Edukacja wielokulturowa

Kultura po raz pierwszy ten termin określił Cyceron jako „uprawę umysłu”

Kultura początkowo była utożsamiana etnocentrycznie z cywilizacją - J. Szczepański
- w odniesieniu do dzieł człowieka i oznaczała pielęgnowanie ludzkich wartości, umysłu
i doskonalenie ludzkiego ducha.

I. rozumienie kultury Kultura = cywilizacja

Naukową definicję kultury w cywilizacyjnym rozumieniu po raz pierwszy podał Tylor
w 1871 r. (w szerokim znaczeniu etnicznym)

Kultura = cywilizacja to wiedza, wierzenia, sztuka, prawo, moralność, zwyczaje, zdolności, nawyki nabyte przez człowiek jako członka społeczeństwa.

Teorie antropologiczne wyróżniają 3 aspekty kultury:

1. aspekt to internalizacja kultury czyli przyswojenia

2. aspekt to same normy, reguły i wartości kultury

3. aspekt ma charakter przedmiotowy i są to wytwory materialne, architektura, malarstwo, rzeźba. Niektórzy antropologowie mówią jeszcze o istnieniu 4 aspektu instytucjonalnego.

II. rozumienie kultury jako komunikacji

W tym znaczeniu kultura jest formą komunikacji człowieka z innym człowiekiem
i otaczającym go światem. Kultura w tym znaczeniu dokonuje się w akcie komunikacji.

Życie człowieka realizuje się poprzez komunikowanie się z innymi ludźmi, a tym samym dochodzi do poszerzenia własnej kultury.

Akt komunikacji zachodzi poprzez ujawnianie reguł według których ona funkcjonuje.

Takie spojrzenie na kulturę zdefiniował Edward Hallem.

Kultura europejska

To całokształt duchowego i materialnego dorobku naszego kontynentu. Opiera się ona n kilku filarach a mianowicie: tradycji greckiej, rzymskiej, żydowskiej i chrześcijańskiej.

Kultura europejska stanowi element spajający różne narody zamieszkujące ten właśnie kontynent.

Kultura europejska wyznacza wspólne wartości, podstawowe zasady organizowania społeczeństw, kształtowania stosunków międzyludzkich, jest także podstawą na której każdy europejski naród wykształcił swoją specyficzną kulturę narodową.

Kultura europejska stanowi podstawę procesów integracyjnych w ramach Unii Europejskiej.

Kultura narodowa

Kultura narodowa to forma integracji wybranych elementów wielu systemów kultury: języka, religii, obyczajów, sztuki, organizacji.

W sensie pojęciowym wspólny syndrom kultury tworzy naród lub wcześniej grupa etniczna.

Wspólnota etniczna lub naród wytwarzają kulturę w sposób statyczny i dynamiczny.

Statyczny dynamiczny

przekazywanie systemu wartości poprzez przeobrażenia

Kultura ma więc charakter statyczny + dynamiczny

O kulturze narodowej stanowią w pierwszej kolejności wartości paradygmatyczne

(religia, wiedza, prawo, zwyczaje, tradycje)

Kultura regionalna

Istotną cechą kultury regionalnej jest zabudowa (architektura), zajęcia gospodarcze będące źródłem utrzymania dla danej grupy, zwyczaje, tradycje, twórczość artystyczna (ludowa), stroju, folklor.

Pojęcie rewilitacji kultury regionalnej (odrodzenia)

Tożsamość

Ujęcie słownikowe: identyczność, autentyczność, prawdziwość

Ujęcie filozoficzne:: każdy przedmiot jest tym czym jest.

Mikrosystem kulturowy rodzinny

Rodzina ma największą możliwość przekazywania dziedzictwa kulturowego.

Zadomowienie jednostki w ojczyźnie prywatnej.

W społeczeństwie wielokulturowym mamy do czynienia z wielopłaszczyznową i ustawicznie kreująca się tożsamością.

Tożsamość rozumiana jako zachowanie stale jakiejś cechy mimo upływu czasu czy zmiany miejsca pobytu.

Trzy podejścia

1. Podejście fenomenologiczne

Odwołuje się do całościowego traktowania podmiotu, który ma poczucie ciągłości
i niepowtarzalności własnej osoby.

