Pedagogika ogólna, prof. M. Kujawska 01.12.2012r.

Wykład 2

1. Socjalizacja - ogół działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska społecznego, zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej tj. umożliwienia jej zdobycia takich kwalifikacji, systemów wartości i osiągnięcia takiego poziomu rozwoju, aby mogła stać się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa.

Wg Barbary Szackiej SOCJALIZACJA to złożony, wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim, jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne.

Socjalizacja jest rezultatem zarówno wpływów zamierzonych, określanych mianem „wychowania”, jak i niezamierzonych. Na człowieka wpływają agendy i instytucje, które wychowanie stawiają sobie za jeden ze swych celów - rodzina, szkoła, Kościół - oraz wszystkie inne, z którymi człowiek ma do czynienia w ciągu swojego życia, a także wszystko to, z czym się styka w swoim otoczeniu.

W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie:

• Umiejętności, które leżą u podstaw wszelkich interakcji społecznych,

• Normy i wzory zachowań,

• Wartości, umiejętność posługiwania się rozmaitymi przedmiotami.

W toku socjalizacji człowiek kształtuje swoją osobowość i określa własną tożsamość.

2. Resocjalizacja - oddziaływanie wychowawcze na osoby źle przystosowane do środowiska społecznego w celu umożliwienia im powrotu do normalnego życia i pracy zawodowej. Resocjalizacja może obejmować osoby w stadium wykolejania się, bądź po odbyciu kary, albo osoby po przebyciu ciężkich chorób lub kalekie.

Celem resocjalizacji jest przemiana człowieka: wymazanie z jego świadomości dotychczasowych treści i wprowadzenie nowych; całkowite przekształcenie jego dotychczasowego obrazu świata oraz siebie samego; przebudowa osobowości i zmiana tożsamości.

3. Dydaktyka - jedna z podstawowych nauk pedagogicznych, której przedmiotem jest kształcenie ludzi, a więc wszelkie nauczanie innych i uczenie się, niezależnie od tego, czy odbywa się ono w szkole, poza nią, czy w codziennych sytuacja życiowych. Dydaktyka zajmuje się badaniem działalności osób nauczających i uczących się, celów i treści oraz metod, środków i organizacji kształcenia, jak również badaniem społecznego i materialnego środowiska, w którym ta działalność się odbywa. Jej głównym zadaniem jest poszukiwanie zależności warunkujących działalność dydaktyczną.

4. Samokształcenie - osiąganie wykształcenia przez działalność, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot. Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. Proces samokształcenia często bywa powiązany z pracą w szkole, z kształceniem korespondencyjnym czy z wychowaniem równoległym.

5. Samowychowanie - samorzutna praca nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości - stosownie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów.

6. Pedeutologia - analiza zagadnień związanych z zawodem nauczyciela. Zajmuje się doborem kandydatów do tego zawodu, kształceniem i samokształceniem nauczycieli, przemianami zachodzącymi w relacjach nauczyciel - uczeń.

Pedeutologia prowadzi badania nad:

• Osobowością nauczyciela,

• Zakresem i poziomem wykształcenia nauczycieli,

• Warunkami i efektywnością pracy edukacyjnej.

7. Andragogika - pedagogika dorosłych, jedna z nauk pedagogicznych zajmująca się badaniem zagadnień kształcenia, samokształcenia i wychowania młodzieży pracującej i dorosłych. Zadaniem andragogiki jest opracowywanie optymalnych rozwiązań w zakresie doboru treści kształcenia i wychowania dorosłych, metod i środków, form organizacyjnych, wykorzystania środków masowego przekazu oraz ustalanie racjonalnych odstępów między okresami bardziej intensywnego kształcenia.

8. Pedagogika a psychologia:

Pedagog powinien znać:

• Psychologiczne koncepcje człowieka,

• Mechanizmy regulujące zachowaniem człowieka,

• Mechanizmy procesu uczenia się,

• Zasady funkcjonowania człowieka w określonym wieku,

• Indywidualne różnice podopiecznych w zależności od cech i temperamentu,

• Sposoby, zasady i techniki wpływu grup społecznych na jednostkę.

9. Pedagogika a socjologia:

Pedagogika przeplata się głównie z socjologią wychowania. Pedagodzy przekładają na język praktyki edukacyjnej wyniki badań z zakresu socjologii wychowania.

10. Pedagogika a filozofia: ???

11. Pedagogika a historia: ???

12. Pedagogika a biologia: ???

13. Pedagogika jako nauka o wychowaniu:

jest to wszechstronna nauka o wychowaniu, której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie jak i ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska. Pedagogika bada zjawiska wychowawcze, w kontekście procesów społecznych i przy uwzględnieniu jednostkowych procesów psychicznych. Ukazuje ona istotę wychowania.

14. Koncepcje formułowania celów wychowania:

• Zgodność z wartościami uniwersalnymi - PRAWDĄ, DOBREM i PIĘKNEM.

