Z wykładu proszę przygotować na sprawdzian końcowy: daty, pojawiające się w treści wykładu oraz wydarzenia z nimi związane, jak również zagadnienia, opisane w rozdziale „ustawa” oraz zagadnienie większości (jakie są jej rodzaje), jak również proszę przygotować rozdział o zmianie konstytucji
Źródła prawa
Źródła prawa w sensie formalnym (fontes iuris oriundi) - każdy akt, dokument lub decyzja, która w danym systemie jest uważana za źródło norm prawnych
Źródła prawa w sensie materialnym - wszelkie czynności lub fakty (prawne, społeczne, polityczne), które w sposób bezpośredni lub pośredni mają wpływ na treść norm obowiązującego prawa
Źródła poznania prawa (fontes iuris cognoscendi) - wszelkiego rodzaju dokumenty i obiekty na podstawie których możemy ustalić treść norm prawnych. Dzielimy je na oficjalne i nieoficjalne.
- Oficjalne to wyłącznie dzienniki promulgacyjne (publikacyjne). W Polsce taki status mają Dziennik Ustaw oraz Monitor Polski oraz dzienniki urzędowe ministerstw o innych organów publicznych.
- Nieoficjalne to dokumenty oraz obiekty, na podstawie których może ustalić treść norm prawnych - gazety, książki, informacje radiowe, telewizyjne, internetowe. W przypadku źródeł starożytnych także inskrypcje na pomnikach czy też płytach nagrobnych.
Formy tworzenia prawa
Biorąc pod uwagę typ czynności bądź faktów normotwórczych tworzenie prawa może odbywać się przez:
Stanowienie
Umowę
Uznanie
Precedens prawotwórczy
Referendum
Plebiscyt
Stanowienie
Podstawowa forma tworzenia prawa, głównie w systemie kontynentalnym - czyli konwencjonalnie doniosła czynność, dokonywania przez uprawniony do tego organ państwowy. W polskim systemie prawa kompetencję taką posiada parlament w zakresie wydawania ustaw, a Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie kierujący działem administracji rządowej lub przewodniczący komitetu w zakresie rozporządzeń.
Prawo przyjmuje formę dokumentu o określonej budowie i formie, który nazywa się tekstem prawnym. Prawo jest więc prawem pisanym (ius scriptum). Najważniejszą pozycję zajmuje prawo ustawowe, jednak rośnie rola prawa stanowionego przez instytucje rządowe i innej organy administracji (administratywizacja prawa) - budzi wątpliwości, gdy prawo może być tworzone bez upoważnienia ustawowego, gdyż prowadzi to do obejścia prymatu ustawy.
Umowa
Najczęściej będzie chodziło o umowę międzynarodową. W polskiej Konstytucji (art. 87) znajduje się przepis, który stanowi, że źródłem powszechnie obowiązującego prawa są ratyfikowane umowy międzynarodowe. We współczesnym społeczeństwie rośnie tendencja tworzenia w ten sposób norm prawnych w formie rozmaitych umów, na przykład z zakresu prawa pracy lub kontraktów regionalnych.
Angielska Magna Charta Libertatum (1215) formalnie była przywilejem królewskim, nieformalnie była formą umowy, zaprzysiężonej przez króla i baronów.
Pacta conventa - umowa szlachty z nowo wybranym królem, zawierająca zobowiązania elekta, które miał wykonać po objęciu tronu (umowa publiczno - prawna)
Artykuły henrykowskie (1573) - określały podstawowe zasady ustroju państwa, zakres władzy królewskiej i sejmu
Porozumienia sierpniowe (1980)
Państwu jest coraz trudniej skutecznie regulować stosunki społeczne z pominięciem adresatów norm prawnych, a wiec negocjacje stają się składnikiem procedur tworzenia prawa.
Uznanie
Odegrało w przeszłości doniosłą rolę w procesie tworzenia prawa. Przedmiotem uznania były formy prawa zwyczajowego, a niekiedy prawa obcego, inkorporowanego (włączonego) do danego systemu prawa krajowego.
Prawo zwyczajowe - czasem zachowuje rolę subsydiarną, to znaczy, że wolno je stosować, gdy zagadnienie nie jest uregulowane przez ustawy lub inne akty normatywne.