2. Podejście jako orientacja poznawcza, a więc jako system samowiedzy, jako system czy zbiór cech schematowych.

3. Podejście kliniczne w aspekcie zaburzeń osobowości dysocjacji i transformacji „ja”.

Tożsamość osobowości zakotwiczona jest w potrzebie unikalności.

Tożsamość społeczna zasadza się na potrzebie przynależności i podobieństwa do innych.

Miedzy tożsamością osobową i tożsamością społeczną istnieje napięcie, występuje konflikt potrzeb.

Tożsamość osobowa to zespół wyobrażeń, wspomnień i projekcji podmiotu, które odnosi
do siebie, a także zbiór wyobrażeń, sądów i przekonań wobec siebie „koncepcja siebie” - Erikson.

W socjologii tożsamość jest całością konstrukcji podmiotu, które odnosi do siebie,
do podstawowej potrzeby przynależenia, która wyraża się w bliskości poczucia więzi, zakorzenienia, stabilności, identyfikacji z dziedzictwem i dorobkiem przodków.

Turner (def. Tożsamości)

Tożsamość społeczna

To suma wszystkich społecznych identyfikacji z których korzysta podmiot przy opisywaniu siebie (identyfikacja etniczna, religijna, historyczna, terytorialna).

Tożsamość kulturowa

Społeczeństwo jest wynikiem zachowania dziedzictwa przodków, kultywowania podstawowych wartości.

Dziedzictwo kulturowe - to nie tylko przekazywanie wytworów ale także dyspozycji
do postaw wobec nich, do przeżywania pewnych doświadczeń wobec przedmiotów.

Tożsamość międzykulturowa jest świadomością własnych cech, które składają się
na poczucie odrębności od innych oraz podobieństwa do nich. Ludzie, którzy je wypracowali mają poczucie ciągłości w czasie i przestrzeni oraz świadomość, że jest się wciąż tą samą osobą, mimo zmieniających się warunków i własnego rozwoju.

Tożsamość otwarta charakteryzuje osobę, która łatwo przyswaja kody znaczeniowe innych
i podejmuje działania bez obawy zagubienia własnej tożsamości, mając silne poczucie samego siebie otwiera się na innych, co w konsekwencji prowadzi do kulturowego wzbogacenia.

Tożsamość zamknięta (postawa etnocentryczna) cechuje się bardzo silnym związkiem emocjonalnym z grupą i wyznawanymi przez nią wartościami. W tej postawie brak intelektualnej refleksji a co za tym idzie jednostka taka nie posiada dobrej znajomości elementów swojej kultury.

Etapy kształtowania się i rozwoju tożsamości

1. etap to nabywanie tożsamości rodzinnej. Ma miejsce wstępna bezkrytyczna identyfikacja
z rodziną poprzez opanowanie języka „matczynego”, percepcję elementarnych wartości rodziny, kultury w której jednostka funkcjonuje. (nie poddaje w wątpliwość żadnych przyswajanych nor, wartości i zasad w wątpliwość).

2. etap to nabywanie tożsamości lokalnej, następuje na tym etapie identyfikacja z lokalną społecznością, grupa staje się punktem odniesienia. Dziecko przyjmuje sposoby zachowania
i zasady oraz określone role społeczne.

3 etap to nabywanie tożsamości w grupie mniejszościowej. Jednostka odzwierciedla
i zinternalizuje wartości, postawy i formy zachowania subkultury w której wzrasta (język, religię, obyczaje, zasady, wzory postępowania, tradycje, sposoby spędzania czasu wolnego).

4. etap to wchodzenie w rozszczepioną tożsamość autonomiczną. Jest to przedłużenie poprzednich etapów. Mając na uwadze dynamiczność, złożoność procesu nabywania tożsamości można wyodrębnić 3 etapy - odmiany autonomiczności:

1.warient to izolacja - etnocentryzm, zmykanie się w kręgu własnej grupy etnicznej, wyznaniowej.

2. wariant to akomodacja czyli wzajemne uznawanie i tolerancje wobec innych systemów wartości i ich włączanie a tym samym wzbogacanie siebie o te wartości.

a) amalgamacja „pokrywanie się” na zewnątrz a wewnątrz zachowywane poczucia inności , ma miejsce pozorna identyfikacja

b) dualizm sytuacyjny

c) dualizm wewnętrzny

3. wariant to reorientacja czyli przeżywanie przez jednostkę sprzeczności pomiędzy swoimi wartościami, normami a tymi jakie obowiązują w grupie mniejszościowej do jakiej jednostka jest przypisana.

