STWARDNIENIE ROZSIANE

Selerosis multiplex

• powoli postępująca choroba charakteryzująca się rozsianymi ogniskami demielinizacji /plakami/ w mózgu i rdzeniu kręgowym

• rozpoczyna się na początku wieku dojrzałego /szczyt zachorowań ok. 30.r.ż/

• początkowy charakter schorzenia to:

• wieloogniskowoość

• zmienność

• zwalniający przebieg

• tendencja do symetrii i miejscowego rozszerzenia się objawów

• schorzenie przebiegające rzutami i okresami remisji

podstawowe pojęcia:

1. rzut choroby:

wystąpienie lub pogorszenie się przedmiotowego objawu neurologicznego, którego czas trwania jest dłuższy niż 24 godziny

rodzaje rzutów:

a./ powoli postępujący - rzut rozwija się dłużej niż 2 tygodnie a zwolnienie trwało krócej niż 1 m-c

b./ zwalniający - rzut rozwija się krócej niż 2 tygodnie a zwolnienie trwało dłużej niż 1 m-c

2. zaostrzenie:

pojawienie się objawów o przebiegu kilkunastogodzinnym lub krótszym

3. zwolnienie:

zupełne /remisja/ lub remisja /intermisja/ ustąpienie objawów chorobowych lub zatrzymanie ich rozwoju

4. utajony SM:

bezobjawowy okres choroby pomiędzy rzutami

5. powolne pogarszanie:

narastanie objawów trwające dłużej niż 1/2 roku

6. rzut rzekomy:

• wyczerpanie fizyczne

• przejściowe bóle

• objawy zmęczenia

• zmiany stawowe

• powikłanie nie neurologiczne

• depresja reaktywna

• zniedołężenie starcze

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE RZUTY:

1. stresy psychiczne → blok przewodnictwa

2. niekorzystna zmiana stylu życia

3. przeciążenia fizyczne

4. nagły nadmierny wysiłek fizyczny

5. znieczulenie dokanałowe

6. znieczulenie miejscowe bupivakainą

7. zakażenia ogólne /grypa , ostre choroby wysypkowe wieku dziecięcego, zakażenia przewodu pokarmowego, zaostrzenie gruźlicy /i miejscowe/ angina, zapalenie zatok obocznych nosa, ostre zapalenie przydatków, ropnie okołozębowe/

8. oziębienie ciała

9. nadmierne długotrwałe nasłoniecznienie

10. urazy mechaniczne→czaszki→zapalenie nerwu wzrokowego, zawroty głowy

kończyn→parestezje, niedowłady ośrodkowe

11. zatrucia→barbiturany, CO, substancje chemiczne

12. ciąża→↑ niewydolności ruchowej

13. połóg→laktacja, spadek poziomu żeńskich hormonów płciowych

14. wakcynoterapia

15. tkankoterapia

16. wzmożone reakcje alergiczne

objawy:

Objaw	Opis
Zapalenie nerwu wzrokowego	Obniżenie ostrości wzroku /wypłukane widzenie kolorów, zamglenie, ciemne plamy w polu widzenia
Objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego pod postacią osłabienia kończyn - niedowłady	Kończyny ciężkie "jak ołów", nagle występujące osłabienie, zab.poruszania się, mała sprawność fizyczna, wczesne narastanie, szybkie cofanie się objawów, labilność→lepiej pacjenci chodzą wieczorem lub rano
Ataksja	Czuciowa /niezbiernosć ruchów połączona z zab.czucia głębokiego
Zaburzenia czuciowe - parestezje, objaw Lhermitta	Drętwienie, mrowienie, wrażenie przechodzenia prądu przez plecy przy zgięciu głowy
Zaburzenia pęcherzowe	Trudność w utrzymaniu moczu w pęcherzu, przymusowe parcie na mocz, częste mimowolne oddawanie moczu, trudność w opróżnianiu pęcherza
Zaburzenia odbytnicze	Zaparcia stolca
Objawy uszkodzenia pnia mózgu	Zab.widzenia /przymglenie widzenia i podwójne widzenie/, zab.równowagi i koordynacji, /zab.ruchowe i czuciowe w obrębie twarzy /mioklonie, neuralgia n. V, porażenia obwodowe n.VII/, zawroty głowy, wymioty, objawy opuszkowe /dyzatria, zab.połykania/
Objawy psychiczne	Zaburzenia zachowania, labilność emocjonalna /depresja, agresja/, stany maniakalne