Kryteria uznania:
Powszechna akceptacja zwyczaju w środowisku, którego zwyczaj dotyczy
Uznanie zwyczaju przez sądy lub inne organy stosujące prawo (istnienie trwałego i stałego orzecznictwa opartego na tym zwyczaju)
Akceptacja zwyczaju jako wiążącego przez doktrynę prawniczą
Formy tworzenia prawa
Precedens
W systemie anglosaskim podobną rolę jak stanowienie w prawie kontynentalnym. Norma prawa powszechnie obowiązującego zostaje stworzona przy okazji rozstrzygnięcia w konkretnej sprawie. Wypracowana zasada (ratio decidendi) staje się powszechną zasadą orzekania we wszystkich podobnych sprawach. Przełamanie precedensu jest możliwe, ale wymaga nowych, ważnych i uzasadnionych argumentów na rzecz odrzucenia starej i przyjęcia nowej zasady. Precedens ma również znaczenie w systemie prawa stanowionego, ale formalnie nie może być źródłem obowiązującego prawa. Nieistotne fragmenty orzeczenia to „obiter dicta”.
Plebiscyt i referendum
Instytucje znane demokracji bezpośredniej.
Referendum - ogólnokrajowe lub lokalne
Referenda konstytucyjne (po raz pierwszy w tej formie została uchwalona konstytucja stanu Massachusetts w latach 1778 i 1780), administracyjne, ustawodawcze, ratyfikacyjne.
Konstytucja RP przewiduje możliwość stanowienia prawa w drodze referendum (art. 125):
W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.
Plebiscyt - przeprowadzany w celu wyrażenia akceptacji przez obywateli dla pewnych uregulowań ustrojowych, zasad prawnych lub uzyskania poparcia dla osób sprawujących władzę (1920 - plebiscyt na Warmii i Mazurach, 1921 - Górny Śląsk)
Prawo religijne
klasyczny przypadek to prawo Islamu - prawo, którego źródłem jest Koran, zawarty w nim zespół wskazań co do postępków ludzkich. Normy zbyt ogólne, olbrzymia rola szkół prawa koranicznego, zajmujących się interpretacją Koranu.
Prawo prawnicze
Starożytny Rzym - ius respondendi - Cesarz August przyznał prawnikom rzymskim prawo udzielania porad z upoważnienia cesarskiego, były one wiążące
XIX wiek - niemiecka szkoła historyczna broniąc prymatu prawa zwyczajowego przed ustawowym przypisywała dużą rolę w opracowywaniu tego prawa poglądom doktryny prawniczej
Wielka Brytania - books of authority - podręczniki, które miały rangę autorytetu 1765 William Blackstone (Commentaries on the Laws of England)
Racjonalność prawodawcy
Niezależnie od form tworzenia prawa, przyjętych w danym systemie wymaga się, aby proces tworzenia prawa był racjonalny.
Racjonalność instrumentalna - wykorzystana została w wielu formułowanych przede wszystkim koncepcjach tworzenia prawa, nazywanych teoriami racjonalnego prawodawcy.
Racjonalność argumentacyjna - kryterium racjonalności stanowiły reguły dobrze uzasadnionego dyskursu lub akceptacja audytorium
Racjonalność konsensualna - kryterium to miałby wyznaczać konsens (porozumienie) osiągany w ramach określonej grupy społecznej, a więc proces tworzenia prawa winien być racjonalny w sensie, który wyrażają odpowiednie reguły dyskursu i zasady porozumiewania się.
Racjonalne tworzenie prawa
Precyzyjne wyznaczenie stanu (celu), który zamierza się osiągnąć za pomocą regulacji prawnej
Określenie prawidłowości wiążących wytyczony cel ze zjawiskami, które mogą być użyte jako środki dla jego osiągnięcia
Wyodrębnienie grupy środków mogących być prawnymi środkami realizacji wyznaczonego celu
Wybór z tej grupy określonego środka prawnego
Ustanowienie stosownych przepisów
Kryterium racjonalności działań tworzącego prawo jest zrelatywizowane do pojęcia celu, który zamierza osiągnąć oraz środków, gwarantujących ostateczny efekt.
Źródła prawa w RP
Rozdział III
ŹRÓDŁA PRAWA
Art. 87.
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Konstytucja
W polskim systemie prawa hierarchicznie najwyższym aktem prawnym jest konstytucja (art. 8 ust. 1)
Zasada państwa prawnego oparta jest o zasadę podziału władzy na ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą (art. 10). Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.
Konstytucja jednoznacznie definiuje źródła obowiązującego prawa (art. 87), oprócz stanowienia przewidziano tworzenie prawa w formie ratyfikacji umów międzynarodowych, również, co do których nie potrzebna jest ustawowa zgoda na ratyfikację oraz referendum. (odejście od pozytywistycznej ideologii, wedle której jedynie ustawa to źródło prawa).