Edukacja międzykulturowa nie stanowi gotowego środka na problemy poszczególnych społeczeństw lub systemów oświaty ale w warunkach pogranicza kulturowego ułatwia godzenie nauczania z wychowaniem poprzez dostarczanie dorosłym i dzieciom wiedzy o tym jak mają sobie uświadomić kim są, jak mają się zachować wobec innych oraz jak odgrywać w życiu odgrywaną rolę.

Reguły -przezwyciężanie dylematów edukacji międzykulturowej

1. konstruowanie interakcji na zasadzie równorzędności i równouprawnienia.

2. znajomość potrzeb jednostki, jej zainteresowań, potrzeb intelektualnych, kondycji fizycznej, emocjonalnej oraz jej usytuowanie w kulturze rodzinnej i lokalnej.

3. Umożliwienie, promowanie spontanicznej twórczości, pozwalającej czynnie reagować
z uwagą i uczuciem na bodźce, zadania i sytuacje.

4. Zapewnienie możliwości wyboru zadań z wielu ofert i szukanie równych sposobów ich realizacji.

5. oparcie wzajemnych oddziaływań na twórczej inwencji i tolerancji.

6. stworzenie klimatu życzliwości, uczynności a tym samym budowaniu Wiery we własne siły i przełamywanie lęków i niepokojów.

Sieletycki Mirosław

Zasady edukacji międzykulturowej

1. Edukacji międzykulturowej powinna towarzyszyć edukacja narodowa (dzięki niej zachowana może być tożsamość)

2. Realizowanie edukacji dla mniejszości powinno towarzyszyć także rozwijanie edukacji dla większości.

3. międzykulturowej edukacji dla dzieci i młodzieży powinna towarzyszyć edukacja dla dorosłych.

Edukacja regionalna (powrót do źródeł, korzeni, życiowego kręgosłupa człowieka)

Dotyczy edukacji społeczności lokalnych, regionalnych w celu zachowania ich tożsamości
i odrębności postrzeganych jako najistotniejsze składniki kultury regionalnej wzbogacających kulturę narodową.

Edukacja regionalna jest wyrazem powrotu do korzeni, powrotem do źródeł, do kultury domowej. Edukacja regionalna wyposaża w wiedzę, oraz uwrażliwia.

Edukacja regionalna wzmacnia świat rdzennych wartości oraz ukierunkowuje
na kultywowanie i odejmowanie celowych działań na rzecz kształtowania postaw
i świadomego kształtowania małej ojczyzny.

Edukacja regionalna treści świata oswojonego

Chodzi o zauważenie tych treści i nadania im wartości.

Edukacja regionalna zaczyna dialog edukacyjny międzykulturowy ponieważ wzmacnia siłę jednostki poprzez zrozumienie siebie i swojej kultury w efekcie pozwala dostrzegać odmienność, inne punkty widzenia i poszukiwać sposobów wzajemnej współpracy
i porozumienia.

Treścią edukacji regionalnej jest: historia, krajobraz, architektura, język, t6radycja, obyczaje, obrzędy, wierzenia.

Kanały edukacji regionalnej: szkoła, literatura, działania kulturalne

Formy edukacji: festyny, festiwale, wycieczki, spotkania, przeglądy, zajęcia świetlicowe

Cele edukacji regionalnej:

1. kształcenie poczucia własnej tożsamości kulturowej, etnicznej, która jest podstawą zaangażowania się w życie i funkcjonowanie własnego środowiska a także podstawą otwarcia na inne społeczności i kultury w znaczeniu globalnym i lokalnym.

2. Kształtowanie szacunku dla własnego dziedzictwa kulturowego , systemu wartości, tradycji

3. Nabywanie kompetencji w zakresie kultury i języka własnej grupy.

4. Kształcenie podstawowego rdzenia kulturowego z możliwością jego wzbogacania.

Edukacje wielokulturowa i międzykulturowa powinny być zbieżne.

Edukacja międzykulturowa może być rozumiana jako sposób organizowania życia jednostki i grup wywodzących się z różnych grup kulturowych.

Takie ujęcie jest podstawą pracy socjalnej w środowisku zróżnicowany kulturowo

Podstawową kategorią międzykulturowości jest

1 perspektywa relacji między podmiotami będącymi nosicielami określonych cech kulturowych (co najmniej 2 osoby).

