Pięć funkcji socjologii, Adam Podgórecki
Profesor doktor habilitowany Adam Podgórecki (1925- 1998) to polski socjolog prawa. Zajmował się teorią socjologii, metodologią socjotechniki, socjologią prawa i moralności, dewiacją społeczną, wiedzą o państwie. Był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego i współtwórcą Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji. Kierował Zakładem Socjologii Norm i Patologii Społecznej. Uważany jest za kontynuatora pracy naukowej Leona Petrażyckiego i Marii Ossowskiej. Przez kilkanaście lat wykładał na Uniwersytecie Carleton w Ottawie.
Socjologia jako nauka społeczna, badająca naturę ludzkiego zachowania i związki międzyludzkie pełni istotne funkcje.
Funkcje socjologii:
1.diagnostyka społeczna, zwana także socjografią - dąży do zbierania danych systematycznie i w sposób intersubiektywny, czyli dostępny więcej niż jednemu podmiotowi poznającemu; próbuje ona uogólniać zespół różnych prostych zależności, czyli zależności występujących między dwoma rodzajami zmiennych
2.funkcja apologetyczna - rozumiana jako udowadnianie stwierdzeń albo obrona stwierdzeń, które już istnieją; wiedza socjologiczna zbierając wybiórczo dane, tworzy pewne twierdzenia, które charakteryzują pozytywnie pewne sytuacje społeczne, instytucje, koncepcje itd.
3.funkcja demaskatorska - po pierwsze w rozumieniu metodologicznym: polega na ukazywaniu pewnych cech, które z pozoru nie są zauważalne, lub na wskazywaniu pewnych zmiennych niezależnych, które tkwią u podłoża pewnych zjawisk, ale przysłonięte są przez pozorne zmienne niezależne;
po drugie w rozumieniu oceniającym lub emocjonalnym: funkcja ta polega na wskazywaniu pewnych rzeczywistych motywacji, które są celowo lub nieświadomie ukrywane, inaczej mówiąc - na ujawnianiu cech, które trudno bezpośrednio stwierdzić lub motywów, które właśnie chciałoby się starannie ukryć
4.funkcja teoretyczna - polega na przygotowaniu modelu teoretycznego do uporządkowania zbioru zgromadzonych danych empirycznych i wyjaśnieniu opisywanych zależności; lub inaczej -jest to empatyczne rozumienie różnych sytuacji międzyludzkich wynikające z psychospołecznego doświadczenia
5. funkcja socjotechniczna - socjotechnika to zespół ogólnych zaleceń (metod, działań praktycznych) dotyczących świadomego przekształcania zachowań, postaw, aby osiągnąć zamierzony społecznie cel
a)w ujęciu klasycznym: socjotechnika (inżynieria społeczna) polega na zestawianiu różnych ogólnych prawidłowości z zakresu socjologii i nauk pokrewnych, aby przełożyć je na język odpowiednich dyrektyw (rozporządzeń) praktycznych
b)kliniczna koncepcja socjotechniki obejmuje ujęcie klasyczne oraz uwzględnia kooperację z podmiotami, do których zostały skierowane dyrektywy, aby poprzez perswazję nakłonić te podmioty do zaakceptowania i zrealizowania tych dyrektyw
c)ujęcie ekspertalno-interwencyjne obejmuje koncepcję klasyczną i kliniczną, a ponadto uwzględnia samoistną interwencję w stosunku do różnych grup społecznych, instytucji itd., w celu wskazania potrzeby działania socjotechnicznego, ukazaniem korzyści i strat, jakie mogą wyniknąć oraz pokazania, jakie oceny o charakterze zasadniczym zostaną w działanie zaangażowane.
Socjotechnika za pomocą argumentacji, erystyki, perswazji stara się przekształcać konflikty międzyludzkie o charakterze zasadniczym na różnicę zdań, dotyczącą problemów technicznych; stara się doprowadzić do konsensusu między tymi podmiotami. Zajmuje się głównie statystycznymi zależnościami charakteryzującymi zbiorowe zachowanie ludzkie.
Funkcja prognostyczna socjologii polega na tym, że posiadając diagnozę dotyczącą przeszłości i diagnozę obecnie istniejącego stanu rzeczy oraz hipotezy dotyczące procesów przekształceń i tendencji rozwojowych, można wysunąć przewidywania dotyczące tego, co nastąpi.
W związku z tymi funkcjami socjologii należy wspomnieć o pewnym pojęciu - „społecznego wdrukowania”, odnosi się ono do przyjęcia, wpojenia w procesie internalizacji norm pewnych poglądów, przekonań politycznych, przykładów zachowania się, które na pewnych etapach życia zostają nieodwracalnie zakorzenione.
Powyższe funkcje socjologii zostały przedstawione tak, jak na tle historycznego rozwoju tej nauki były one faktycznie przyjmowane. Funkcje te są ze sobą związane i uzupełniają się wzajemnie.