Handel międzynarodowy

Ogólnie mówiąc handel jest wyodrębniony w rezultacie społecznego podziału pracy, jest to rodzaj aktywności gospgospodarczej, polegający na pośredniczeniu w ruchu dóbr materialnych za pomocą wymiany towarowej przez akty kupna - sprzedaży. Handel zaczął się kształtować w okresie rozkładu wspólnoty pierwotnej, gdy pojawiły się nadwyżki produkcyjne i pieniądz, a celem produkcji, obok zaspokojenia własnych potrzeb wytwórcy, stał się zbyt.

Praktycznie każdy kraj związany jest ekonomicznie z resztą świata, połączony jest np. przepływami takimi jak: ruch czynników produkcji, wymiana towarów, przepływ informacji itd. Poszczególne kraje podlegają regulacji ze strony władz danego państwa, bądź władz międzynarodowych. Gospodarki państw podlegają specjalizacji produkcji szeroko rozumianych produktów, których część sprzedawana jest za granicą. I tak jak między małymi przedsiębiorstwami tak i w przypadku handlu międzynarodowego mamy doczynienia z konkuręcją, ponieważ kilka różnych krajów produkuje podobny lub ten sam produkt. Niektóre przedsiębiorstwa tych rajów produkują jeden lub maksymalnie kilka produktów strategicznych pozwalających na utrzymanie konkuręcyjności. Zazwyczaj są to kraje słabo rozwinięte stawiające na produkcję rolną. Kraje rozwinięte w wyższym stopniu produkują setki tysięcy towarów, towarów są to zazwyczaj produkty przemysłowe. Jest to również dowód na to, że wpływ na rozwój przemysłu ma międzynarodowy podział produkcji. Nie jest również powiedziane, że słabo prosperujące kraje nie mają szansy na awans w rankingu krajów eksportujących. Przykładem może być Japonia, która w ostatnim stuleciu awansowała do drugiego miejsca w międzynarodowym handlu. Zatem na rozwój gospodarczy mają wpływ pewne czynniki taki jak efektywność gospodarcza i polityka ekonomiczna rządów panujących władzę w danym kraju.

Handel międzynarodowy to nie tylko eksport, ale również i import, czyli zakup towarów. W większości zawieranych transakcji środkiem płatniczym jest pieniądz, rzadziej dochodzi do transakcji barterowej. Handel międzynarodowy nie miałby racji bytu gdyby nie korzyści, jakie z sobą niesie. Na przykład uprawa bananów na terenie Polski jest możliwa jednak nieopłacalna, dla tego alternatywnym rozwiązaniem jest zakup bananów z ciepłych krajów, które to kupują od Polski konopie. Zakup pewnych dóbr poza granicami własnego państwa może bardziej opłacalne niżeli ich produkcja. Są to tzw. koszty absolutne produkcji towarów.

Uniwersalną zasadą handlu międzynarodowego jest zasada kosztów komparatywnych. Polega ona na współpracy np. dwóch krajów, mimo że w jednym z nich koszty produkcji danych dóbr są niższe niż w drugim. Dzięki takiej współpracy i nieskrępowanej wymianie handlowej jej uczestnicy mogą odnieść korzyści w postaci przyrostu dochodu narodowego. Zasada kosztów komparatywnych nie jest jedyną przyczyną handlu międzynarodowego. Inną zasadą jest teoria obfitości zasobów mówiąca o relacji zasobów podstawowych czynników produkcji.

W. Leontief badając teorię obfitości dowiódł, że towary eksportowane przez Stany Zjednoczone pochodzą z produkcji pracochłonnej a nie kapitałowej jak to powinno być zgodnie z teorią obfitości. Aby to zrozumieć skorzystano z teorii dzielącej pracę na dwie kategorie: pracę zwykłą i kapitał ludzki. Gdzie kapitałem ludzkim należy rozumieć poziom zdobytej wiedzy, doświadczenia i umiejętności zdobytych przez pracownika.

