Zintegrowany paradygmat analizy działania w polu praktyki

1. Analiza działania w polu praktyki - wymiar związków: dla praktyki (rozpoznania ekspertyzy, wymiar diagnostyczny)

Dla praktyki są to rodzaje podejść badawczych, których celem są analizy służące praktyce (rozpoznanie, diagnoza, ekspertyzy). Wymiar diagnostyczny stanowi podstawę projektowania. Charakterystyczną ich cechą jest zewnętrzne usytuowanie pedagoga społecznego (zarówno praktyka, jak i badacza), co sprzyja podkreślaniu podziału na to, co przynależy do teorii, a co do praktyki. Teoria, często normatywna ideologia, daje dyrektywny praktyce. Sprzyja takiemu usytuowaniu prakseologiczny punkt widzenia (np. rozwinięty w polskiej pedagogice społecznej w latach 70 XXw)

Diagnoza rozpoznania jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie jego objawów oraz znajomości ogólnych prawidłowości. W odróżnieniu do diagnozy lekarskiej diagnoza społeczna oznacza ukierunkowanie rozpoznania na uwarunkowana środowiskowe niezadowalających stanów jednostki, grupy, środowiska. Specyfiką diagnozy społeczno - pedagogicznej jest nieograniczenie się jedynie do analizy elementów, które mogą stanowić punkt wyjścia i oparcie dla rozwoju i zmiany (siły ludzkiej)

Pojęcie diagnozy oznacza w pedagogice społecznej rozpoznawanie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu, ocenę jego objawów i możliwości przemian.

Postawienie diagnozy prowadzi do planowania działalności, która ma wzmocnić badaną jednostkę czy grupę, nastawić jej wolę pokonania zła oraz dostarczyć pomocy z zewnątrz. Ważne jest rozpoznanie sytuacji, która ma być zmieniona. Potrzebne jest tutaj przygotowanie naukowe: umiejętność stawiania i rozwiązywania zagadnień, korzystania z pomocy nauki.

2. Analiza działania w polu praktyki (recherche action, wymiar partcypacyjny)

Model recherche action czyli badanie - działanie

Badanie przez działanie wskazuje nam, że model recherce - action posiada z jednej strony cechy uniwersalne, które są widoczne w różnych środowiskach, niezależnie od kategorii wiekowych różnorodności sytuacji społecznych, z drugiej zaś strony model ten posiada cechy specyficzne, które typowe są jedynie dla danego środowiska czy danej kategorii podmiotów działania.

Wyróżniamy:

Badanie - działanie - kształcenie

W tej koncepcji chodzi o wzajemne relacje jakie zachodzą między badaniem - działaniem - kształceniem

Może to określić następująco:

- jakie badanie - takie kształcenie i takie działanie

- jakie kształcenie - takie działanie i takie badanie

- jakie działanie - takie kształcenie i takie badanie

Pojęciem tym obejmuje się rozległe i różnorodne strategie badawcze oraz odnosi się je do aktywności podejmowanych w różnych polach badawczych.

Procedura badanie - działanie - uczestnictwo było po raz pierwszy zastosowana do wprowadzenia zmian w zarządzaniu placówkami edukacyjnymi.

Partycypacja społeczna to uczestnictwo, udział w pracach pewnego zespołu osób, włączania się jednostki w sprawy grupy, szerszej zbiorowości bądź społeczności lokalnej. Z omawianą sytuacją mamy do czynienia, gdy występują wspólne lub zbieżne interesy. A. Surdej wyróżnia dwa stopnie partycypacji społecznej ze względu na stopień sformalizowania:

- partycypacja spontaniczna, jednostka zgłasza swój akces do aktywnego udziału w działaniach, pracach czy przedsięwzięciach danej zbiorowości bez jakiekolwiek przymusu czy presji.

- partycypacja instytucjonalna, jednostka uczestniczy w działalności grupy ze względu na konieczność podporządkowania się strukturom organizacyjnym zbiorowości, której przebywa i egzystuje.

3. Analiza działania poprzez praktykę (dyskurs praktyki, wymiar refleksyjny, interpretatywny), nad praktyką (wymiar metateoretyczny).