Każdy z tych podmiotów przyswoił sobie określoną kulturę i wyraża ją w subiektywny sposób.

Uczestnicy w relacji wnoszą własne systemy wartości i norm, z których korzystają w trakcie interakcji.

2 perspektywa statusu społecznego i wartościowania kultur w określonych warunkach

W tej perspektywie międzykulturowość wskazuje na różny status i różną pozycję kultury zakorzenioną w czynnikach historycznych, ekonomicznych, politycznych, co nie pozostaje bez wpływu na interakcje podmiotów o określonej tożsamości.

Zawsze jedna z kultur będzie postrzegana i wartościowana wyżej, jako dominująca, a druga niższa.

3. perspektywa uznania i tolerancji dla odmienności kulturowej i jej reprezentantów - wszelki dane kulturowe należy rozumieć jako należące do kogoś.

Każdy członek grupy społecznej doświadcza odmiennie, przeżywa i tworzy system społeczny grupy.

4. perspektywa wymiany i wzajemnych zapożyczeń kulturowych. Jest to socjodynamiczne ujęcie międzykulturowości.

5. perspektywa psychospołeczna związane z definiowaniem tożsamości. W różnych kulturach odmiennie interpretuje się te same gesty i znaki

6. perspektywa filozoficznych koncepcji jako jednostki wolnej i odpowiedzialnej (człowiek jako persona). Jednostka nie stanowi gotowego produktu swojej kultury ale ją współtworzy

Wielokulturowość jest faktem a międzykulturowość jest zadaniem edukacyjnym.

Perspektywa międzykulturowa lepiej oddaje i akcentuje transkulturowy charakter procesów wzajemnego uczenia się, polega na włanczaniu w obszar własnych standardów i wartości tych spotykanych u innych grup i jednostek w sposób daleki od asymilacji i wymuszania.

Przełom XIX i XX wieku Lichte - sfera praktyki edukacyjnej

Określił zadania i cele edukacji dzieci obcojęzycznych (polskich - Prusy i zagłębie Sary)

Zadania:

1. priorytet dla uczenia: języka niemieckiego, geografii, historii

2. zmniejszyć liczebność dzieci w klasach.

3. przyswojenie sobie przez uczniów niemieckiej mentalności, myślenia, odczuwania.

1. model asymilacji

Podporządkowanie gr. mniejszościowych grupie większościowej (reedukacja kulturowa gr. mniejszościowej)

2. model to pedagogika dla cudzoziemców (po 2 wojnie światowej w RFN)

- usuwanie deficytów edukacyjnych

- przyuczanie do zawodu

- włączenie cudzoziemców do życia społecznego

Zasada zachowania nadrzędności grupy dominującej i podporządkowanie grup mniejszościowych.

3. model - koncepcja rotacji

- obcokrajowiec jako siła robocza, przebywa z założenia okresowo

- uwzględnić w edukacji jego język ojczysty

- stworzenie oddzielnych klas.

4. model integracja

- próby włączenia cudzoziemców w życie społeczne

- klasy mieszane

Definicje edukacji międzykulturowej

Model rozwiązań oparty na dążeniu do objęcia kontrolą przez państwo dynamiki kulturowej społeczeństwa i dostosowanie systemu oświaty do potrzeb różnych grup społecznych.

Dyscyplina utrwalająca i przywracająca ducha współpracy i równowagi, dobudowująca
i kreująca mechanizmy współpracy i wzajemnego współistnienia.

Edukacja odrzucająca w swojej istocie idee asymilacji z uwagi na trwałość kultur grupowych.

Cechą tej edukacji międzykulturowej stało się

Otwarcie na Innych, Obcych oraz na ich sprawy i problemy.

Edukacja międzykulturowa ma służyć „byciu razem” - integracji i kooperacji.

Edukacja międzykulturowa to model: społeczny, oświatowy, kulturowy ukierunkowany na wzajemne zrozumienie, poznanie, wzbogacenie kultur oraz poszczególnych ich reprezentantów.

W edukacji międzykulturowej w dialogu i wzajemnym poznaniu, zbliżeniu dokonuje się akty przejmowania, przekazywania najbardziej wartościowych elementów kultury innych grup.

Edukacja ta mówi o wartościach, o tym co jest między, nikt nie jest członkiem tylko jednej grupy, a do kształtowanie tożsamości niezbędny jest kontakt - komunikacja z członkami innych grup, co prowadzi i wymusza wymianę.