Przepisy konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 ust. 2) Oznacza to, że przepisów konstytucji nie można interpretować zawężająco ani rozszerzająco. Za stosowanie bezpośrednie konstytucji odpowiada Trybunał Konstytucyjny, który orzeka w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności przepisów prawa wydanych przez centralne organu państwowe z Konstytucją , zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych (art. 188). Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne (art. 190 ust. 1)
Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może zostać przedłożony przez co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydenta RP (art. 235 ust. 1). Ustawę o zmianie konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 235 ust. 4). Jeśli zmiana konstytucji dotyczy przepisów rozdziałów I, II lub XII, wówczas podmioty, uprawnione do wniesienia projektu ustawy o zmianie Konstytucji mogą zażądać w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego (art. 235 ust. 6)
Ustawa
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom (15 posłów lub stała komisja sejmowa), Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania. (art. 118 konstytucji)
Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach, ustawy są uchwalane zwykła większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że konstytucja stanowi inaczej.
Po zakończeniu postępowania w Sejmie i Senacie Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej, który podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.
Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.
Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego.
Umowy międzynarodowe
Ratyfikowana umowa międzynarodowa po ogłoszeniu jej w Dzienniku Ustaw staje się częścią krajowego porządku prawnego.
Ratyfikacja - jeden ze sposobów wyrażenia ostatecznej zgody na związanie się umową międzynarodową przez upoważniony do tego organ państwowy. Jest formą najbardziej uroczystą (co różni ją od "zatwierdzenia"), z reguły dokonywaną przez głowę państwa (prezydenta, monarchę). Dowodem dokonania ratyfikacji jest dokument ratyfikacyjny, który składa się u depozytariusza (w przypadku umów wielostronnych) lub wzajemnie wymienia z drugim układającym się państwem (w przypadku umów dwustronnych).
Ratyfikowana umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed określoną ustawą.
Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
W przypadku umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm o zamiarze jej przedłożenia Prezydentowi RP.
Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa powyżej, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym.
Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Rozporządzenia
Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których innemu organowi (zakaz subdelegacji)
Prawo do wydawania rozporządzeń przysługuje: Prezydentowi (art. 142 ust. 1), Radzie Ministrów (art. 146 ust. 3 pkt 2), Prezesowi Rady Ministrów (art. 148 pkt 3), ministrom, kierujących działania administracji rządowej (art. 149 ust. 2) oraz przewodniczącym komitetów, wchodzącym w skład Rady Ministrów (art. 147 ust. 4, art. 149 ust. 3).
Rada Ministrów może na wniosek swojego Prezesa uchylić rozporządzenie, wydane przez ministra lub przewodniczącego komitetu.
Akty prawa miejscowego
Art. 87 ust. 2 - Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Art. 94 - Organy samorządu terytorialnego (gminne, powiatowe, wojewódzkie) oraz terenowe organy administracji rządowej (wojewodowie oraz organy administracji niezespolonej), na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.
Obecnie obowiązuje kilka ustaw, o których mowa powyżej: z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa, z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym, z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, z dnia 5 czerwca 1998 roku o administracji rządowej w województwie oraz w ustawach o organach administracji niezespolonej np. w ustawie o ochronie przyrody
Przez prawo miejscowe rozumiemy akty administracyjne generalne, określające adresatów w sposób abstrakcyjny oraz ustalające na nich obowiązki i przysługujące im uprawnienia, wydawane na podstawie i w granicach wyraźnego upoważnienia i ogłoszone w sposób przewidziany prawem
Do kategorii aktów prawa miejscowego zaliczamy:
Przepisy powszechnie obowiązujące
Przepisy porządkowe
Akty planowania
Przepisy powszechnie obowiązujące - na obszarze gminy (powiatu) wydawane są na podstawie upoważnień zawartych w odrębnych ustawach w zakresie określonym w normie upoważniającej. Są to przepisy mające w systemie źródeł prawa administracyjnego rangę rozporządzeń wykonawczym o zasięgu ograniczonym do gminy lub powiatu.
Przepisy porządkowe - wydawane przez radę gminy lub powiatu, a w przypadkach nie cierpiących zwłoki przez zarząd powiatu lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Przepisy mogą być wydawane wyłącznie w zakresie nieuregulowanym w odrębnych przepisach powszechnie obowiązujących. Wydawane są, jeśli są niezbędne dla ochrony zdrowia, życia, zapewnienia porządku, bezpieczeństwa.
Akty planowania - mają charakter generalny jak i konkretny, ustalają na przykład plan zagospodarowania terenu, jak również do nich zaliczamy budżet oraz programy gospodarcze.
