemoc = przewaga; użycie siły fizycznej lub psychicznej; może być legalna i nielegalna; eskalacja przymusu
Literatura:
Annette Y. Lee-chai John A Bargh(2009) (red.) Władza. Pokusy i zagrożenia. Gdańsk roz. 1, 6-7, 12-13
Czajowski, Władza polityczna. Analiza pojęcia, [w:] Studia z teorii polityki, red. A.W. Jabłoński i L. Sobkowiak, Wrocław 1999, t. I.
Bäcker Roman (2011) Nietradycyjna teoria polityki. Toruń roz. 93-102
Reemtsma Jan Philipp (2011) Zaufanie i przemoc. Esej o szczególnej konstelacji nowoczesności. Poznań. Wydawnictwo Poznańskie ss. 97-179
Ziółkowski Jacek (2010) Perspektywy analityczne w badaniach nad autorytetem politycznym [w] Wyjaśnianie polityki pod red. J. Błuszkowskiego i J. Zaleśnego. Studia politologiczne 17/2010 Warszawa. UW
P. Bachrach, M.S. Baratz, Władza, władza prawomocna, wpływ i siła, [w:] Władza i polityka - wybór tekstów ze współczesnej politologii zachodniej, red. M. Ankwicz, Warszawa 1988.
Mirosław Karwat (2001) Polityka, jako sprawdzian wiarygodności [w] Metafory polityki, pod red B. Karczmarka. Wyd. Elipsa Warszawa
J. Scott (2006) Władza. Warszawa. Wydawnictwo Sic! s. a., rozdz. 1 i 7
G. Tinder, (1995) Myślenie polityczne, Warszawa, ss.107-212.
P. Sztompka (2005) Socjologia. Warszawa. Wyd. Znak Roz. 16
Naukao polityce ćw II.