PEDAGOGIKA PRAGMATYZMU
Pragmatyzm to kierunek filozoficzny XX w. Mający swe korzenie w USA. Tam też pragmatyczne myślenie o edukacji stało się częścią codziennej praktyki szkolnej.
Był on filozoficzną reakcją na doświadczenia amerykańskich osadników, którzy podbijając nowe tereny i przesuwając się na zachód przystosowywali podbite ziemie na własne potrzeby, wtedy też zdobyli oni duże doświadczenie
w podporządkowywaniu sobie natury na własne potrzeby.
Ich ekspansywność w podejściu do natury szybko rozszerzyła się na cały świat, który odtąd ludzie pojmowali jako miejsce ciągłych nieustannych zmian i ruchu. Jednocześnie stanowisko takie podpierane było dynamicznym rozwojem nauki, przemysłu i technologii na przełomie XIX i XX w. czyli w okresie rozwoju pragmatyzmu.
Pragmatyzm wpisywał się również w ideologię progresywizmu - ruchu znaczących reform społecznych, politycznych, i edukacyjnych które miały miejsce w Stanach Zjednoczonych w okresie do końca lat 80 XIX w.
Podejście pragmatyczne opierało się na założeniu że jeśli problem można zdefiniować to można go również rozwiązać.
PRAGMATYZM JOHNA DEWEYA
John Dewey (1859-1952), amerykański filozof, psycholog i pedagog. Nazywany ojcem pragmatyzmu. 1894-1904 profesor uniwersytetu w Chicago, a później wielu innych uniwersytetów amerykańskich. Głosił zasadę: uczenia się przez działanie. Główne prace: Moje pedagogiczne credo (1897), Szkoła a społeczeństwo (1899), Jak myślimy (1910), Demokracja i wychowanie (1916), Problems of Men (1946).
FILOZOFICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI PRAGMATYZMU
W swych rozważaniach na temat pragmatyzmu nawiązuje do wybitnych poprzedzających go przedstawicieli pragmatyzmu takich jak:
Charles Pierce który uważał wiedza godna zaufania to taka, która potrafi przewidzieć skutki podejmowanych działań
Wiliam James chciał aby pragmatyzm pozwolił ludziom myśleć i działać zgodnie z ich potrzebami.
Filozofia powinna:
zrezygnować z dążenia do odkrycia prawdy
skoncentrować się na moralnych i edukacyjnych problemach społeczeństwa
służyć konkretnym potrzebom i celom społecznym
ukazywać całą prawdę o sobie i o stanie swojej wiedzy a nie kreować się na wszystkowiedzącą w dziedzinie interpretowania rzeczywistości
Człowiek:
istota ludzka - integralna część natury
zdolność myślenia kształtuje ewolucja
myślenie związane ze środowiskiem, a nie z metafizyczną siłą
umysł - przystosowany do ułatwiania człowiekowi adaptacji w środowisku
świat - cechuje się permanentną zmianą, jest pluralistyczny i nie posiada zakończonej postaci, ciągle staje się, ma niezdecydowany charakter
interakcja człowieka ze światem niesie przekształcanie, rekonstruowanie
człowiek posiada wolną wolę. Znajduje się w zamkniętym kręgu interakcji. Z jednej strony nie jest ofiarą okoliczności, potrafi wybierać, kierować, zmieniać ale z drugiej strony nie potrafi całkowicie zapanować nad światem
Rzeczywistość:
kontekstualna koncepcja rzeczywistości - rzeczywistością jest to, co jest za rzeczywistość uznawane w danym, szczególnym kontekście historycznym
Prawda i wiedza:
żadna prawda nie jest absolutna, niezmienna
prawda to coś posiadające użyteczność lub zastosowanie w praktyce
prawda - dynamiczna seria procesów, za pomocą których można osiągnąć cele życiowe (instrumentalizm)
należy być gotowym na poddawanie własnych założeń i przekonań stałej weryfikacji która może przynieść również rezultat negatywny
wiedza - proces, a nie gotowy towar do podania
wiedza może być gromadna, dociekana, badana, szukana
nigdy nie można stwierdzić że posiada się wiedzę
wiedza to sposób działania i zastosowania
Źródło wartości:
nie ma najwyższej wartości
teoria wartości - rozpoznawanie wartości w trakcie działania ludzkiego
ocenianie wartości i to co ma wartość poprzez doświadczenia
wszystkie wartości konstytuowane są tak samo jak wiedza i prawda, tzn. w zależności od czasu, miejsca i okoliczności
wartości definiują idee - idea prawdziwa sprawdza się w działaniu
pragmatyzm ma charakter świecki
POGLĄDY NA EDUKACJĘ
