1.Współczesne pojęcie bezpieczeństwa narodowego
Bezpieczeństwo państwa - to stan ale i proces umożliwiający normalny rozwój państwa - pomyślną realizację wszystkich jego celów - uzyskiwany zazwyczaj w wyniku zorganizowanej ochrony i obrony przed wszelkimi zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi, zewnętrznymi i wewnętrznymi, przy użyciu sił i środków pochodzących
ze wszystkich dziedzin działalności państwa.
Bezpieczeństwo narodowe jest najwyższą potrzebą i wartością narodu oraz głównym celem działania państwa. Bezpieczeństwo narodowe to ogół warunków i instytucji chroniących suwerenność państwa, życie i zdrowie obywateli oraz mienie i majątek narodowy. Zasadniczym kierunkiem naszej polityki bezpieczeństwa jest współpraca regionalna ( w tym tzw. Grupa Wyszehradzka) oraz dobre stosunki ze wszystkimi sąsiadami.
Nowe warunki i nowa rola RP po wejściu do NATO wymagały opracowania nowej strategii bezpieczeństwa państwa. Rada Ministrów przyjęła 4 stycznia 2000r. „Strategię Bezpieczeństwa RP”. W opracowanej strategii bezpieczeństwa państwa zawarte są strategiczne cele i podstawowe zasady polskiej polityki bezpieczeństwa.
Podstawowe cele polityki bezpieczeństwa naszego państwa są niezmiennie związane z:
- ochroną suwerenności i niezawisłości Rzeczypospolitej,
- utrzymaniem nienaruszalności granic i integralności terytorialnej kraju.
Polityka państwa służy:
- zapewnieniu bezpieczeństwa obywateli Polski,
- praw człowieka i podstawowych wolności
- demokratycznego porządku w kraju,
- stworzeniu niezakłóconych warunków do cywilizacyjnego i gospodarczego rozwoju Polski
- wzrostu dobrobytu obywateli,
- ochronie dziedzictwa narodowego i tożsamości narodowej,
- realizacji zobowiązań sojuszniczych,
- obronie i promowaniu interesów państwa polskiego.
Charakter i zakres zagrożeń bezpieczeństwa narodowego :
Zagrożeniem bezpieczeństwa państwa będzie taki splot zdarzeń wewnętrznych lub w stosunkach międzynarodowych, w którym z dużym prawdopodobieństwem może nastąpić ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu i rozwoju wewnętrznego bądź naruszenie lub utrata suwerenności państwa oraz jego partnerskiego traktowania w stosunkach międzynarodowych - w wyniku stosowania przemocy politycznej, psychologicznej, ekonomicznej, militarnej.
Typologia /podział, rodzaje/ zagrożeń BN :
• polityczne;
• militarne;
• gospodarcze;
• społeczne (społeczno - kulturowe);
• ekologiczne.
Zapewnianie bezpieczeństwa przez państwo zależne jest przede wszystkim od charakteru, rozmiarów i natężenia zagrożeń dla chronionych wartości. Generalnie są to przedsięwzięcia podejmowane w ramach wewnętrznej funkcji państwa (wzmacnianie siły militarnej, gospodarczej, optymalizacja systemu społeczno-politycznego i stabilności politycznej) oraz w ramach funkcji zewnętrznej (poprawa stosunków z innymi krajami, członkostwo w organizacjach polityczno-wojskowych, kształtowanie środowiska bezpieczeństwa).
W praktyce konieczne jest podejmowanie co najmniej kilku wybranych elementów z obu zakresów. Wbrew pozorom bezpieczeństwo państwa nie jest wartością, którą można osiągnąć i skupić się na realizacji innych celów. Jest to jedna z tych wartości, o które należy zabiegać w sposób ciągły - kształtować, modyfikować i adaptować stosownie do zmieniającej się sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej. Ten proces, mający na celu przede wszystkim zapobieganie zagrożeniom, ale również przygotowywanie kraju do efektywnej egzystencji w warunkach wszelkiego rodzaju kryzysów i wojny, a później efektywnej odbudowy, nazwać można zarządzanie bezpieczeństwem.
Koncepcja bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej określa podstawowe zasady polityki państwa w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa społeczeństwu i państwu wobec zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych z uwzględnieniem posiadanych zasobów oraz możliwości. Demilitaryzacja stosunków międzynarodowych i zwiększenie znaczenia prawa w rozwiązywaniu problemów spornych pomiędzy państwami stało się faktem. Zmalało niebezpieczeństwo bezpośredniej agresji na Polskę. Stwarza to możliwość mobilizacji sił i środków do rozwiązywania wewnętrznych problemów kraju. Pomimo wielu trudności na drodze reform Polska ma możliwości utrzymać i umocnić swa pozycję jako wiodące państwo w Europie Środkowo - Wschodniej zdolne do zapewnienia rozkwitu swego narodu i odgrywania ważnej roli w procesach europejskich. Polska dysponuje znacznym potencjałem gospodarczym i naukowo - technicznym determinującym zdolności kraju do stałego rozwoju. Zajmuje unikatową pozycję strategiczną w Europie Środkowo - Wschodniej stanowiąc pomost pomiędzy krajami ZACHODU i WSCHODU. Jako kraj o ponad 1000 - letniej historii i kulturze, własnych narodowych interesach i tradycjach jest w stanie zapewnić sobie skuteczne bezpieczeństwo narodowe w XXI wieku..