• Zgodność z powszechnie uznawanymi wartościami ogólnoludzkimi,

• Zgodność z wartościami uniwersalnymi i ponadczasowymi,

• Szukanie uzasadnienia tych celów w filozofii, etyce i religii,

• Uwzględnianie celów nadrzędnych i podrzędnych,

• Odróżnianie Zelów krótko i długoterminowych.

15. Wychowanie - świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku między wychowankiem, a wychowawcą, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują:

• stronę poznawczo - instrumentalną, związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią,

• stronę emocjonalno - motywacyjną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia

16. Cele wychowania - pożądane i oczekiwane zmiany, jakie pod wpływem odpowiednich metod, środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanka w postaci poglądów, postaw, nawyków oraz innych cech osobowości.

CELE WYCHOWANIA:

• Cele kreatywne - typu ukształtować nowe zainteresowania,

• Cele optymalizujące - typu zwiększyć wrażliwość,

• Cele minimalizujące - typu osłabić agresję,

• Cele korekcyjne - typu zmienić postawę,

17. Modelowanie - jedna z najbardziej skutecznych metod stosowanych w wychowaniu. Poprzez modelowanie rozumie się odwzorowanie, czyli przyswajanie zaobserwowanych zachowań lub nabywanie nowych zachowań, czy modyfikowanie zachowań dawniej już ujawnionych przez obserwatora, przy czym z zakresu modelowania wyklucza się wszelkie świadome naśladowanie modelu przez obserwatora. Obserwując ludzi pozostających ze sobą w częstych i bliskich kontaktach można zauważyć, że po pewnym czasie osoby te zaczynają zachowywać się w sposób podobny do siebie. Dzieje się tk w wyniku nieświadomego przyswajania sobie zachowań i postaw innych ludzi. Skłonność taką przejawiają przede wszystkim dzieci.

18. Kara i nagroda:

• Kara - przykrość, która spotyka wychowanka za popełnione czyny naganne. Może ona wyeliminować pojawienie się tego czynu, natomiast nie zachęci do postępowania właściwego. Kara jest mechanizmem, który uczy nowych zachowań.

• Nagroda - posiada wartość wychowawczą; dzięki niej można skutecznie poprawiać postępowanie wychowanka. Wartość nagrody polega na tym, że kojarzy się ona dziecku z określonym (pożądanym) postępowaniem i zachęca do powtarzania go. Jest istotnym czynnikiem aktywizującym działanie.

19. Komunikacja wychowawcza -

20. Interakcja wychowawcza -

21. Internalizacja - proces stopniowego uznawania pochodzących z zewnątrz poglądów, norm i wartości za własne, choć początkowo mogły być odbierane jako obce. W wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym szczególną rolę w procesach internalizacji spełniają rodzice; stopniowo czynnikiem dominującym staje się szkoła, a obok niej środowisko rówieśników.

________________________________________________________________________

I. MECHANIZMY WPŁYWU SYTUACYJNEGO I SPOŁECZNEGO:

• System konsekwencji: kary i nagrody,

• Organizowanie sytuacji wychowawczych,

• Funkcjonowanie w rolach społecznych,

• Oddziaływanie grupowe.

II. SYSTEM KONSEKWENCJI:

Istota konsekwencji:

• Dziecko wie, co zrobiło źle,

• Żałuje tego,

• Chce zmienić swoje zachowanie,

• Wie, co i jak powinno zmienić.

Skuteczność systemu konsekwencji zależy od:

• Stosunków interpersonalnych między wychowawcą a wychowankiem,

• Właściwości dziecka: odporność na frustrację, poczucia winy za przewinienie,

• Zewnętrznych okoliczności:

• Czy kara została wymierzona w sposób dyskretny czy publicznie,

• Czy nagrodę uzyskano w sytuacji współzawodnictwa, przy dużej lub małej konkurencji,

• Czy nagrodę uzyskano w atmosferze życzliwości czy niechęci członków grupy ubiegających się również o tą nagrodę.

Skuteczność karania wzrasta gdy:

• Kara jest natychmiastowa, stosowana zaraz po niepoprawnym zachowaniu,

• Kara jest nieuchronna, szansa jej uniknięcia jest znikoma.

III. ORGANIZOWANIE SYTUACJI WYCHOWAWCZYCH:

• Organizowanie przez wychowawców takich sytuacji, które dają uczniom możliwość zdobycia pozytywnych doświadczeń,

• Powierzaniem uczniom zadań,

• Organizowanie konkursów, wycieczek,

• Stawianie wychowanków w sytuacjach problemowych,

IV. FUNKCJONOWANIE W ROLACH SPOLECZNYCH:

Rola społeczna to zestaw praw i obowiązków przypisanych określonej pozycji społecznej i wiążących każdego, kto tę pozycję zajmuje. Role społeczne to określone zachowania. Dziecko funkcjonując w określonej roli np. roli ucznia, kolegi itp. uczy się określonych zachowań.

1

---