Wyżej wymienione powody, dla których różne kraje wymieniają między sobą towary nie wystarczająco tłumaczą zasady zjawisk w zakresie handlu. Łatwo można dopatrzyć się niedociągnięć między teorią a praktyką. Przykładem mogą być słodycze wymieniane między dwoma krajami. Choć jest to ten sam produkt to w rzeczywistości istnieje mnóstwo różnego rodzaju słodyczy różniących się wyglądem bądź smakiem. I właśnie ta różnorodność powoduje tak szerokie zapotrzebowanie w różnych krajach. Należałoby, więc zadać pytanie, co jest przyczyną takiego rodzaju handlu. Otóż głównym czynnikiem jest wybór konsumenta. Ponieważ to zróżnicowane zapotrzebowania i upodobania konsumentów mają wpływ na import bądź eksport danego towaru, np.: słodyczy. Możemy również stwierdzić, że zagraniczny popyt, ma wpływ na specjalizację wewnątrzgałęziową. Czynnikiem specjalizacji wewnątrzgałęziowej są korzyści skali produkcji, w pewnym przedziale wielkości produkcji. Wzrost jednej z wielkości poziomu przynosi dodatkowe korzyści. Sprawia to, że opłacalna jest produkcja kilku, maksymalnie kilkunastu produktów, niżeli produkcja wszystkich modeli.

Powyższe obserwacje mają swoje uzasadnienie w statystyce handlu światowego. Specjalizacja międzygałęziowa występuje przy towarach przemysłowych następuje między krajami wysoko rozwiniętymi. Ponieważ kraje te są źródłem postępu techniki i technologii, oraz zamożność ich ma wpływ na różnorodność popytu i wywołanie nim różnicowanie produktu. W przypadku zjawiska specjalizacji międzygałęziowej należy rozumieć ograniczenie krajów eksporterów dla niewielkiej ilości towarów. Jest to również zjawisko importu odmiennych grup towarów. Jednak na dłuższy okres maleje znaczenie specjalizacji międzygałęziowej a nabiera znaczenia specjalizacja wewnątrzgałęziowa.

Kolejną przyczyną, dla której obce dla siebie kraje prowadzą handel zagraniczny jest fakt, że dzięki temu rosną możliwości produkcyjne uczestników wymiany handlowej. Rosną tym samym globalne możliwości konsumpcji. A więc gospodarka wszystkich krajów powinna zyskać na kreowaniu handlu. Niekoniecznie musi być tak samo, gdy myślimy o poszczególnych podmiotach gospodarczych, w tym przypadku mogą nastąpić straty w skutek zaistnienia niewystępującej dotąd wymiany handlowej. Co spowodować może napięcia społeczne jeżeli tracący pracę pracownicy nie zostaną wynagrodzeni w inny sposób. Producenci natomiast organizują nacisk na władze, która to reguluje bariery powstrzymujące import towarów konkurencyjnych, jednak zbyt duży nacisk prowadzi do podniesienia poziomu cen i obniżenia satysfakcji klientów.

Władze państw nakładają mnóstwo barier, mających podłoże nie tylko ekonomiczne, ale również polityczne. Przykładem nałożenia bariery politycznej może być embargo Iraku po inwazji na Kuwejt w 1990r., polegającego na izolacji gospodarczej w celu ustępstw militarno - politycznych. Jeżeli chodzi o bariery ekonomiczne przykładem może być cło. Cło jest opłatą ponoszoną przez importera w przekazywaną do budżetu państwa przy dokonywaniu transakcji zagranicznej. Wartość cła od danego towaru naliczany jest zazwyczaj jako procent jego wartości. Aby importer nie był stratny musi, więc podnieść cenę towaru o wartość cła. Powoduje to podwyższenie cen towarów importowanych na rynku krajowym. Mechanizmy oddziaływania cła przedstawia rysunek 1.