Ocena wydolności ruchowej pacjentów w SM wg.Kurtzkego /EDSS/:

0˚ stan prawidłowy

1˚ drobne objawy neurologiczne nie zaburzają czynności

2˚ lekkie upośledzenie czynnościowe /zab.chodu, widzenia, słabość, spastyczność kończyn/

3˚ średnio-ciężkie upośledzenie czynnościowe /monopareza, lekka hemiplegia, lekka ataksja, zab.pęcherzowe/

4˚ poważne zaburzenia czynnościowe upośledzające codzienne normalne życie i pracę

5˚ niemożność pracy, maksymalna możliwość przejścia do 500 m bez pomocy

6˚ chód możliwy na krótkich odcinkach za pomocą kul i lasek

7˚ poruszanie się tylko za pomocą wózka inwalidzkiego

8˚ całkowite unieruchomienie w łóżku z możliwością posługiwania się kończynami górnymi

9˚ całkowite unieruchomienie w łóżku z możliwością wykonywania jakichkolwiek czynności

10˚ śmierć na skutek SM

Spastyczność	leki farmakologiczne usprawnienie ruchowe - kinezyterapia leczenie fizykalne ad.a baklofen relanium myolastan mydokalm sirdalud memantyna wybór leku jest prowadzony metodą "próbowania" dawkę leku dobiera się tak aby spastyka była najmniejsza a siła mięśniowa największa ad.b cel usprawnienia: utrzymanie pełnego zakresu ruchów czynnych zmniejszenie niezborności ruchów zmniejszenie spastyczności zatrzymuje lub opóźnia zanik mięśni zmniejsza przykurcze i bóle stawów przeciwdziała zakrzepom żylnym i odleżynom redukuje nadwagę reguluje uporczywe zaparcia zasady: usprawnianie zacząć jak najwcześniej /pierwsze objawy spastyki/, stosować tak długo jak tylko to możliwe indywidualizować rodzaj ćwiczeń w zależności od stanu pacjenta i jego możliwości zalecane cwiczenia fizyczne w zależności od stopnia inwalidztwa: małe inwalidztwo - pozycyjne ćwiczenia odprężające w pozycji leżącej, ćw.oddechowe, lekkie ćw. siłowe lub koordynacyjne, jazda na rowerze, rotorze, pływanie średnie inwalidztwo - ćw.oddechowe w pozycji siedzącej, ćw.przeciwko spastyczności /rozluźniające/, lekkie ćw.siłowe, ćw.bierne samodzielne, ćw.równoważne, ćw.pokonywania schodów, ćw.manipulacyjne i ćw.pisania duże inwalidztwo - ćw.oddechowe, ćw.zmiany pozycji, ćw.samoobsługi, ćw.w podwieszaniu, ćw.przeciwko spastyczności, ćw.bierne /niesamodzielne/, ćw.ze sprzętem rehabilitacyjnym brać po uwagę zaostrzenie choroby pod postacią pojawienia się nowych objawów ćwiczenia prowadzić systematycznie i bez przerw rano i wieczorem, nie doprowadzać do zmęczenia pacjenta, ćwiczyć od 15-20 min. początkowo, potem maksymalnie 30 min. zapewnić właściwe warunki do prowadzenia ćwiczeń ubiór dostęp tlenu miejsce i podłoże -bezpieczeństwo nauczyć samodzielnego wykonywania ćwiczeń - kontrola stosować pomoce do ćwiczeń w zależności od siły chwytu do usprawniania włączyć terapię zajęciową: powinna obejmować ćwiczenia samoobsługi i wyuczenie podstawowych czynności codziennych: przekręcanie się w łóżku na bok siadanie na łóżku siadanie na łóżku z opuszczonymi nogami wstawanie z łóżka przenoszenie się na wózek