4. Zintegrowane podejście do analizy działania w polu praktyki (pluridyscyplinarne, interedyscyplinarne, transwersalne).

Transwersalność:

• Jako tworzenie perspektywy transwersalnej (międzydyscyplinarnej), związanej z procesem dyscyplinaryzacji refleksji nad obszarami działania, czyli z procesem tworzenia dyscypliny. Są to np.:

• Koncepcje pedagogii instytucjonalnych, pojmujące edukację, wychowanie przede wszystkim jako tworzenie instytucji symbolicznej, powstającej w wyniku skrzyżowania elementów wyobrażalnych i realnych, znajdującej się stale w trakcie tworzenia i rozwoju; w koncepcji tej ważnymi atrybutami są procesualność i temporalność

• Transwersalna teoria edukacji∗ zaproponowana przez Rene Barbier

• Stanowisko Ferdynanda Braudel, który formułuje swoistą metodę uprawiania historii i w ogóle nauk humanistycznych, nauk o człowieku; jest to metoda określana skrótowo: nie analiza chwili, lecz raczej opis i ocena „długiego trwania”.

• Jako stanowisko metodologiczne; podejście transwersalne rozumiane jako perspektywa „nad”. Pozwala na ujmowanie badanego obszaru całościowo i równocześnie umożliwia analizowanie danego obszaru w 3 wymiarach: „z zewnątrz”(dla praktyki), „z wewnątrz(w praktyce)” i sytuując się „nad nim”, czyli charakteryzuje je analiza pewnego oddalenia, możność oglądu badanego obszaru z oddalenia etateoretycznego

∗Transwersalna teoria edukacji (psychosocjologiczna teoria edukacji) - stanowisko teoretyczne, które zbudowane jest w wyniku przyjęcia koncepcji pozwalających na wieloprzesłankowy i wieloodniesieniowy ogląd pola edukacji - jej praktyki i kultury praktycznej działalności.

podejście interdyscyplinarne - czynności badawcze i działaniowe realizuje się z punktu widzenia koncepcji, opracowanej wspólnie przez przedstawicieli różnych dyscyplin, dzięki czemu owa koncepcja ma walor międzydyscyplinarności.

Podejście pluridyscyplinarne - czynności badawcze i działaniowe realizuje się z punktu widzenia różnych dyscyplin

Przełom lat 70' i 80' charakteryzuje się krytyką podejść interdyscyplinarnych i pluridyscyplinarnych do obszarów działania społecznego, a zwłaszcza do pracy socjalnej. Przywołano wówczas podejście transwersalne, a więc wieloprzesłankowe i wieloodniesieniowe. Zwolennikami podejścia transwersalnego byli:

• H. Radlińska - zwracała uwagę na transwersalną funkcję pedagogiki społecznej w naukach humanistycznych - „nazwa pedagogiki społecznej wyraża jej rolę łącznika pomiędzy zespołem nauk o wychowaniu a nauk o kulturze i społeczeństwie”.

• F. Braudel - apelował o globalne i całościowe analizowanie zjawisk społecznych

Propozycja transwersalna wyraża się więc w całościowym oglądzie pola działania. Przyjęcie tej perspektywy wymaga akceptacji stanowiska, że działanie trzeba analizować równocześnie z trzech perspektyw:

• Wyobrażeniowej - odnoszącej się do posiadanych wyobrażeń o działaniu, wyobrażeniu o sobie i swoich możliwościach

• Afektywnej - pozwalającej na samoocenę poczucia tożsamości oraz poczucia kompetencji działania i zdolności

• Operacyjnej - w której przebiega cały proces działania

5. Przykłady podejść zintegrowanych (nauka o pracy społecznej, pedagogika społeczna)

6. Elementy podejścia (paradygmatu) zintegrowanego analizy pola praktyki konstruowanego z punktu widzenia pedagogiki społecznej. Podstawy epistemologiczne pedagogiki społecznej jako orientacji działania

7. Działanie społeczne jako tworzenie insttucji - koncepcja i zastosowanie.

Celem działania społecznego, rozumianego jako pewne wyobrażenie stanu finalnego

Kategoria instytucji symbolicznej i jej tworzenie - zastosowanie w praktyce wychowawczej.

Wg Radlińskiej instytucja to: "organizacja trwałą, oparta na prawie pisanym lub zwyczajnym"

Placówka - punkt planowanego wykonywania danego rodzaju pracy zaopatrzony w odpowiednie dla niej narzędzia - może mieć osobowość prawną.