Rys. 1 Oddziaływanie cła na rynek krajowy i import

Jeżeli przyjmiemy, że cena światowa c_s jest niższa od ceny równowagi popytu i podaży to przed wprowadzeniem cła cena popytu wynosiła Q₁, a popyt krajowy Q₂. Jeżeli c_s był równy cenie światowej to resztę popytu zaspokajał import Q₂ - Q₁. Wprowadzenie cła na import danego towaru powoduje wzrost cen na rynku krajowym do poziomu c_s(1+h). Przy typowej elastyczności popyt spadnie z Q₂ do Q₁, a podaż wzrośnie z Q₁ do Q₃. Co spowoduje spadek importu z Q₂ - Q₁ do Q₄ - Q₃. W skutek tego maleje popyt krajowy i import a rośnie podaż. Na tego rodzaju operacjach zyskuje rząd, bowiem dochód z cła trafia do budżetu państwa, oraz producenci krajowi, którzy mogą sprzedawać towar po cenie c_kr = c_s(1+h). Na rysunku 1 widzimy również dwa zakratkowane trójkąty GAD i BHC, które przedstawiają straty ponoszone przez społeczeństwo. Pierwszy z tych trójkątów przedstawia źle ulokowany kapitał, natomiast drugi niezadowolenie konsumentów wynikające z podwyższenia cen.

Władze dążą do nakładania ceł, ponieważ mają z tego niewątpliwe korzyści: wpływ pieniędzy do budżetu państwa, popieranie działalności produkcyjnej w wybranych dziedzinach, osłanianie zatrudnienia w niekonkurencyjnych wobec zagranicy gałęziach oraz ochrona pewnych grup społecznych. Wypada jednak podkreślić, że przeciw stosowaniu cła przemawia to, iż cło jest stratą dla konsumentów, nieefektywną alokacją zasobów i stratą społeczną. Władze państw posiadają także inne metody wpływu na handel międzynarodowy. Przykładem mogą być ograniczenia ilościowe, które działają, podobie jak cła jednak stosowane są w eksporcie. W tym przypadku władze mogą ograniczyć ilość importowanego towaru, co spowoduje niedobór danego dobra na rynku a także jego zapotrzebowanie, które mogą zaspokoić krajowi producenci. Inną metodą ingerowania rządu w handel międzynarodowy jest stosowanie barier pozataryfowych, mających na celu utrudnienie dostępu obcych towarów na rynek krajowy. Kolejną metodą są subsydia eksportowe polegające na wyrównaniu kosztów produkcji producentów krajowych z ceną, którą otrzymują za swoje towary za granicą. Zadaniem tej operacji jest powiększenie dochodów pochodzących z eksportu.

Gospodarki narodowe łączą się między sobą w pewną całość zwaną „Międzynarodową regionalną integracją gospodarczą”. Kraje należące do tego rodzaju ugrupowania są wzmacniane i wspierane przez działania rządów władz członków. Motywem integracji jest zwiększenie dobrobytu społeczeństw krajów należących do ugrupowania. Kraje zrzeszone udzielają sobie preferencji handlowych. Natomiast w strefie wolnego handlu nie występują cła. Ważnym elementem integracji jest unia ekonomiczna, która ustala zasady i cele polityki ekonomicznej państw członkowskich.

BIBLIOGRAFIA:

Podstawy ekonomi - Redakcja Naukowa Roman Milewski, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002r.

Encyklopedia multimedialna PWN - WWW.encyklopedia.wp.pl

Makroekonomia - D. Beeg, S. Wicher, PWE Warszawa 1998r.

Makroekonomia - Barro Robert PWE Warszawa 1997r.

Internetowa encyklopedia PWN. -www.encyklopedia.wp.pl

D. Beeg, S. Wicher - Makroekonomia PWE Warszawa 1998r.

Barro Robert - Makroekonomia PWE Warszawa 1997r.

Podstawy ekonomii - redakcja naukowa Roman Milewski Warszawa 2002r.

Podstawy ekonomii - redakcja naukowa Roman Milewski, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002r.

Makroekonomia - D. Beeg, S. Wicher, PWE Warszawa 1998r.

Podstawy ekonomii - redakcja naukowa Roman Milewski, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002r.

Podstawy makroekonomii - Paweł Samecki Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2002r.

Podstawy ekonomii - redakcja naukowa Roman Milewski, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002r.

Podstawy ekonomii - Paweł Samecki, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2002r.

---