Celem edukacji międzykulturowej jest kontakt, są relacje

Definicje edukacji wielokulturowej

Jest wolna od odziedziczonych obciążeń, umożliwia poznawanie nowych kultur, odmiennych poglądów i przekonań.

Celem tej edukacji było i jest zachowanie różnych elementów tożsamości (języka, obyczajów, tradycji) i zachowanie dystansu miedzy grupą mniejszościową a większościową.

Cel tej edukacji to asymilacja grupy mniejszościowej z kultura i wartościami grupy większościowej dominującej.

Charakterystyczna cecha tej edukacji to bycie obok siebie grup i ich kultur, wypływa to za założeń gry większościowej i mniejszościowej.

Cechą dominująca jest poznanie

Kategoria Inny i Obcy

Inny Obcy

nie jest nam obcy mamy poczucie zagrożenia

odmienny nieznany

należy do naszego kręgu intruz

nie należy do naszego kręgu

jest nam znany osobiście wróg, intruz, nieprzyjaciel

jest tolerowany

Nasz krąg „My”- inny jest nam znany bezpośrednio, bliski, zrozumiały

Inny może także należeć do kręgu „Oni” wtedy nie mieliśmy z nim bezpośredniego kontaktu, nie znamy go z bezpośrednich relacji i kontaktów.

Edukacja wielokulturowa

Czynniki różnicujące

1. Wielokulturowość w sferze tradycyjnego pogranicza gdzie pomieszani są i współżyją
ze sobą od wielu pokoleń przedstawiciele różnych grup etnicznych i wyznaniowych.

2. Wielokulturowość wynikająca z trwałego osiedlenia się dużej grupy etnicznej na terytorium jednorodnym etnicznie. (praca zarobkowa przesiedlenie dużej grupy do innego kraju, Francja, Niemcy).

3. Wielokulturowość wynikająca z osiedlenia się na danym terytorium różnych grup etnicznych (USA, Kanada).

4. Wielokulturowości wynikająca z mobilności dużych grup podejmujących zadania
w społeczeństwach o innej kulturze.

5. Wielokulturowości wielkich aglomeracji, centrów polityki, gospodarki, gdzie współżyją ludzie różnych ras i kultur.

6. Wielokulturowość wynikająca z obecności ludzi innych kultur poszukujących dla siebie miejsca do życia. (nielegalni imigranci).

7. Wielokulturowości turystyczna, wynikająca z dużej sezonowej mobilności.

Zadana edukacji wielokulturowej

Czemu ma służyć edukacja wielokulturowa

1. zapoznanie z innymi kulturami, stylem życia, obyczajami, zwyczajami

2. Kształcenie postawy otwartości na inną kulturę i jej wartości.

3. Zachowaniu i utrwaleniu własnej tożsamości

4. Wyrównywaniu szans edukacyjnych.

5. Przełamywania egocentryzmu, uprzedzeń i stereotypów kulturowych

6. Zwalczać formy dyskryminacji

7. Uwrażliwiać na różnorodność i bogactwo stylów życia.

8. Uwrażliwiać na różne sposoby interpretacji historii

9. Uczyć i wdrażać do współpracy w społeczeństwie wielokulturowym.

10. uczyć tolerancji

11. Wdrażać do współpracy

12. Uwrażliwiać na istnienie grup mniejszościowych.

13. Przekazywanie języka, kultury grup mniejszościowych

14. Wyrabianie w mniejszościach postawy gotowości do starania się poprawy swojej sytuacji i statusu.

Strategie edukacyjne w wielokulturowości są wypadkową potrzeb, aspiracji grup mniejszościowych i przyzwolenia grup większościowych.

Strategia rozdzielenia - etnocentryzm (życie obok siebie)

Strategia zintegrowania -podporządkowanie się kulturze grupy dominującej, przyjęcie jej języka, sytemu wartości - asymilacja

Tygiel kulturowy - oddzielna edukacja bez włączenia się w kulturę dominującą asymilacja

Strategia równego traktowania - pierwszeństwo potrzeb poszanowanie

Edukacja międzykulturowa jest jedną ze strategii edukacji wielokulturowej.

Te strategie wskazują że może dojść do asymilacji oraz że jest możliwe wzrastanie i mówienie o swojej macierzystej kulturze.

Ważnym elementem jest szkolnictwo.

9

---