Zmęczenie - utrata sił i brak napędu do działania utrzymujące się także w spoczynku	Cel działania: A./ niedopuszczenie do wystąpienia B./ organizowanie właściwego wypoczynku Ad.A właściwa organizacja zajęć pacjenta ćwiczenia włączać nie po południu i nie po posiłkach przestrzegać tych samych pór wykonywania lub przebiegu poszczególnych zajęć rozdzielać wykonywane przez pacjenta czynności na etapy robić częste przerwy korzystać z urządzeń pomocniczych kończyć każdą czynność krótkim odpoczynkiem racjonalnie dawkować wysiłek fizyczny pomagać w wykonywaniu trudnych czynności kontrolowanie i utrzymywanie wagi ciała na stałym poziomie u otyłych unikanie przejadania się poinformować pacjenta i rodzinę lub pracodawców o występowaniu okresów zmęczenia podczas utrzymywania się objawów zmęczenia przerwać aktywizowanie pacjenta lub ograniczyć jego obowiązki Ad.B stworzyć możliwość odpowiedniego pod względem długości i jakości odpoczynku uwzględniać w formach odpoczynku nawyki pacjenta modyfikować negatywne formy wypoczynku proponować: ćw.rozluźniające ćw.oddechowe spacery poobiednia drzemka poranna gimnastyka odpowiedni wypoczynek nocny: dostosować długość snu do potrzeb pacjenta wczesne zasypianie umożliwić wykonanie toalety stworzyć warunki do spokojnego snu postępowanie farmakologiczne na wniosek lekarza amantadyna nootropil pemolina jumex stosowanie sprzętu ułatwiającego lokomocję /laska, balkonik, wózek inwalidzki/ oraz umożliwiające samoobsługę /poręcze, uchwyty, wyposażenie kuchni, łazienki, sprzęt pomagający w samodzielnym ubieraniu, myciu/, stosowanie technik adaptacyjnych
Zaburzenia pęcherzowe		zaburzenie	Zalecenia szczegółowe	Zalecenia ogólne
		Niedotrzymanie moczu- incontinentio urinae	przejściowe ograniczenie przyjmowania płynów w wyjątkowych sytuacjach tabletka uro-piryny p.o. lub inne leki: bellapan skopolan vegantin baklofen relanium	unikanie oziębień pęcherza i siedzenia na zimnym podłożu noszenie ciepłej bielizny unikanie środków i płynów moczopędnych noszenie podkładów lub specjalnych majtek ze zbiorniczkami a u mężczyzn kondomów przylepionych do uda częsta wymiana podkładów→skłonność do maceracji skóry, nieprzyjemny zapach ze względu na mnogość zażywanych leków dbać o czystość bielizny osobistej i pościelowej stosować maści obojętne zabezpieczające skórę przed maceracją

Możliwość wystąpienia powikłań np. odleżyny	wzbudzenie motywacji do dbania o własne zdrowie	nauczanie chorego samoobserwacji miejsc narażonych na odleżyny wskazanie mu sposobów dbania o skórę utrzymanie mobilności i aktywacji wykonanie gimnastyki ruchowej stosowanie udogodnień p./odleżynom stosowanie wysokobiałkowej diety
Możliwość aspiracyjnego zapalenia płuc	poinformowanie o możliwości i niebezpieczeństwie zaksztuszenia się	spożywanie posiłków w pozycji siedzącej: w postaci papkowatej 5x dziennie w małych ilościach przed posiłkiem dokładne odktuszanie zalegającej wydzieliny kilkakrotne..........
Retencja moczu- retentio urinae	trening pęcherza moczowego

---