Wstrząs anafilaktyczny: jest to najsilniejsza i najgroźniejsza dla życia odmiana reakcji alergicznej. Może ona dotyczyć niemal każdego narządu, ale najczęstsze są reakcje ze strony skóry, płuc, przewodu pokarmowego i układu krążenia. By wystąpił wstrząs konieczne są dwa kontakty człowieka z alergenem. Pierwszy pobudza układ immunologiczny do produkcji przeciwciał, drugi wyzwala reakcję antygen-przeciwciało.

Mediatorami reakcji alergicznej są:

• Histamina: która pobudza receptor H1, co prowadzi do wzrostu przepuszczalności naczyń, uwalniania hormonów i glikogenolizy w mózgu. Pobudzenie receptora H2 wywołuje zwiększenie wydzielania gruczołów żołądka, skurcz mięśni gładkich, dodatnie działanie ino- i chronotropowe na mięsień sercowy oraz hamujący wpływ na system immunologiczny. Receptory H3 są receptorami hamującymi wydzielanie histaminy w korze mózgu

• Leukotrieny: wywierają silne działanie kurczące na oskrzela (LTC4 i LTD4 1000 razy silniej niż histamina), LTB4 jest chemoatraktantem dla neutrofilów i eozynofilów. Działają w ciągu kilku sekund od pobudzenia do kilku minut w przeciwieństwie do prostaglandyn.

• Prostaglandyny: PGE1 i PGE2 rozkurczają mięśnie gładkie oskrzeli, natomiast PGF2α działa kurcząco. U osób z dychawicą mięśnie gładkie oskrzeli są 10 000 razy wrażliwsze na działanie PGF2α. PGD2 kurczy mięśnie gładkie oskrzeli, zwiększa przepuszczalność naczyń, zwiększa wydzielanie gruczołów błony śluzowej nosa. Prostaglandyny działają chemotaktyczne dla neutrofilów.

• czynnik aktywujący płytki (PAF): wywołuje skurcz oskrzeli, nadciśnienie płucne, systemowy spadek ciśnienia tętniczego, wzrost przepuszczalności drobnych naczyń, trombocytopenię i leukopenię

• cytokiny: IL-4, IL-5, IL-6, IL-8, IL-13, GM-CSF, SCF, TNF-α. IL-4 może brać udział w różnicowaniu subpopulacji limfocytów pomocniczych, pozostałe inicjują i podtrzymują procesy zapalne a zwłaszcza TNF-α.

• Kalikreina: rozkurcza mięśnie gładkie, zwiększa przepuszczalność naczyń włosowatych przyczyniając się do narastania obrzęku, pobudza zakończenia nerwowe (piekący ból), wpływa na uwalnianie leuktrienów z komórek tucznych, działa mitogennie.

Niektóre substancje szczególnie często powodują reakcje anafilaktyczne są to:

1. leki:

• antybiotyki: penicylina, cefalosporyny, aminoglikozydy, tetracyklina i inne

• witaminy: kwas foliowy, tiamina, cyjanokobolamina

• płyny infuzyjne: dextran

• hormony: insulina, ACH, parathormon

• leki anestetyczne (suksametonium)

• środki kontrastowe z jodem używane w radiologii

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (aspiryna)

• narkotyczne środki przeciwbólowe (morfina)

1. enzymy:

• trypsyna,

• chymotrypsyna,

• penicylinaza,

• papaina,

1. surowice:

• anatoksyna tężcowa,

• jadu kiełbasianego,

• zgorzeli,

• jadów węży

1. produkty żywnościowe:

• orzeszki ziemne,

• ryby, skorupiaki,

• owoce cytrusowe

4. dodatki do żywności:

• chemiczne środki konserwujące

1. jady owadów błonkoskrzydłych

2. immunoterapia alergenem

3. Lateks

4. przetoczenia krwi lub preparatów krwiopochodnych

Również czynniki, które wydają się całkowicie antyalergiczne takie jak:

• zimno, ciepło

• wysiłek fizyczny

• stres

Gdy udzielamy Pierwszej Pomocy osobie dotkniętej wstrząsem anafilaktycznym po za terenem szpitala (na ulicy, w domu itp) musimy pamiętać, że każda minuta się liczy, natychmiast należy wezwać pomoc lekarską, zabezpieczyć substancję podejrzaną o wywołanie reakcji anafilaktycznej. Nie możemy osoby poszkodowanej zostawić samej gdyż utrata przytomności może wystąpić nagle i niespodziewanie. Lekiem, który musimy podać od razu po wystąpieniu reakcji anafilaktycznej jest adrenalina. Osoby podatne na występowanie anafilaksji nie powinny się rozstawać z zestawami pierwszej pomocy. Z zawartością i sposobem posługiwania się zestawem powinna się zapoznać cała rodzina chorego, a także osoby, z którymi współpracuje oraz często przebywa. Taka wiedza może kiedyś uratować życie alergikowi.

Musimy pamiętać, że w każdym wieku może dojść do reakcji anafilaktycznej. Jak było powiedziane wcześniej, by doszło do reakcji alergicznej konieczne są dwa kontakty z daną substancją. Jeśli chodzi o noworodki, one też są bardzo podatne na alergie. Dlatego należy chronić je przed kontaktem z alergenami (przynajmniej do pół roku po urodzeniu). Najlepszym zabezpieczeniem przed alergiami pokarmowymi jest karmienie piersią, gdyż kontakt z mlekiem krowim w pierwszych dniach życia może działać alergizująco, nawet wówczas, gdy niemowlę będzie następnie karmione mlekiem matki. Jeżeli u kobiety występuje brak laktacji, to w rodzinach obciążonych alergią jest uzasadnione podjęcie próby karmienia tzw. mlekiem ubogoalergenowym. Kobieta, która pochodzi z rodziny obciążonej alergiami lub, która sama jest alergiczką ma prawo zabronić karmienia jej dziecka wszelkimi preparatami mlecznymi.

Wykonała: Elżbieta Cerkiewnik

---