Urządzenia:

• Zorganizowane zbiory np. biblioteki, muzea

• Budowle przystosowane do działalności, która się w nich odbywa np. domy oświatowe, teatry, boiska

• Zespoły ośrodków technicznych służące zmiennej treści

Koncepcja działania społecznego pojmowanego jako tworzenie instytucji, pozwala na zbudowanie narzędzi analizy umożliwiające wyodrębnienie 3 kategorii instytucji: realnej (danej), wyobrażonej i symbolicznej, skrzyżowanych w jednym organizmie bądź jednostkowym akcie działania.

„Żywa” instytucja to taka, która charakteryzuje się dynamiką, wynikającą ze stałej opozycji (z napięcia) między tym, co utworzone (institue), a tym co jest w trakcie tworzenia (instituant). To napięcie jest charakterystyczne dla tworzenia instytucji i oscyluje między dążeniem do ładu, a dążeniem do nieporządku.

Instytucja ta rozumiana jest jako przestrzeń, podlegająca ciągłym zmianom, będąca w trakcie permanentnego tworzenia (rozwijania).

Tworzenie instytucji oznacza permanentny ruch, proces w wyniku którego powstaje nowa jakość instytucjonalna, odnosząca się do kategorii „nam” i wartości wyobrażonych oraz nadanych z zewnątrz.

Procesualności w tworzeniu instytucji towarzyszy napięcie wywołujące konflikty i problemy, których źródłem jest negacja istniejącego porządku.

Tak pojmowana kategoria działania społecznego obejmuje ustalone elementy”

- zdefiniowanie sytuacji (co to jest i dlaczego takie jest?)

-----------------------------------------------

Działanie społeczne-najogólniej rzecz biorąc pojmowane jest jako:

-strukturyzowanie teraźniejszości poprzez przyszłość

-nadawanie sensu antycypacji(wyprzedzanie, przewidywanie, zakładanie czegoś jeszcze nie istniejącego)

-„opanowanie sytuacji”

-interwencja socjologiczna

-tworzenie instytucji

Działanie społeczne jako tworzenie instytucji:

Każda materia rzeczywistości społecznej ,niezależnie od tego ,czy jest to edukacja,czy też praca socjalna ,jest pojmowana jako instytucja ,która nie jest nam dana raz na zawsze,ale tworzy się i zmienia wraz z nami.Instytucja jest tu więc rozumiana jako przestrzeń społeczna podlegająca ciągłym zmianom,będąca w trakcie permanentnego tworzenia i rozwoju.Pojęcie instytucji społecznej odnosi się do kategorii reguł i zasad kontynuujących życie społeczne w danej placówce bądź w danym instytucjonalnym systemie np.osobowym czy społecznym.Te reguły podlegają zmiana a my mamy możliwość wpływania na ich kształt i przemiany.Zalożenie zmienności pozwala na wyróżnienie instytucji:

-wewnętrznych

-zewnętrznych

-już utworzonych

-będących się w trakcie tworzenia

Istnieje też inny podział:

-realna

-wyobrażona

-symboliczna

Tworzenie instytucji oznacza permanentny ruch,proces,w wyniku którego powstaje nowa jakość instytucjonalna,odnosząca się do kategorii norm i wartości wyobrażonych i nadanych z zewnątrz .procesualności w tworzeniu instytucji towarzyszy napiecie wywołujące konflikty i problemy,których źródłem jest negacja istniejącego porządku.

8. Społeczno- pedagogiczny punkt widzenia na działanie społeczne w polu praktyki, działanie usytuowane w kontekście społecznym.

9. Specyficzność działania pedagoga społecznego w zależności od pola aktywności.

10. Człowiek jako podmiot działający w obszarze edukacji, opieki, pracy socjalnej. Relacyjna koncepcja człowieka „zdolnego do działania” i człowieka „podatnego na zagrożenia”

6. „Pedagogika społeczna. Debata. Podręcznik akademicki tom II” - red. Marynowicz- Hetka, Warszawa 2007.

Teza: Praktyka andragogiki i gerontologii umożliwia pomyślne przejście prze okres dorosłości i starości.