2. Struktura systemu obronności państwa.
System obronny państwa to skoordynowany wewnętrznie zbiór elementów organizacyjnych, ludzkich i materiałowych wzajemnie powiązanych i działających na rzecz obrony państwa.
Celem systemu obronnego państwa jest:
przeciwdziałanie wybuchowi wojny;
wszechstronne przygotowanie państwa do odparcia ewentualnej agresji;
likwidacja skutków zagrożeń.
Funkcjonowanie systemu obronnego państwa polega na realizacji różnorodnych zadań i przedsięwzięć obronnych przez wszystkie ogniwa przygotowujące państwo do działania w okresie wzrostu zagrożenia jego bezpieczeństwa i na czas wojny.
Podstawowymi założeniami funkcjonowania poszczególnych elementów i ogniw systemu obronnego państwa są:
kompleksowość i spójność rozwiązywania zagadnień ogólnopolitycznych, społeczno - gospodarczych i militarnych w ramach przygotowań obronnych;
możliwość skutecznego przeciwstawienia się wszelkim zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo narodowe;
efektywna integracja potencjału militarnego z odpowiednio przygotowaną administracją i gospodarką narodową oraz zorganizowanym i przygotowanym do obrony społeczeństwem.
System obronny państwa jest kształtowany i funkcjonuje na podstawie regulacji prawnych Ustawy Konstytucyjnej RP, w części stanowiącej o ustroju państwa, jego organach i kompetencjach oraz w innych ustawach określających założenia militarne, gospodarczo - obronne, ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego.
W skład struktury systemu obronności RP wchodzą trzy podstawowe elementy:
• podsystem kierowania obronnością - W czasie pokoju celem systemu kierowania obronnością państwa jest przygotowanie i utrzymanie na odpowiednim poziomie potencjału obronnego przez zapewnienie jego sprawnego rozwinięcia do koniecznych wymiarów w okresie zagrożenia i w czasie wojny. Jego rola polega na sprawnym kierowaniu w czasie kryzysu i wojny tymi elementami systemu obronnego państwa, które w czasie pokoju zwykle spełniają odmienne, cywilne funkcje. Podsystem kierowania obronnością tworzą organy państwowe oraz samorządowe, na których ciążą obowiązki zadań obronnych. Podsystem kierowania obronnością jest przeznaczony do przygotowania i zapewnienia sprawnego funkcjonowania państwa w czasie zagrożenia i wojny.
• podsystem militarny - tworzą Siły Zbrojne RP. Są one podstawowym elementem systemu obronności państwa. Służą do ochrony niepodległości RP i niepodzielności jej terytorium oraz zapewnienia bezpieczeństwa i nienaruszalności jej granic. W czasie pokoju Siły Zbrojne utrzymują odpowiedni system mobilizacyjny, obejmujący zarządzanie zasobami osobowymi, materiałowymi i transportowymi oraz szkolenie rezerw. Jego zadaniem jest zapewnienie rozwinięcia sił zbrojnych do etatu czasu wojennego, a także ich uzupełniania w toku działań wojennych. System ten będzie dostosowywany do nowych wymogów strategicznych, odpowiednio do pokojowych przekształceń sił zbrojnych i zmian co do ich potrzeb na czas wojny. Do najważniejszych działań w tym zakresie należą:
- modyfikacja podsystemu planowania mobilizacyjnego, stosownie do nowych rozwiązań prawnych i ekonomicznych obowiązujących w państwie;
- wdrożenie nowych programów szkolenia żołnierzy rezerwy;
- wzmocnienie struktur wojennych terenowych organów administracji wojskowej;
- przebudowa podsystemu uzupełniania strat ponoszonych w czasie wojny, z uwzględnieniem zasady dostarczania do jednostek bojowych wyszkolonych żołnierzy rezerwy wraz ze sprzętem.
• poza militarne ogniwa obronne - informacyjne, ochronne i gospodarcze.
Informacyjne ogniwa systemu obronności realizują zadania mające na celu ochronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, informacyjne osłabianie przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych poprzez informacyjne zabezpieczenie funkcjonowania całego systemu obronności oraz informacyjne oddziaływanie zarówno na przeciwnika, jak i własne społeczeństwo.
Ogniwa ochronne mają na celu zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania struktur państwa oraz ochronę ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i niezbrojnych oddziaływań kryzysowych i wojennych.
Gospodarcze ogniwa systemu obronności mają na celu zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwania ludności w nadzwyczajnych warunkach kryzysu i wojny.