Dewey krytykuje tradycyjną edukację. Swoją krytykę wyraża w pracy Education and Experience. Wymienia on trzy najważniejsze cechy które determinowały cele i metody kształcenia:
przedmiot tworzony przez układ informacji wypracowanych w przeszłości
kształcenie moralne polegało na kształtowaniu sposobów postępowania rozwiniętych w przeszłości
ogólny wzór organizacji szkolnictwa znacznie odbiegał od innych instytucji społecznych z którymi miał styczność uczeń (np. Rodzina)
Szkoła tradycyjna cechowała się:
przekazywanie gotowej suchej wiedzy
rygorem - uczniowie ulegli i posłuszni
traktowaniem podręczników jako mądrości przeszłości
nauczycielami uważanymi za organy łączenia uczniów z materiałem
poglądem, że uczniowie jedynie powoli dorastają ku dojrzałości
edukacją oderwaną od codziennej rzeczywistości ucznia
założeniem, że przyszłość będzie taka sama jak przeszłość
Dewey uważa, że zdolności młodych ludzi są ogromne. Dużą wagę przywiązuje do doświadczenia uczniów już zdobytego oraz na tym aby uczniowie tego doświadczenia zdobyli jeszcze więcej. Krytyczne poglądy na szkołę tradycyjną doprowadziły Deweya do sformułowania własnej propozycji systemu edukacji, a głównymi jej założeniami było:
UCZENE SIĘ PRZEZ DOŚWIADCZENIE I DZIAŁANIE
nauczyciele powinni odwoływać się do życia codziennego uczniów i ich doświadczenia: „Całe życie jest edukacyjne, a cała edukacja jest życiem”
szkoła powinna współdziałać i z innymi doświadczeniami jednostki oraz innymi instytucjami życia człowieka
nauka w szkole powinna zapewniać ciągłość i jednorodność z tym, co uczeń przyswaja sobie poza szkołą: „Gram doświadczenia więcej warty niż tona wiedzy teoretycznej”
szkoła - miejsce wymiany doświadczeń
nauczyciele - przewodnicy po świecie, nośniki doświadczenia, powinni rozszerzać doświadczenie uczniów oraz opierać się na nim
doświadczenie dziecka powinno być refleksyjne, powinno zmuszać do zrozumienia konsekwencji tego, czego aktualnie dziecko doświadcza
nie można dopuścić do tego aby nauczyciel narzucał się swoim uczniom, powinien on być przyjacielem cichym ale stale obecnym: „Bezpośrednie doświadczenie jest zawsze lepsze niż pośrednie”
edukacja to proces doświadczania, który nie posiada swojego końca. Świat się zmienia, dlatego też rozwój ucznia nie może zostać przerwany
program szkolny musi akceptować zainteresowania i potrzeby ucznia, gdyż tylko wtedy możliwe jest nabywanie i odkrywanie nowej wiedzy oraz wykorzystywanie jej w praktyce
przedmioty - to impulsy do rozwoju zainteresowań oraz źródło problemów stawianych przed zainteresowanym uczniem.
człowiek stale się rozwija, jego działanie nastawione jest na poznawanie świata oraz na jego zmienianie. Dokonuje się to za pomocą rozwiązywania problemów, które człowiek napotyka.
INDYWIDUALIZM PEDAGOGICZNY
Dla paradygnatystów punktem wyjścia uczenia się jest szacunek dla indywidualnych różnic każdego człowieka. Należy skupić się na tym, co jest niepowtarzalne w jednostce oraz podtrzymywaniu zmienności ludzkiej wyrażającej się poprzez indywidualne różnice.
Dewey chce aby człowiek poprzez taki sposób uczenia się stał się:
świadomym współtwórcą przemian w świecie
swobodnym i odpowiedzialnym
zdolnym do inicjatywy i samodzielnego rozwijania się
umiejącym przystosować się do nowych warunków
Taka koncepcja wymaga aby środowisko uczenia się było czułe na różnorodne odpowiedzi i interakcje uczniów.
EDUKACJA I DEMOKRACJA
nie istnieją jednostki wyodrębnione od całości
wspólnota podejmowania środków i celów działania stanowi jądro społecznego kierowania młodymi
naturalny fakt współdziałania, współistniejący z orientacją na rozwój jednostki stanowi podstawę syntezy wychowania
demokracja jest formą wspólnoty życia, wzajemnej wymiany doświadczeń, jest totalnym sposobem życia społecznego, którego najważniejszym czynnikiem jest demokratyczna edukacja
demokracja i edukacja to dwa najważniejsze, pozostające w sprzężeniu zwrotnym elementy życia społecznego
demokracja łączy się tutaj z dążeniem do osiągnięcia równości społecznej
Według Deweya:
„Misją szkoły było zachować marzenie, że Ameryka była krajem nieograniczonych możliwości i sprawiedliwości społecznej”.