Starość jest tym etapem życia, który wymaga pomocy i wielkiego osiłku jednostki w rozwoju, w pomyślnym przebiegu starzenia się. Człowiek musi bowiem dokonać wyboru stylu życia. Wybiera formy i nasilenie aktywności. Może być bierny po przejściu na emeryturę, wycofać się z życia społecznego, pozwolić sobie na nic nie robienie, bierne trwanie, ograniczając ruch, kontakty społeczne i minimalizując swoje potrzeby. Wkracza wtedy w patologiczny stan apatii i zaniedbania. Wymaga wsparcia i pomocy, aktywizacji przynajmniej w sferze życia codziennego. Może wybrać określony poziom aktywności. Nie istnieje bowiem jeden styl starzenia się i przystosowania do starości. Postulowany styl starzenia się obejmuje aktywność, uczestnictwo w życiu społecznym i kulturalnym dbałość o swoje zdrowie fizyczne, refleksyjność nad celem życia. Paradygmat biograficzny zachęca do analizy przeszłości, powrotu do pozytywnych przeżyć i doznań, do przezywania.

Obecnie edukacja jawi się jako proces cało życiowy, dokonujący się w trakcie życia oraz przez życie. W związku z tym możemy połączyć ją z zagadnieniem pomocy w rozwoju w dorosłości i starości. Pomoc ta dotyczy obrazu siebie jako osoby dorosłej oraz osoby starzejącej się, stojącej wobec zmiany stylu życia, odpowiadającej na podstawowe pytania o sens życia, cel życia i jego zakończenie

Andragogika i gerontologia są dyscyplinami zorientowanymi, obok teorii, na praktykę i poszukiwanie instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych form świadczenia pomocy. Współczesny świat wywiera niepokojącą presję na jednostkę. Człowiek, jeśli nie chce być wykluczonym jeśli nie chce znaleźć się na marginesie społeczności w której żyje musi nieustannie uczyć się, rozwijać swoje kompetencje, pozyskiwać nowe, by nie stać się analfabetą funkcjonalnym.

Gerontologia społeczna wyznacza sobie funkcje edukacyjne. Ma pomagać człowiekowi w osiągnięciu dobrego bilansu życia. Ważną jest aktywna postawa; jednostki wobec własnej osoby. Człowiek, jeśli chce pozytywnie się starzeć, to musi podjąć autoedukację, stać się podmiotem procesu kształcenia. Jednostka sama tyłka może kształtować siebie. Nikt za nią nie może rozwijać się ani uczyć. Może pomóc w uczeniu się, nauczyć uczyć się, ale samo uczenie się i rozwój, wzrost jest procesem samodzielnym. Siebert (2005) przedstawia koncepcję pedagogiki przeżywania, która proponuje różne formy zajęć opartych o działania, uczestnictwo, medytację, przeżywanie, doznawanie wzruszeń estetycznych, np: w trakcie podróży spaceru, zwiedzania zabytków, muzeum, słuchania muzyki i poezji.

Nowy wymiar w andragogice stanowi przygotowanie do starości (Kamiński), do emerytury.....

Pamiętając aksjomat, że za nikogo nie można się rozwijać, że proces rozwoju jest samoistny, zależny i wyzwolony przez daną jednostkę, a inni mogą ją wspomagać, trzeba szanować każdy styl starzenia się. Można jedynie proponować sytuację sprzyjającą rozwojowi kompetencji społecznych, umysłowych i fizycznych. Można wspierać instytucje społeczne i tworzyć nowe instytucje otwarte na potrzeby współczesnego człowieka.

Wersja druga:

Edukacja jest procesem cało życiowym, dokonuje się w trakcie i przez całe życie. Istotnym aspektem jest pomoc w rozwoju w dorosłości i w starości.

Andragogika i gerontologia są dyscyplinami zorientowanymi obok teorii, na praktykę i poszukiwanie instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych form świadczenia pomocy.

Andragogika nie pomija konfliktów i zmagań człowieka ze światem, który zmienia się i przekształca. Koncentruje się na formach, które pomagają je przezwyciężyć, jedna z nich jest np. dydaktyka biograficzna. Analiz biografii spełnia funkcję edukacyjną, terapeutyczną.

Włoski uczony Demetrio uważa, że zmieniający się bardzo szybko współczesny świat wywiera niepokojącą presję na jednostkę.