Sejmik województwa - ma prawo do uchwalania statutu województwa, zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim, zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Wojewoda - wydaje przepisy wykonawcze (dot. spraw techniczno - organizacyjnych, upoważnienie ze względu na lokalny charakter lub potrzebę częstych zmian) oraz porządkowe (jeśli niezbędne dla ochrony zdrowia, życia, zapewnienia porządku, bezpieczeństwa).
Organy administracji niezespolonej - wydają zarządzenia oraz zarządzenia porządkowe, dyrektorzy parków narodowych wydają zarządzenia.
Administracja niezespolona - administracja niezespolona w Polsce jest częścią administracji rządowej w terenie. W przeciwieństwie do administracji zespolonej nie jest podległa wojewodzie.
Organami rządowej administracji niezespolonej są w szczególności: dyrektorzy izb celnych, naczelnicy urzędów celnych, dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej, dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów statystycznych, graniczni i powiatowi lekarze weterynarii, regionalni dyrektorzy ochrony środowiska.
Akty prawa miejscowego podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który wydaje wojewoda.
Dzień wydania dziennika urzędowego jest dniem ogłoszenia aktu.
Akta prawa miejscowego wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, chyba że ustawa lub sam akt ustanawia termin późniejszy.
Inne źródła
Jakkolwiek umowy i prawotwórcze orzeczenia sądowe odgrywają doniosłą rolę w procesie kształtowania treści norm prawnych, nie są źródłem obowiązującego prawa
Pamiętając o tym należy zwrócić uwagę na to, że w procesie kształtowania treści norm prawnych odgrywają umowy: międzynarodowe, umowy-kontrakty społeczne oraz umowy zbiorowe.
Umowy - kontrakty - kompleksowo regulujące stosunki gospodarcze i społeczne na pewnym obszarze, zawierane przez Rząd a władzami lokalnymi (kontrakty wojewódzkie)
Kontrakt wojewódzki jest umową o dofinansowanie programu operacyjnego (przekształcenie ogólnej strategii rozwoju państwa i regionu w „priorytety”, „działania”) środkami pochodzącymi z budżetu państwa, państwowych funduszy celowych lub ze źródeł zagranicznych, zawieraną przez ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego z Zarządem Województwa
Umowy - układy zbiorowe - z zakresu prawa pracy - regulujące stosunki między pracodawcami a pracownikami w obrębie określonej branży zawodowej
„Prawotwórcze” orzeczenia sądowe - orzeczenie precedensowe nie jest powszechnie obowiązującym źródłem prawa, a więc nie mogą być uznane za samoistne źródło prawa. W praktyce rola ich systematycznie wzrasta, decydując o kierunku całego orzecznictwa w pewnego typu sprawach. Bardzo często organ stosujący ma do dyspozycji tylko ustawę, a nie ma przepisów wykonawczych i chcąc nie chcąc musi odwołać się do orzecznictwa, jeśli w danej sprawie takie istnieje, jest ono nierzadko punktem wyjścia przy rozstrzyganiu całego szeregu spraw, stając się nieformalnym źródłem prawa w Polsce
Pozycja Trybunału Konstytucyjnego - czasem można powiedzieć, że spełnia on funkcję „czwartej władzy” - niezależnej względem władzy ustawodawczej. Wydaje on bowiem orzeczenia w przedmiocie zgodności ustaw, umów międzynarodowych oraz przepisów z Konstytucją, a te orzeczenia mają moc powszechnie obowiązującą (art. 190 ust. 1 Konstytucji) i są ostateczne. Przyznanie orzeczeniom mocy powszechnie obowiązującej oznacza, że mamy do czynienia ze źródłem prawa w formalnym tego zwrotu znaczeniu.
Tryb tworzenia prawa
Procedura tworzenia ustaw
Inicjatywa ustawodawcza
Dyskusja nad projektem (tzw. czytania - prace nad projektem w komisjach sejmowych oraz zgłaszanie poprawek)
Głosowanie - zagadnienie quorum (liczba członków ciała kolegialnego potrzebna, aby jego czynności były ważne), większości bezwzględnej (liczba głosów „za” musi być większa niż suma „przeciw” i „wstrzymujących się”), większość kwalifikowana (określona liczbowo np. 2/3, 3/5)
Podpisanie i ogłoszenie - prawo veta prezydenckiego (zawieszające - jak w Polsce oraz absolutne - dana ustawa „ląduje w koszu”) oraz ludowe (po uchwaleniu przeprowadza się referendum, w którym można odrzucić ustawę)