Funkcje ochronne państwa
zagwarantowanie prowadzenia różnych działań
bezproblemowe przejście kraju od funkcjonowania w warunkach pokojowych do warunków wojennych i kryzysowych
przeciwstawianie się zagrożeniom
przyjęcie odpowiedniej dla państwa strategii
Cel podsystemu obronności
celem strategicznym Rzeczpospolitej Polskiej w dziedzinie obronności jest zapewnienie bezpieczeństwa warunków realizacji interesów narodowych przez ich obronę przed zewnętrznymi zagrożeniami kryzysowymi i wojennymi, w sprzężeniu z systemem bezpieczeństwa NATO
Zadania systemu obronności
od systemu obronności oczekuje się, że dzięki niemu nie tylko będzie zagwarantowana zdolność do prowadzenia działań o różnej skali, intensywności charakterze lecz także reagując w sposób elastyczny zapewni on bezproblemowe przejście kraju od funkcjonowania w warunkach pokojowych do działania w warunkach kryzysowych i wojennych
3. Zapewnienie bezpieczeństwa Rzeczpospolitej Polskiej
Zapobieganie rozmaitym zagrożeniom bezpieczeństwa jednostki społeczeństwa i państwa oraz natychmiastowe zdecydowane przeciwdziałanie ujawnionym zagrożeniom przez (instytucje) państwowe, samorządowe i obywateli daje gwarancję skutecznej obrony interesów narodu i państwa. W tym celu działania państwa i społeczeństwa ukierunkowane są przede wszystkim na :
przeprowadzenie rzetelnych analiz i prognoz zagrożeń bezpieczeństwa narodu i państwa we wszystkich sferach ich występowania ;
zdefiniowanie kryteriów bezpieczeństwa narodowego i wypracowanie kompleksu działań zapewniających bezpieczeństwo narodowe we wszystkich zagrożonych dziedzinach;
prace legislacyjne i działania władzy wykonawczej, sądowniczej oraz samorządowej zmierzające do wyeliminowania a w sytuacjach szczególnych zminimalizowania zagrożeń dla interesów narodowych;
utrzymywanie strategicznych i mobilizacyjnych zapasów państwa na niezbędnym poziomie.
Zapewnienie Polsce bezpieczeństwa narodowego poprzez stworzenie warunków rozwoju jednostki, społeczeństwa i państwa, które jest na tyle silne ekonomicznie, stabilne politycznie i atrakcyjne militarnie, że stanowi pożądane i mocne ogniwo wspólnoty narodów Europy.
Najważniejszymi zadaniami z zakresu bezpieczeństwa państwa są :
sprawne przeprowadzenie reformy ustrojowej, ubezpieczeń społecznych, służby zdrowia, edukacji narodowej, przemysłu i rolnictwa;
zdynamizowanie przemian gospodarczych, zmniejszenie bezrobocia, długu wewnętrznego i zewnętrznego państwa;
doskonalenie ustawodawstwa oraz przystosowywanie go do prawodawstwa wspólnoty Euroatlantyckiej, umocnienie praworządności i stabilności polityczno - społecznej;
utrzymywanie poprawnych, przyjaznych i równoprawnych stosunków międzynarodowych ze wszystkimi państwami;
przebudowa systemu obronnego państwa i przystosowanie go do działania w strukturach Sojuszu Północnoatlantyckiego;
zapewnienie ochrony ludności w warunkach katastrof technicznych, klęsk żywiołowych i ekologicznych oraz skuteczne przeciwdziałanie im i usuwanie ich skutków;
ochrona informacji ważnych dla bezpieczeństwa państwa i spokoju społecznego.
Podstawowe znaczenie w zapewnieniu bezpieczeństwa narodowego ma:
przestrzeganie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ;
świadomość o labilności zagrożeń ich wzajemnym związku, przenikaniu się i potrzebie elastycznego podejścia do priorytetowego traktowania jednego z nich kosztem innego;
umiejętność utrzymywania w równowadze wszystkich rodzajów bezpieczeństwa i niedopuszczenie do bezpodstawnego jej naruszania;
realność formułowanych i podejmowanych zadań;
przestrzeganie norm prawa międzynarodowego i ustawodawstwa polskiego przy stosowaniu różnych środków o charakterze przymusowym z użyciem sił zbrojnych włącznie;
przygotowany zawczasu i ciągle doskonalony podczas treningów i ćwiczeń system kierowania siłami i środkami bezpieczeństwa wszystkich szczebli władzy państwowej i samorządowej oraz podmiotów gospodarczych, przez przygotowane do tego, wyspecjalizowane organy kierowania (dowodzenia).
Kierunki zapewnienia bezpieczeństwa jednostce, społeczeństwu i państwu tworzą warunki właściwego kształtowania mechanizmów wzrostu PKB i dystrybucji produktu społecznego w celu wzrostu dobrobytu społeczeństwa i każdego obywatela w klimacie spokoju wewnętrznego.