Człowiek jeśli nie chce być wykluczony i zagubiony, jeśli nie chce znaleźć się na marginesie społeczności, w której żyje, to musi nieustannie uczyć się, rozwijać swoje kompetencje. Życiowe doświadczenie starszego pokolenia okazuje się niewystarczalne dla życia we współczesnym świecie.

Zarówno andragogika jak i gerontologia definiują dorosłość i starość posługując się psychologią i socjologią. Być dorosłym to umiejętność wypełniania podstawowych ról społecznych, panować nad emocjami, umie podnosić kwalifikacje zawodowe, umie dokonywać wyboru wartości moralnych, politycznych. Potrafi określić swoje miejsce w świecie. Jest aktywnym uczestnikiem interakcji społecznych. Rozwija stale swoje kompetencje, wzbogaca wiedze o sobie, świecie i o innych. Jest otwarty na zmiany. Chce się rozwijać.

Rozumie potrzebę doskonalenia się aż do końca życia. Człowiek może się rozwijać przez całe życie, może utrzymywać się na tym samym poziomie lub może cofać się w rozwoju. Jednostki muszą uczyć się nowych działań, aktywności i odrzucać złych zachowań nawyków. Andragogika w tym wymiarze proponuje pomoc np. we Francji, Niemczech, USA: funkcjonują szkoły rodziców. Słynne są szkoły czy kursy dla rodziców prowadzone metodą Gordona. Uczy się tam negocjacji, dialogu z dziećmi etc.

Nowy wymiar w andragogice stanowi przygotowanie do starości, do emerytury. W wychowaniu do starości ważną role zajmuje kształtowanie zainteresowań kulturowych i społecznych. Poszukiwanie zawodu pomocniczego, zajęcia które zastępowałyby pracę zawodową.

Gerontologia społeczna wyznacza sobie funkcję edukacyjną. Ma pomagać człowiekowi w osiągnięciu dobrego bilansu życia. Człowiek jeśli chce pozytywnie się starzeć, to musi podjąć auto edukację, musi rozszerzać swoje kompetencje, analizować przeżycia. Obszarem głęboko zakorzenionym w andragogice zwłaszcza w teorii edukacji permanentnej są formy zawodowego kształcenia dorosłych. Odświeżanie wiedzy i umiejętności.

Jeśli uznamy że człowiek jest istotą biologiczno- psychologiczno-społeczną to dbałość o zdrowie, o biologiczne wymiary bytu ludzkiego stają się bardzo ważnym elementem edukacji pro zdrowotnej i gerontologii. Wyraża je wiele wskazań zalecających zdrowy styl życia, ruch, gimnastyka, zdrowa dieta. Dobre zdrowie-dobre samopoczucie

Starość jest tym etapem życia która wymaga pomocy i wielkiego wysiłku jednostki w rozwoju, w pomyślnym przebiegu starości. Postulowany styl starzenia się obejmuje aktywność uczestników w życiu społ. i kult., dbałość o swoje zdrowie fizyczne. Paradygmat biograficzny zachęca do analizy przeszłości, powrotu do pozytywnych przeżyć i doznań. Teoria gerotranscendencji - wskazuje wymiar aktywności aż do śmierci. Jednostka zdrowa psych., świadoma, która zaakceptowała pozytywne myślenie może budować świat swoich przeżyć na kontemplacji, wierze, akceptacji siebie i świata.

Instytucjonalne formy oświaty dorosłych i placówek gerontologicznych:

-szkoły różnych poziomów i kursy dla dorosłych, określane jako instytucje drugiej szansy

-system kształcenia na odległość- system korespondencyjny, multimedialny, internetowy

-seminaria w weekendy

-kluby

-formy studyjne

-staże

-stowarzyszenia np. religijne, związek kombatantów

-UTW

-dom opieki społecznej

Formy nieinstytucjonalne choć instytucje są potrzebne do ich powstania:

-książki ( czytelnictwo)

-biblioterapia

-audycje radiowe i telewizyjne

-podróże

Edukacja jako pomoc w rozwoju wywodzi się z teorii pedagogiki społecznej w postrzeganiu wychowania jako procesu cało życiowego. Pomoc ma przyczynić się do pomyślnego, harmonijnego rozwoju wrastania w kulturę i w rezultacie pomyślnego przebiegu życia

---